Gıda hileciliğinde yeni yöntemler!

ANKARA - Türkiye Ziraatçılar Derneği (TZD) Genel Başkanı İbrahim Yetkin,  gıda hileciliğinde yeni yöntemlere ilişkin bir basın toplantısı düzenledi. Yetkin, hangi gıda maddelerinde hangi tür hilelere başvurulduğu konusunda yaptıkları son araştırmanın sonuçlarını paylaştı.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca gıda maddelerinde hile yapan kuruluşların teşhirinin caydırıcı bir önlem olduğunu belirten Yetkin, bu tür işlemleri alışkanlık haline getiren bazı "gecekondu firmalarının" isim ve marka değişikliğine giderek aynı alışkanlıkları sürdürdüğünün de gözlendiğini ifade etti.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yapılan genel gıda denetimlerinin de son 10 yılda yüzde 900’ün üzerinde artış gösterdiğini kaydeden Yetkin, "2011 yılında yapılan denetimler sonucu toplam 10 bin 463 idari para cezası verildi ve 329 işletme hakkında Savcılığa suç duyurusu yapıldı. Öte yandan bu yılın ilk 3 ayı itibariyle onay ve kayıt kapsamındaki işyerlerinde toplam 83 bin denetim gerçekleştirildi" dedi.
 
"Ekmeği beyazlatmak için karbonat katılıyor"

Yetkin, hangi gıda maddelerinde hangi tür hilelere başvurulduğu konusunda yaptıkları son araştırmanın sonuçlarını paylaştı.

Araştırma sonuçları şöyle:
 

-Ekmek: Ekmeği beyazlatmak için karbonat katılıyor. Ekmeğin geç bayatlamasını sağlamak, su kaldırma oranını artırmak, olduğundan daha büyük göstermek amacıyla kabartmak gibi amaçlarla çok çeşitli enzim ve kimyasal madde kullanılıyor.

Bu maddelerin bir kısmı belirli bir dozdan fazla kullanıldığında insan sağlığına zararlı hale gelebiliyor. Kepekli ekmek ve çavdar ekmeği gibi özel ürünlerde bazı 'merdivenaltı fırınlarda' gıda boyası ya da kakao kullanılıyor. Paket içinde dilimlenmiş olarak satılan ekmeklerin bayatlaması sonucu 'aflatoksin' oluşuyor.

Bu nedenle bu tür ekmekleri alırken üretim tarihi ve son kullanım tarihlerine iyi dikkat etmek, paket açıldığında küf kokusu alınırsa ekmeği tüketmemek, hemen tüketilmiyorsa buzdolabinda saklamak gerekiyor. Ekmeklerin içine konulduğu 'geri dönüşüm' ürünü poşetler ekmeğin kalitesini olumsuz etkiliyor.
 
"Zeytinyağına pamuk, ayçiçeği, kanola yağ karıştırılıyor"

-Zeytin ve zeytinyağı: Zeytinyağına pamuk, ayçiçeği, kanola vb. bitkisel yağ karıştırılıyor.
 Ancak sabun üretiminde kullanılabilecek yüksek asitli yağlar ısıl işlemden geçirilip natürel sızma zeytinyağı diye satılıyor. Zeytinin rengi koyulaştırılmak ve parlak hale getirilmek tekstil boyası/kimyasal boya kullanılıyor. Zeytinyağının küspesinden elde edilen prina yağı kolon sızması diye adlandırılan yöntemle, zeytinyağının içine karıştırılıyor. Derin dondurucuya 15 dakika bırakılan zeytinyağının bir kısmı donup, bir kısmı donmadığı taktirde bu yağda tağşiş olduğu kolayca anlaşılabiliyor.
 
"Küflü kaşarlar eritme peyniri olarak kullanıyor"

-Peynir: Ufalanmış peynir birleştirilip yeniden kalıplanıyor. Bitkisel yağ karıştırılıyor. Küf tutmuş ve bayatlamış peynirler eritilerek krem (eritme) peynir haline getiriliyor. Beyaz peynire kireç katılarak parlak hale getiriliyor. Nişasta ve bitkisel yağ katılmış döküntü beyaz peynirler yağlı tulum peyniri olarak satılıyor. Küflü kaşarlar eritme peyniri yapılıyor.
 
"Tereyağına patates ve margarin karıştırılıyor"

-Süt ve süt ürünleri: Sütün öz yağı alındıktan sonra yerine yağlı süt izlenimi verecek şekilde katı/margarin yağ karıştırılıyor. Bayat ya da sağlıklı bir şekilde korunmamış sütler kayıtdışı olarak satın alınıp şarküteri ürünleri yapımında kullanılıyor.

Peynir altı suyundan ve süt tozundan 'yapay süt' imal ediliyor. Süt kullanılması gereken ürünlerde (UHT süt ve yoğurtlarda) süt tozu kullanılıyor. Büyükbaş hayvan yağından elde edilen jelatin toz halinde yoğurda katılarak yoğurt kıvamlı hale getiriliyor ve köy yoğurdu olarak satılıyor. Tereyağına patates ve margarin karıştırılıyor.
 
Dana kıymaya tavuk kıyması, boyanmış iç yağ katılıyor

-Et ve hazır kıyma: Et terbiye edilirken su katılarak ağırlaştırılıyor. Bu et tencereye girdiğinde ağırlığının yaklaşık yüzde 20 sini kaybediyor. Dana kıymaya tavuk kıyması, tavuk sakatatı, boyanmış iç yağ katılıyor. Hazır yemek sektöründe kullanılan kıymalarda dana etine kanatlı eti, at-eşek eti, yabancı doku, iç organ karıştırılıyor. Gayri sıhhi koşullarda üretilen ya da saklanan salam ve sosis gibi ürünlerde Salmonella ve Listeria adı verilen virüsler üreyebiliyor.

Halen yürürlükte olan gıda mevzuatı, işlenmiş et sektöründe, beyaz et karışımlı ürünlere izin verdiği için, mevcut tesislerde kırmızı ve beyaz et üretimi genellikle aynı çatı altında, aynı makina parkı kullanılarak yapılıyor.

Bu tesislerde kırmızı ve beyaz et üretimi genellikle aynı çatı altında yapıldığı için 'yüzde yüz' ürünlerde bile bu koşul yerine getirilemiyor. Karma ürünlerde karışım oranlarının belirlenmesi de çok zor olduğu için bu durumlarda yapılması gereken karışım oranlarında belirtilen ürünlerin miktarları ile satın alınan ürünün fiyatı arasında bir karşılaştırma yapmak.

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın 'karma et' uygulamasına son vermek üzere başlattığı çalışma, üretim aşamasında bu etlerin ayrı ayrı işlenmesini zorunlu kılarken tüketicinin de korunması açısından önemli bir adım oluşturuyor.
 
"Bayat tavuklar çamaşır suyu ile beyazlatılarak taze görüntüsü veriliyor"

-Salam, sosis ve sucuklar: Salam, sosis ve sucukların içine baharatla karıştırılmış soya, hayvansal etsel atıklar, akciğer vb. iç organlar, kireç suyunda soyulmuş sarmısak karıştırılıyor. Son kullanma tarihi geçmiş sucuklar yeni yapılan sucukların içine katılıp yeni imal edilmiş gösteriliyor. Tavuk / tavuk döner: Tavuk dönerin içine tavuk derisi, bağırsak, paça ve sakatatlar baharatlanarak karıştırılıyor. Bayat tavuklar çamaşır suyu ile beyazlatılarak taze görüntüsü veriliyor.
 
"Arı görmemiş bal"

-Bal: Ticari glikozun içine bir miktar polen, renklendirici ve esans katılarak sahte bal imal ediliyor. Bu bal 'arı görmemiş bal' olarak adlandırılıyor. Arıların daha çok ve kolay bal yapabilmesi için arıcılar tarafından bal üretim mevsimlerinde kovanların önüne sakkaroz (şeker şurubu) veya glikoz konuluyor.

Böylece gerçek bal özelliği taşımayan 'bal' üretiliyor. Bu ballara 'arı karnı görmüş bal' deniliyor. Bu sahteciliğin tespit edilmesi ancak ileri teknolojiye sahip gelişmiş laboratuvarlarda mümkün olabiliyor. Ticari balın içine yaklaşık yüzde 10 bal katılarak ‘doğal süzme bal’ olarak satılıyor. Petekli ballarda saf balmumundan yapılmış petek kullanılması gerekirken daha ucuz olan petrol ürünü kanserojen mum karıştırılmış petek kullanılıyor. Arıcıların kovanlardaki mum güvesine karşı kullandıkları naftalin bala karışıyor. Bu naftalinli bal imha edilmesi gerekirken piyasada satılıyor.
 
"Kaçak çay miktarında son yıllarda büyük artış yaşandı"

-Çay: Türkiye'ye giren kaçak çay miktarında son yıllarda büyük bir artış görülüyor. Kaçak ürün girişi doğası gereği denetim dışı olduğu için bu ürünlerde sahtecilik çok daha yaygın görülüyor. Yerli çay üretimi sırasında depolama dönemi çok önemli. Depolarda uygun koşullarda muhafaza edilmediği için küflenmiş çaylar kullanıma sokuluyor.
 
"Bitkisel baharatların içire kurutulmuş ot karıştırılıyor"

-Baharat: Kırmızı bibere kiremit tozu ya da kimyasal boyalarla renklendirilmiş 'yabancı maddeler' katılıyor. Karabiberin içine kanserojen özellik taşıyan boya maddeleri ile renklendirilmiş 'yabancı maddeler' karıştırılıyor.

Bitkisel baharatların içine kurutulmuş ot karıştırılıyor. Alkollü İçkiler: Yüksek vergi oranı nedeniyle kaçakçılığın yaygınlaştığı bu sektörde, metil alkol içeren alkollü içecekler (özellikle rakı, viski ve konyak) büyük bir sağlık riski oluşturuyor. Bu nedenle içkilerin satın alındığı yerin güvenilir olması, dökme içki kullanılan yerlerde içki tüketilmemesi, içkinin bandrolüne ve ambalajına dikkat edilmesi gerekiyor.