GDO’lu 37 ürünün ithalatına izin isteniyor

ALİ EKBER YILDIRIM / İZMİR

Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği, genetiği değiştirilmiş 14 mısır, 9 soya, 10 pamuk ve 4 kolza (kanola) geninin ithalatı için Biyogüvenlik Kurulu’na başvurdu. Kurul, izin verirse Türkiye’ye yem amaçlı ithal edilen genetiği değiştirilmiş ürün sayısı 56’ya ulaşacak. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda Kontrol Genel Müdürü Prof. Dr. İrfan Erol, başvurunun 11 Mayıs'ta Biyogüvenlik Kurulu’na yapıldığını kaydetti. BESDBİR Yönetim Kurulu Başkanı Sait Koca, GDO bulaşığı nedeniyle birçok üründe ticaretin durduğunu açıkladı.

Yem sektöründe kullanılmak üzere genetiği değiştirilmiş (GDO) 14 mısır, 9 soya, 10 pamuk ve 4 kolza (kanola) olmak üzere 37 çeşidin ithalatı için başvuru yapıldı. Bugüne kadar 16 mısır ve 3 soya geninin ithalatına izin verilen Türkiye’de, yeni başvuru kabul edilirse genetiği değiştirilmiş 56 genin ithalatı serbest olacak. 

Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği’nin (BESDBİR) Biyogüvenlik Kurulu’na 11 Mayıs 2015’te yaptığı başvuruda, genetiği değiştirilmiş 14 mısır, 9 soya, 10 pamuk ve 4 kolza (kanola) geninin ithalatı için izin isteniyor. 

Bakanlık, resmi olarak duyurdu BESDBİR’in başvurusu, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda Kontrol Genel Müdürü Prof. Dr. İrfan Erol imzasıyla yazılı olarak ilgili birimlere bildirildi. Yazıda şöyle deniliyor: 
“Ekli listede yer alan genetiği değiştirilmiş soya, mısır, pamuk ve kolzanın yem amaçlı kullanımı için 11.05.2015 tarihinde Biyogüvenlik Kurulu’na başvuru yapılmış ve Kurul tarafından başvurunun değerlendirilmesine karar verilmiştir. 

Bu çerçevede ekli listede yer alan çeşitlerin, yem amaçlı kullanımı söz konusu olduğunda; ilgide kayıtlı ‘Biyogüvenlik Kuruluna Başvurusu Yapılmış Ancak Henüz Onaylanmamış veya Onay Süresi Dolmuş Olan Genetiği Değiştirilmiş Materyal İçeren Yemlerin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma ve Analiz Metotları Hakkında Talimat’ kapsamında değerlendirilmesi hususunda gereğini rica ederim.” 

Yazının ekinde ise ithalat için başvuru yapılan genetiği değiştirilmiş 9 soya, 14 mısır, 10 pamuk ve 4 kolza çeşidinin adı, geliştiren firma ve Avrupa Birliği’nde onay aldığı tarihe yer veriliyor. 

İzin verilmeden talimat yayınlandı 

İthalat izni istenen genetiği değiştirilmiş 37 çeşit konusunda Biyogüvenlik Kurulu yetkilileri ise DÜNYA’ya şu bilgileri verdi: “Yapılan başvuru değerlendirmeye alındı. Söz konusu genler için 11 kişilik komiteler görevlendirildi. Komiteler raporlarını sunduktan sonra incelenecek ve karar verilecek.” 
Yetkililer, Biyogüvenlik Kurulu’nun karar vermeden Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü’nün, onay verilmiş gibi yazıyla talimat vermesinin doğru olmadığını belirtti. 

Bulaşma riskine karşı önlem 

Genetiği değiştirilmiş 37 ürün için başvuruyu yapan BESDBİR’in Yönetim Kurulu Başkanı Sait Koca, genetiği değiştirilmiş ürünlerden kaynaklanan bulaşıklık nedeniyle ticaretin durma noktasına geldiğini belirtti. Bu sorunu aşmak için bulaşma riski olan genlerin onayı için başvurduklarını vurgulayan Sait Koca DÜNYA’ya şu değerlendirmeyi yaptı: “Onay için başvuru yaptığımız ürünlerin tamamı dünyada ticarete arz edilen ve Avrupa Birliği tarafından kabul edilen genlerdir. Genetiği değiştirilmiş ürünlerle ilgili gıda sektörünü de olumsuz etkileyen bir bulaşıklık sorunu var. Bu ticareti durma noktasına getirdi. Türkiye, eğer Avrupa Birliği ile uyum sağlayacaksa, Avrupa Birliği kriterlerini uygulayacaksa onların direktifl erine, kurallarına uymak zorunda. Bizim başvuru yaptığımız bu genler Avrupa Birliği direktifl erinde var. Binde 1 oranında bulaşıklık kabul edilmiş ve onay alınmış. Türkiye’de de ürünler ithal ediliyor ve bulaşıklık olmaması mümkün değil. Teknoloji çok gelişti artık bulaşıklık onbinde bir oranında bile belirlenebiliyor. Biz de Avrupa’nın kabul ettiği, dünyada ticarete konu olan genler için başvuru yaptık. Bizde de binde 0.9 oranındaki bulaşıklık için yasal düzenleme yapıldı. Bunun uygulanması için bu başvuruyu yaptık. Bizim başvurumuz sadece yem amaçlı, gıda için başvurumuz yok.” 

Bulaşıklığa 19 çeşit için izin var 

Biyogüvenlik Kurulu bugüne kadar 16 mısır ve 3 soya geninin ithalatına izin verdi. Yapılan yeni başvurularda kabul edilirse izin verilen GDO’lu ürün sayısı 56’ya ulaşacak. Son aylarda yem amaçlı ithal edilen binlerce ton soyada izin verilmeyen genler tespit edildiği için ülkeye girişine izin verilmedi. Ayrıca ithal pirinçte ve diğer bazı ürünlerde yapılan analizlerde GDO tespiti nedeniyle büyük sorunlar yaşandı. İthalatçılar, ürünlerin gemi ile taşınırken GDO’nun bulaştığını iddia ederek bulaşıklık ile ilgili düzenleme istedi. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, GDO Yönetmeliğini geçen yıl değiştirerek binde 9 oranında bulaşmaya izin verdi. Resmi Gazete’nin 29 Mayıs 2014 tarihli sayısında yayınlanan yönetmelik değişikliği ile Bakanlığın ulusal ve uluslararası düzenlemeleri dikkate alarak numune alma, analiz ve değerlendirme yöntemlerini belirlemesi öngörülüyor. Yönetmelik değişikliği ile yapılan analiz sonucunda bir üründe binde 9 ve altında GDO tespit edilmesi halinde bu durum GDO bulaşanı olarak değerlendirilecek. GDO bulaşanı olan ürünlerde bulaşan olarak tespit edilen genlerin Biyogüvenlik Kurulu tarafından onaylanmış olması durumunda ürünler onay amacına uygun olarak kullanılabilecek. 

Bu yönetmelik değişikliği ile 16 mısır ve 3 soya geninin bulaşıklığına onay verildi. Ancak diğer genlere izin verilmediği için ürünlerin ülkeye girişine izin verilmiyor. BESDBİR’in 37 gen için yaptığı başvuru kabul edilirse izin verilen genetiği değiştirilmiş ürün sayısı 56’ya çıkacak. Böylece ithal edilen bir ürün analizinde bu 56 genden herhangi birisi binde 9 ve altında tespit edilirse bulaşma kabul edilerek ithalatına izin verilecek.

Soya ithalatı kolaylaşacak

Türkiye yılda ortalama 2 milyon tonun üzerinde soya ithal ediyor. İthalatın büyük bölümü ABD, Arjantin, Brezilya gibi büyük üretici ülkelerden gerçekleştiriliyor. Bu ülkelerde üretilen soyanın neredeyse tamamı genetiği değiştirilmiş soya. Türkiye’de genetiği değiştirilmiş soya ithalatına sadece yem amaçlı izin veriliyor. Gıda amaçlı kullanıma izin yok. Biyogüvenlik Kurulu bugüne kadar genetiği değiştirilmiş 3 soya geninin ithalatına izin verdi. Dolayısıyla sadece bu 3 geni içeren ürün ithalatına izin veriliyor. İthalat yapılan ülkelerde ise çok daha fazla gen üretiliyor. İthal soyada yapılan analizlerde Türkiye’ye girişine izin verilmeyen genler bulunduğunda söz konusu ürün orijinine yani ithal edilen ülkeye iade ediliyor. Son dönemde ithal soyada izin verilmeyen genlerin tespit edilmesi bir yana genetiği değiştirilmiş mısır, pamuk, kolza bulunduğu, bu nedenle yaklaşık 300 bin ton soyanın ülkeye girişine izin verilmediği tahmin ediliyor. BESDBİR’in başvurusu ile 37 gene izin verilirse ithalat daha sorunsuz yapılmış olacak.