Dünya borsaları İMKB'den 'emir' alacak

Ece CEYHUN-Jülide Y. GÜRDAMAR

İSTANBUL - Proje zengini İMKB, bu yıl da sektörün ve yatırımcıların karşısına yeni projelerle çıkmaya hazırlanıyor. Bir çok projesine bu yılın ilk yarısında işlerlik kazandırmayı hedefleyen İMKB için en önemli projelerden biri hiç kuşkusuz 'Türkiye Ortak İşletim Platformu projesi.'

İMKB Başkanı Hüseyin Erkan Türkiye Ortak İşletim Platformu projesinin somut adımlarla ilerlediğini, bazı büyük borsalarla da iletişime geçtiklerini ve hem şirket kurulma çalışmalarının hem de dünya ile emir iletişimi için gerekli adımları aynı anda yürütmeye çalıştıklarını anlattı. Erkan, dünyanın büyük borsalarının da İstanbul'un borsalar arasında köprü olmasına sıcak baktığını bildirdi.

Dünya ekonomileri, üzerinden neredeyse 2 yıl geçmesine karşın krizin artçı sarsıntıları ile sallanmaya gün geçtikçe artan borçlarla boğuşmaya devam ederken Türkiye, iç dinamikleri ile kendini diğer ülkelerden ayrıştırıyor. Ekonominin önde gelen isimleri ise İstanbul'un Finans Merkezi olması için Türkiye'nin konjonktürün yarattığı fırsatı iyi kullanması gerektiğini düşünüyor.

Bankaların yanı sıra sermaye piyasası temsilcileri de İstanbul'un finans merkezi olması için projelerini somutlaştırıyor. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Başkanı Hüseyin Erkan ile 2011 projelerini ve 2010 yılında başlattıkları çalışmaların son durumunu konuştuk. İMKB, Ataşehir'e borsanın ikizini yaparak kendini fiziki olarak da orada konumlandırırken 'Türkiye Ortak İşletim Platformu' projesini de somutlaştırıyor. İşin teknik tarafı ilgili kurumlar tarafından çalışılmaya başlanırken proje, uluslararası ayakları ile birlikte ilerleyecek.

Yatırımcı ya da işlemci, tek bir platform, tek bir tuş üzerinden ister hisse alır, altın satar, ister vadeli kontrat alırken isterse de New York Borsası'na emir gönderebilecek. Ya da Bakü'de bir petrol şirketine 'alımsatım emri'ni İstanbul'dan gönderebilecek. Türkiye sermaye piyasası üzerinden yatırımcı New York'tan Londra'ya büyük batı borsalarına erişebilirken, diğer taraftan da Ortadoğu'daki bazı borsalardan Türki Cumhuriyetlere uzanabilecek. Tabii sadece erişim İstanbul'dan dünyaya değil, o borsalardan da Türkiye'ye olacak.

İMKB Başkanı Hüseyin Erkan, "İstanbul Finans Merkezi projesi çerçevesinde kuracağımız operasyon şirketi bünyesinde emir dağılım platformu oluşturuyoruz. Bu platform ile dünyadan Türkiye'ye gelen emirleri ve Türkiye'deki diğer borsalara giden emirlerin tek bir yerden dağılımını yapacağız. Bizim üzerimizden de Avrasya Borsaları Federasyonu üyesi olan borsalara emir dağılımının yapılmasına yani hem oraya emir gönderilebilmesine hem de oradan gelecek emirlerin bize ve diğer borsalara dağılmasına olanak vereceğiz.

Emir dağılım platformu üzerinden dünyadan gelecek emirlerin bu ülkelere dağılımı ve bu ülkelerden alım ve satım taleplerinin Türkiye üzerinden gitmesini sağlayacağız. Bu uluslararası 'hub' denilen proje Türkiye'yi gerçekten finans merkezi haline getirecek en önemli projelerden bir tanesi. Konsept çalışmalar ve diğer şirketleri ikna etme süreci bitti.. Şimdi de o şirketin oluşturulmasıyla ilgili süreç başladı. Takasbank, MKK, VOB, İAB, yeni kurulacak ürün ihtisas borsası ve olası bir enerji borsasını da buraya katmak istiyoruz. Komite çalışması işin teknik kısmına bakıyor, fizibilitesi üzerinde çalışıyor. Belli bir aşamaya gelindi, kısa zamanda şirketi kuracağız" dedi.

Arada siz olursanız tamam dediler

Erkan, bir taraftan projenin içerideki teknik çalışmaları sürerken diğer taraftan dünyanın belli başlı borsaları ile de temaslar kurmaya başladıklarını söyledi. Londra, New York, Nasdaq, Chicago gibi büyük borsalarla görüştüklerini ve pozitif geri bildirimler aldıklarını anlatan Erkan, "Arada Türkiye olursa Türkiye'nin yakın coğrafyasındaki nispeten küçük borsalarla da çalışmak istediklerini söylediler. Ama İstanbul köprü olmazsa çevredeki ülkelerle birebir çalışmaları çok zor.

Çünkü o kritik büyüklük henüz oralarda yok. Ama İstanbul olursa 'sizin üzerinizden onlarla olan bağlantıyı kurmak isteriz' dediler" diye konuştu. Erkan, batıdaki büyük borsaların dışında Mısır, Arap Emirlikleri, Bulgaristan, Hırvatistan, Saray Bosna, Kazak Borsası, İMKB'nin ortaklığı bulunan Bakü ve Kırgız borsalarını da projeye dahil etmek istediklerini kaydetti Erkan, "Bu proje sonrasında yeni ürünler de gelecek. Özellikle emtialara yönelik ürünlerin gelmesini istiyoruz. Onların sermaye piyasasıyla bir araya gelmesi lazım ki bir sinerji yaratılsın. Onların da bizimle beraber çalışmasıyla trilyonlarca dolarlık bir işlem hacmine ulaşacağız" dedi.

Türkiye'de 100'ün üzerinde emtia borsası olduğunu aktaran Erkan, bu borsaların da tek bir çatı altında toplanacağını ve bu şirkete Toprak Mahsulleri Ofisi, TOBB, İMKB, VOB, Takasbank ve belki Ziraat Bankası'nın ortak olacağını söyledi. Erkan, ürün ihtisas borsalarında TOBB'un dışında oda ve borsalarında ortak olarak yer alacağını belirterek oluşacak yapının çok ortaklı bir yapı olacağını kaydetti. Emtia borsalarının da elektronik işlem platformuna bağlanacağına, böylece onların da dünya borsalarına erişiminin olacağını kaydeden Erkan, "Önümüzdeki yıl ilk çeyrekte bu borsa kurulacak. Henüz ismine karar verilmedi ama şuanda ürün ihtisas borsası olarak geçiyor. Teknik detayları ve desteği biz sağlayacağız. MKK tüm varlıkların saklandığı yer olacak. Belli bir yatırım getirecek. Ocak ayındaki toplantıda son halini alacak" dedi.

Sene sonunda 25'i yakalayamadık

2010 yılında 25 şirketin halka açılmasını bekleyen Erkan, bu sayının 23'de kalacağını ama bekledikleri 2 şirketin de yeni yılın ilk günlerinde geleceğini kaydetti. İMKB; TOBB, SPK ve TSPAKB ile ilki 6- 7 Mayıs tarihleri arasında yapılan halka arz seferberliğinin şirketlerin sermaye piyasaları ile tanışması açısından büyük bir farkındalık yarattığını kaydeden Erkan, " 6-7 Mayıs'a kadar 4 şirket halka açılmıştı, bu tarihten sonra 19 şirket daha geldi" dedi.

2011 yılında 30 şirketin halka açılmasını ve 10 milyar TL hasılat elde etmeyi tahmin eden Erkan, "Sayıdan öteye büyük şirketlerin gelmesi de önemli. Bir çok şirketin duyurusu, başvurusu var. 17 şirketin 2011 içinde halka açılmak için hazırlıkları olduğunu biliyoruz. Bazıları SPK'ya başvuru da yapmış. Ayrıca 7 şirket ise hazırlıklarını tamamlamış, sadece halka arz günü belli değil. Bu 7 şirket, 2011 yılının ilk üç ayında gelecektir. Bunların arasında yabancı şirket yok. İlişkide olduğumuz Kanadalı bir şirket var. 2011 sonunu bekliyorlar. Bazı yatırımlarını bitirip geleceklermiş" dedi.

Çok ortaklı 50 şirket gelecek

Sermaye piyasalarında farkındalık yaratabilmek için 5 il gezdiklerini ifade eden Erkan, buralarda sanayi ve ticaret odalarıyla işbirliği yaparak genel bilgilendirmeler ve ilgilenen şirketlere birebir ziyaretler yaptıklarını anlattı. Ziyaret ettikleri firmalar arasında bazılarının İMKB'ye gelmek için çalışmalar başlattıklarının da altını çizen Erkan, "Ciddi sayıdaki şirket önümüzdeki sene ve 2012 için çalışmalarını başlattı. 50 şirket gezdik. Sadece biz değil SPK'da çok aktif.

Onlar da çok ortaklı olup da Borsa'da işlem görmeyen, ama SPK mevzuatı kapsamındaki 270 şirketi gezdiler. Bu statüdeki Birko ve İttifak gelmişti, diğerleri neden gelmesin ki. Bu 270 şirketin asgari 40-50'sini piyasaya kazandırmaya çalışıyoruz" değerlendirmesinde bulundu.

2011'de zirve Ankara'da yapılacak

Halka arz seferberliğinin 2010 yılında somut sonuçlarını gören İMKB ve SPK, iş ortakları ile birlikte 2011 yılı için planladıkları 2 zirveyi 1'e düşürecek. 2011'de yapılacak zirvenin de Ankara'da olacağını, böylece çevredeki bölgede yer alan şirketlere de ulaşmayı hedeflediklerini aktaran Erkan, "2012 yılında İzmir'de, 2013 yılında Gaziantep'te zirve yapmayı düşünüyoruz" dedi.

Digiboardlarla da bilgilendirecek

Halka arz seferberliğinin ardından yatırımcı seferberliği için de kolları sıvayacak olan İMKB ve SPK, SPK Başkanı Vedat Akgiray'ın deyimi ile 'finansal okur-yazarlığı' artıracak. Bireysel yatırımcıya yönelik bilinçlendirme ve bilgilendirme yapacaklarını anlatan Erkan, planlarını şöyle anlattı:

"Burada medyayı çok yoğun kullanacağız, üniversitelerimizi eğitim tarafında kullanacağız, çeşitli eğitim kurumlarımızı devreye sokacağız. Medyanın haricinde digiboard'ları gündeme getireceğiz, çalışmalarını yapıyoruz. Bu alanda hizmet veren 3-4 şirket var, bunlarla görüşüyoruz. AVM'ler, hastaneler, havaalanları, spor salonlarında kullanılıyor. Amacımız 'reklam' değil, 'akılda kalacak bilgiler' vermek. Mesela alım-satım yapılırken ne yapmalı? MKK size ne sağlıyor? Bir yatırımcının hakları nelerdir? gibi.."

İstiklal'de bilgilendirme merkezi

Aslında yatırımcı tarafını bilgilendirme projelerinin 10 yıllık geçmişi olduğunu kaydeden Erkan, bir anlamda hayalindeki projeyi gerçekleştirmiş olacak. Yatırımcıyı bilgilendirmek için İstanbul'un Taksim gibi en merkezi yerinde bina kiralama, satın alma ya da orada binası bulunan bir kamu bankası/kuruluşunun binasından yararlanarak 'Yatırımcı Merkezi' de oluşturmak isteyen İMKB, birinci ağızdan yatırımcının bilinçlendirilmesi sürecine katkı yapmak istiyor. Borsanın riskine dikkat çektiğimiz zaman ise Erkan şu değerlendirmeyi yaptı:

"Bazı yatırımcılar hisse aldığı zaman getiriyi garanti ettiğini düşünüyor. Hisse senedi evet risklidir ama uzun vadeli baktığınız zaman getirisi de ona göre yüksektir. Siz şirketin gelişimine ortaksınız. Şirket ortaklarının bazı hamleleri nedeniyle o şirket batarsa bu piyasa riskidir. Ama bunlar bir gecede olmuyor. Bizim uyarılarımız oluyor, pazar değiştiriyoruz, gözaltı pazarına alıyoruz. Bunların takip edilmesi lazım."

Düşerken al, çıkarken sat!

Halka arz seferberliği gibi bir zirve ile yapılmasının zorluğuna da değinen Erkan, "Nerede yapacağız? Zirve yerine medyayı kullanmak daha faydalı olabilir. Bazı sloganlar, eğitici cümleler olabilir. Gazetelerin ekonomi sayfalarında altın kurallarından birini kullanabilirsiniz. Bunlar halkın aklında kalacak, gözüne takılacak şeyler, altın kurallar olmalı. Mesela: 'düşerken al, çıkarken sat.' Çok basit bir kural ama kaç kişi uyguluyor. En basit kural budur ve bunu en profesyoneli bile uygulamıyor" dedi.

ARACI KURUMLAR İÇİN NELER SÖYLEDİ?

İsteyen yüksek frekanslı emir iletimi yapabilir

Erkan, aracı kurumların yüksek frekanslı emir iletimini istedikleri zaman yapabileceğini, buna İMKB'nin teknik alt yapısının hazır olduğunu ama İMKB tarafından değil bizzat aracı kurumun kendisi tarafından bu emrin yazılacağını anlattı. Erkan konu hakkında şu bilgileri verdi:

"Borsanın şu anda sistemi buna açık. Emir iptallerinin gelmesi ve fiyat adımlarının daraltılmasıyla bunun önünü açtık. Piyasada şuanda algoritmik alım-satım yapılıyor zaten. İMKB belli algoritmalar yaratacak, kendi sistemi içine koyacak, aracılar da bunu kullanacak zannedilmemeli. Bu sistemi neden kullanır kurum? Bir başkasının bilmediği, kendisinin yaratmış olduğu bazı algoritmalarla avantaj elde etmek için. Bunu İMKB yaparsa o zaman onlar için bir avantaj yaratılmış olmaz. Bu algoritmaları aracı kurumlar kendileri yapacak. Kendi yapamıyorsa bunu yapan kuruluşlardan yardım alacak. Herkesin isteğine ve stratejisine göre farklı günlük, haftalık, aylık algoritmalar yapanlar var.

Başkası öğrendiğinde ya da çözdüğünde hemen algoritmasını anında değiştirir. ABD'de şuanda toplam işlemlerin yüzde 70'i bu sistemle yapılıyor. Çok teknik bir strateji, ama buna yatırım yapılır. Buna insan ve teknoloji yatırımı şart."

İMKB de çok ünlü bir algoritmacıdan yararlanacak

Aracı kurumlar bir hissenin 5 yıllık 10 yıllık ya da 1 yıllık fiyat grafiğine bakıp analizlerin ardından algoritmasını yapıp yüksek frekanslı emirlerini iletirken İMKB de piyasada manipülasyonun oluşmaması için algoritma konusunda dünyanın önde gelen isimlerinden birinden danışmanlık alacak. Erkan, "Dünyanın önde gelen algoritmacılarından biriyle kısa zamanda bir danışmanlık sözleşmesi imzalayacağız. Dünyada çeşitli piyasalara danışmanlık yapmış, algoritmalar yazan, ABD'de şirketleri olan bir kişiyle bu konuda devamlı görüşüyoruz. Bu kişi, algoritmaların manipüle edecek şekilde yapılmaması, bunların bulunması ve bu algoritmaların piyasa bozucu şekilde olmamasını sağlayacak önlemlerin alınmasına yardımcı olacak" diye konuştu.

Derinliksiz verilerden ücret alacağız

İMKB'nin artık derinliksiz verilerden de ücret almaya başlayacağını açıklayan Erkan, "Bazı insanlar piyasayla sadece ilgilenir, yatırımı yoktur, piyasayı izler. O insana diyoruz ki sana son işlem fiyatı, toplam işlem miktarı ve endeks değerini ücretsiz gerçek zamanlı vereceğiz. Emir iptallerinin gelmesiyle de birinci kademe derinlik verisi daha anlamlı hale geldi.Buna bakan alış-satış yapan, para kazanan insandır. Bu parayı ödesin diyoruz. Aracılar, yatırımcının kaçacağından endişe ediyor ama biz trading mantığıyla çalışan müşteriyle, izleme amacıyla ekrana bakan kişileri ayırın diyoruz. Bizim açımızdan bu bilgi kıymetli bir yatırım. Yeni yayın politikamızda izleyici ile yatırım yapanı ayırmak istiyoruz" dedi.

İMKB'nin veri yayın geliri toplam gelirlerin yüzde 10'un altında bulunurken uzun vadede bu oranının yükselmesi bekleniyor. Ama bu sadece iç piyasadan derinliksiz verilerden alınan ücretle sağlanmayacak. Bu aslında İMKB açısından özellikle yurt dışı veri gelirini artıracak. Erkan şöyle anlattı:

"Mesela bir yayın kuruluşu terminal satıyor. Mesela bir bankanın da dünyanın her ülkesinde şube ağı var. Banka sadece lisanslı olarak aldığı yayın kuruluşunun hazır ekranları üzerinden bu datayı görebiliyor ve bunun karşılığında bize 30 lira veriyor. Dünya çapında 50 bin kullanıcısı varsa, bunun yüzde 10'u Türkiye ile ilgileniyorsa, bunların tamamına terminal vermek o banka için çok pahalı bir olay haline geliyor. Biz diyoruz ki; ey yayıncı kuruluş bu datayı ham olarak ver. Onlar istediği formatta dağıtsın bize kullanıcı başına ödeme yapsın. Yurtdışında 10 bin kullanıcımız var. Bu sayıyı üçe dörte katlayacağız. Aracı kurumlara diyorum ki; bunu dışarıda herkes istiyor size de bu imkanı getiriyoruz. Siz de buna yatırım yapın, katma değer yaratın."

2011 HEDEFLERİ

- GİP piyasası faaliyete başlayacak.

- Ürün ihtisas piyasası ilk çeyrekte kurulacak.

- Teknoloji şirketi kurulacak.

- Yatırımcı seferberliği yapılacak.

- Halka arz zirvelerine devam edilecek.

- Kapanış seansı uygulaması ilk çeyrekte devreye sokulacak.

- Bono piyasasında yeni bir repo pazarı kurulacak.

- Eurobondlar tezgah üstü pazar ile entegre olacak.

- Hisse senedine dayalı vadeli opsiyon kontrantlarına başlanacak.

GİP'e taahhütname imzalayarak girilecek

Kamuoyunda KOBİ borsası olarak bilinen Gelişen İşletmeler Piyasası'nın her şeyinin hazır, piyasanın da açık olduğunu ama şirket beklediğini kaydeden Erkan, "Bir başvurumuz var. Küçük bir firma ile başlıyoruz. Fakat bu şirketin arkasından çok sayıda çalışmanın da hayata geçmesini bekliyoruz. Bu şirketler için birkaç sayfalık bir 'Taahhütname' hazırlıyoruz. Daha küçük şirketler geleceği için yatırımcılar bu şirketlere ilişkin bu piyasanın işleyişi ve riskine ilişkin bir belgeyi imzalayacak.

Bu şirketlerin zaman içerisinde mezun olarak diğer piyasaya geçmelerini bekliyoruz. Şirketler açısından bu piyasaya gelmenin en önemli şartı da, sermaye artışı yoluyla gelmek olacak, ortak satışı ile gelemeyecekler. Toplanan paranın şirkete girmesini ve şirketin büyümesini sağlamak amacıyla bu şartı koyduk. Bunun karşılığında biz de kayıt ücretlerini düşürdük. 2 sene boyunca da hiç para almayacağız. Halka arz prosedürü daha kolay burada, daha hızlı gelebilirler. Bir yıl içerisinde 50 şirket bile gelebilir. 3-4 ay içerisinde 5-10 şirketle başlarsak arkası hızlı gelir. Hazırlıklar bitti, başvurusunu yapan ilk şirketin hazırlıkları sonuçlanır sonuçlanmaz faaliyete başlayacağız" bilgisini verdi.

Erkan, 8 şirkete piyasa danışmanı yetkisi verdiklerini belirterek, "Bir şirketi GİP'e getirmek için mutlaka piyasa danışmanı olması lazım. Danışman; şirketi buluyor, halka arza hazırlıyor, ve koçluk yapıyor, piyasaya geldikten sonra da kamuyu aydınlatma yükümlülükleri konusunda yardımcı oluyor" dedi.

Kapanış seansı yapacağız

2011 yılında kapanış seansı uygulamasına başlayacak olan İMKB, sürekli müzayedenin ardından günün kapanmasına 10 dakika kala kapanış seansı yapacak. İşlemleri durdurup talepleri alacak olan İMKB, böylece kapanış fiyatını belirleyecek. Piyasa yine 17:30'da kapanacak.