Güneydoğu'da canlanma şirket kuruluşlarına yansıdı
Talip AKTAŞ / Analiz
Irak'ın özellikle Kuzeyi ile hızla gelişen ticaretin Doğu ve Güneydoğu illerinin ekonomik hayatında yarattığı canlılığa paralel olarak, bu bölgelerdeki şirket sayısında da artışa yol açtı. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde Türkiye genelinde toplam Kurumlar Vergisi mükellefi sayısı yüzde 0.2 oranında artış gösterirken, bu oran Güneydoğu illerinde yüzde 7'ye yaklaştı. İstanbul ile birlikte Batı'daki birçok ilde ise mükellef sayısında düşüş yaşandı.
Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nın Kurumlar Vergisi faal mükellef sayısına ilişkin verilerinden yapılan hesaplamalara göre, bu yılın ocak-eylül döneminde Kurular Vergisi mükellefi en fazla artan iller içinde ilk sırayı yüzde 6.7 ile Siirt alırken, onu yüzde 6.0 ile Van ve yüzde 5.7 ile de Şanlıurfa izledi. Karabük hariç olmak üzere mükellef sayısının en fazla arttığı ilk 10 ilin tamamını Doğu ve Güneydoğu illeri oluşturdu. Bu bölgelerde yer alan toplam 24 ilden 20'sinde Kurumlar Vergisi mükellefi artarken, sadece dört ilde düşüş gözlendi.
Artışın yarısı Doğu ve Güneydoğu'dan
Türkiye genelinde dokuz aylık dönemde toplam mükellef sayısındaki artış 2 bin 662 olurken bu sayının yüzde 45'ine denk gelen bin 200'ünü Doğu ve Güneydoğu'daki Kurumlar Vergisi mükellefleri oluşturdu. İller bazında en fazla mükellef artışı 325 ile Şanlıurfa'da yaşandı. Bu kenti 229'ar mükellef ile Diyarbakır ve Gaziantep, 210 ile Van ve 177 ile de Mardin izledi. Bu bölgelerde mükellef sayısı azalan dört il Hakkari, Erzurum, Tunceli ve Batman oldu. Bu illerde azalan mükellef sayısı toplamı 109 olarak belirlendi. En fazla azalış ise 75 şirketle Batman'da gözlendi.
Kapanan şirket oranı da düşük
Doğu ve Güneydoğu'da mükellef sayısındaki değişimi, TOBB'nin kurulan-kapanan şirket istatistikleri de doğruluyor. Ocak-Ağustos 2013 verilerine göre, tasfiyeler hariç Türkiye genelinde kurulan her 100 şirkete karşılık 101 şirket kapanırken, bu oranın Şırnak'ta yüzde 8, Batman'da yüzde 14 ve Mardin'de yüzde 15 gibi oldukça düşük düzeylerde kalması dikkati çekiyor. Kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranında en düşük değere sahip ilk 10 ilin 8'ini Doğu ve Güneydoğu illeri oluşturuyor. Elazığ, Şanlıurfa, Diyarbakır, Gaziantep, Ağrı ve Siirt ilk 10 içindeki diğer bölge illeri arasında yer alıyor.
İstanbul'da büyük düşüş gözlendi
Doğu ve Güneydoğu'da şirket niteliğindeki mükellef sayısındaki görece yüksek oranlara karşın, Batı illerinde gerileme dikkati çekiyor. Bu yılın ocak-eylül döneminde İstanbul'daki aktif Kurumlar Vergisi mükellefi şirket sayısı 2 bin 298 adet azalarak 242 bin 883'e geriledi. Mükellef sayısı diğer büyük kentlerden İzmir ve Adana'da da düşüş kaydederken, Ankara ve Bursa'nın mükellef sayısında sınırlı sayıda da olsa artış gözlendi. Batı'da Aydın, Balıkesir, Edirne, Muğla, Bolu Çanakkale, Düzce gibi illerde de değişim azalma yönünde oldu. Aktif mükellef sayısının en fazla gerilediği iller içindeki ilk sırayı ise yüzde 3.4'lük düşüşle Düzce aldı.
Irak'la ticaret ve çözüm süreci olumlu etkiledi
Doğu ve özellikle Güneydoğu'daki illerde şirket kuruluşlarına da yansıyan ekonomik hayatın canlanmasında, yeni teşvik sistemi ile Irak'ın kuzeyi ağırlıklı olmak üzere bu ülkeyle ticaretin artmasının önemli bir payı var. Türkiye'nin ihracatında Almanya'nın ardından ikinci sırayı alan Irak'a ihracat 2012 yılında 11 milyar dolar sınırına yaklaşırken, bu yılın ilk sekiz ayında da 7.5 milyar doları buldu. Bu rakam, büyük bir bölümü kaçak akaryakıt girişi karşılığı kayıt dışı olarak gerçekleştirilen sınır ticaretini kapsamıyor. Diğer yandan, bölgedeki ticaretin ve ekonomik hayatın canlanmasında, bu yılın başından itibaren bölgede silahların bırakılmasına yönelik olarak başlatılan sürecin de önemli bir katkısının olduğu tahmin ediliyor.
