"e-Sigara ve likitle çalışan aparatlarda mevzuat açığı var"

İBRAHİM EKİNCİ

Elektronik sigara kullanımının yaygınlaştığı dikkati çekiyor. Birçok çeşidi var ve bunlar mevzuatımızda olmadığı için ‘kaçak’ kabul ediliyor. Boyutu, ticaretinin hacmi bilinmiyor. Daha önce, kapatılmadan önce Tütün Kurulu’nun bu konuda bir çalışma yaptığı belirtiliyordu. Kurumun görevleri Gıda Tarım Bakanlığı’na devroldu.

Bazı ülkelerde sağlık bakanlığı izni ile ‘bıraktırma’ özelliği olan veya ‘daha az zararlı’ olduğu kabul edilen ürünlerin satışı yasal. Küresel sigara şirketleri büyüyen bu pazardan pay edinmek için çeşitli üretimler yapıyor. Tamamen tütünsüz veya tütünlü ürünler var. Bazılarının yaygınlaştığı da görülüyor. Kullanıcılar, Türkiye’de yasal satışı olmadığı için yurtdışından, KKTC’den cihaz ve özel sigara getirtiyor.

Bu ürünlerin ‘tütünlü’ veya ‘tütünsüz’ olması önemli bir ayrım. Tütün mamulü, 4733 sayılı Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair Kanuna dayanılarak çıkarılan Tütün Mamullerinin Üretim ve Ticaretine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te, “Tütün yaprağının ve/veya tütün bitkisi parçalarının tamamen veya kısmen hammadde olarak kullanılması ile üretilen, tüttürme, buruna çekme, emme ya da çiğneme amaçlı tüm ürünleri ifade eder” şeklinde tanımlanmış.

Bu Kanuna dayanılarak çıkarılan ikincil mevzuatta da ‘e-sigara’ gibi ürünlerin üretim ve ticareti ile ilgili herhangi bir hüküm yok. Bu kapsamda, elektronik sigaralar ve sarf malzemelerinin üretimi, ithalatı, piyasaya arzı ve satışı ile ilgili bakanlık tarafından uygunluk belgesi veya herhangi bir izin verilmiyor. Elektronik sigaralar kısmen de olsa tütün içermedikleri için ‘tütün mamulü’ değil. Gliserin gibi likitle çalışan cihazlar da öyle. Uzmanlar, “Bu ürünlerin mer’i mevzuat hükümleri kapsamında ülkemizde ticareti mümkün değil” diyor. Tütün içermeyen e-sigaralar için durum açık. Ancak ‘tütün içerenler’ de var. IQOS bunlardan biri. Bunlarla ilgili de mevzuat ihtiyacı var.

Likitlere dikkat çekiliyor

Sigara Harici Tütün Mamulleri Üreticileri Derneği Başkanı Gökhan Ersöz, “Türkiye’de elektronik sigara satmak yasak. Bununla ilgili düzenlemiş bir yönetmelik ve TSE standardı yok! Kaçak yolla giriyor. Bazı likit e-sigaralar var. Bu ürünlere sağlığa zararsız demek yanlış olur. Zararsızlığı ispatlanmış bir konu değil. Efendim Ar-Ge yapıldı, zararı yokmuş veya azmış demek çok tehlikeli bir söylem. Bu konularda yönetmelikler ve standartlar oluşturmak lazım. İçlerine konan likitler merdiven altlarında üretiliyor, denetimsiz ürünler. Yurtdışı markaların taklitlerini yapıyorlar, sanki üretim yeri yurtdışıymış gibi... Türkiye’de üretiyorlar. Bu ürüne talep artıyor. Bu da merdivenaltı likit üretimini artırıyor. Konu hem vergi kaybı hem denetimsiz olduğundan sağlık tehdidi oluşturuyor. Bunlar ilerde kanser patlamasına yol açabilir. Etkileri bilinmiyor. İlgili kurumlara, Maliye’ye görevler düşüyor” dedi.

Tütün ürünü toptancıları dernek çatısı altında birleşiyor

‘Türkiye Tütün ve Tütün Mamulleri Toptan Satıcılar Derneği’ kuruldu. Resmi işlemleri 24 Mayıs’ta tamamlandı. Sigara Harici Tütün Mamulleri Üreticileri Derneği Başkanı Gökhan Ersöz’ün başkanlığındaki yeni derneğin kuruluş amacı, “Vergisiz ve kayıtdışı kaçak tütün mamullerinin fabrikalara ve toptan tütün mamulleri satıcılarına verdiği maddi zararları önlemek, kaçak tütünle mücadeleyi piyasa şartlarında sürdürmek, bunun için de tütün mamullerindeki uygulanamaz vergi yapılarını değiştirmek” olarak açıklandı.

Kurs, seminer, konferans, panellerle kanunlar, uygulamalar hakkında güncel çalışmalar yapacaklarını belirten Gökhan Ersöz, “Toptancıların hukuki sorunları var. İlgili mercilerle görüşerek çözüm arayacağız. Üyelerimizi bilgilendireceğiz. Uluslararası toptancı dernekleriyle irtibatımızı geliştireceğiz” dedi. Gökhan Ersöz, gündemlerini şöyle özetledi: 

“Toptan tütün mamulleri satıcılarının belge alım prosedürlerini basitleştirmek, tüm bayilere ruhsat aldırmak istiyoruz. Bir toptancı ruhsat için her türlü prosedürü yerine getiriyor ama yönetmelik diyor ki; ‘satacağın firmadan veya firmalardan yetki belgesi getir.’ Hangi firmayla çalışacağı veya çalışmayacağıyla neden ilgileniliyor? Bu gün A firmasıyla çalışır yarın B firmasıyla. Diyelim bir bayinin toptan satış belgesi var, 4 sigara firmasının ürünlerini satıyor, yetki belgeleri de almış. Bu arada başka bir sigara firmasının bayisi ruhsatlı bu toptancıya kendi stoğundan mal satmış faturasıyla. Üretici firma bu toptancıyı şikayet ediyor, 100 bin liraya yakın ceza veriliyor. Sigara üreticisi ‘Efendim ben bu kişiye yetki vermedim, satamaz’ diyor. Dünyanın neresinde bu uygulama var? Bir sigara firmasının ruhsatı olan bir toptancıya ‘Sen benim malımı satamazsın’ demesi ne kadar kanuni? Bırakın insanlar ticaretini yapsın, kaçakla mücadele etsin, resmi ürün satsın, fatura kessin.”