Dış ticaret ve gümrük işlemlerinde hangisi dikkate alınacak

Hasan AKDOĞAN / Emekli Gümrük Baş kontrolörü/YGM

Günün ihtiyaçlarına ve AB mevzuatında yapılan değişikliklere paralel olarak Türkiye'de Gümrük Kanunu ve buna bağlı yönetmelik ile dış ticaret mevzuatı zaman zaman değişiyor. Son olarak 5911 sayılı Kanun 08.08.2009 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun birçok maddesini değiştirmiş bulunuyor. Doğal olarak kanunun uygulanmasını detaylandıran Gümrük Yönetmeliği de yeniden yayınlanmıştır.

Ancak, yeni gümrük yönetmeliği de konuyu çözmüyor. Gümrük Kanunu'nun bazı maddeleri var ki, bunların uygulanmasını göstermek için Bakanlar Kurulu Kararı çıkarılıyor.

Nitekim;

· Tercihli tarife uygulaması (Madde 16)

· Serbest dolaşıma giriş rejimi (Madde 74)

· Geçici ithalat rejimi (Madde 131-132)

· Hariçte işleme rejiminin işleyişi (Madde 141)

· Gümrük vergilerinden muafiyet ve istisna (Madde 167)

· Geri gelen eşyada muafiyet (Madde 169)

· Gümrük vergilerinin tahakkuku (Madde 195)

· Gümrük mevzuatında teminat uygulaması (Madde 202)

· Uluslararası anlaşmalara göre vergilerin geri verilmesi ve kaldırılması (Madde 214)

· Geri verme veya kaldırma işlemine tabi olmayacak gümrük vergileri miktarı (Madde 215)

· Fazla çalışma ücreti (Madde 221)

· Gümrüklerde iş takibi ve gümrük müşavirleri (Madde 225)

· Özet beyan eksiklik ve fazlalıklarında uygulanan para cezaları (Madde 237)

Başlıklarını taşıyan maddelerin uygulanmasını göstermek için çok uzun ve kapsamlı olan 2009 / 15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çıkarılmış ve Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunuyor.

Bu kararda geçen; aile ünitesi, alkol ve alkollü ürünler, ambalaj, bilimsel alet cihaz veya malzeme, bilimsel araştırma, dahili trafik, dökme eşya, etkinlik, ev eşyası, geçici ithalat izni, gümrük kıymeti, kişisel eşya, kişisel kullanım, kriz hali, minibüs, motorlu özel nakil vasıtaları, motorsuz özel nakil vasıtaları, otomobil, palet, sınır bölgesi, şahsi eşya, taşıma aracı, taşınabilir alet ve cihaz, ticari kullanım, Türkiye gümrük bölgesi dışında yerleşik kişi, tütün ve tütün ürünleri, yerleşim yeri, yerleşim yerinin nakli, yolcu, yolcu beraberi eşya, deyimleri/tanımları dikkate alındığında söz konusu kararın ne kadar kapsamlı olduğu görülüyor.

Burada önemli olan, Gümrük Yönetmeliği'nde bu konularla ilgili olarak yer alan hükümlerin Karar hükümleri ile çelişkili olmamasıdır. Esasen, uygulamada önceliğin; Kanun-Karar-Yönetmelik şeklinde sıralanması gerekiyor.

Bakanlar Kurulu'nun bu kararı çıkmadan önce, gümrük kanunun bazı maddelerinin uygulanmasını göstermek üzere birçok karar çıkarılıyordu, Bu kararla bir bütünlük sağlandığı görülüyor.

Kararın büyük bir bölümünü, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 167. maddesinde yapılan değişiklikler üzerine oturtulmuş bulunan Gümrük Vergilerinden Muafiyet ve İstisna Tanınacak Haller oluşturuyor.

Bu haller, kısaca şu şekilde sıralanabiliyor:

· Posta veya hızlı kargo yoluyla gelen eşya (Madde 45)

· Yerleşim yerini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişilere ait kullanılmış motorlu veya motorsuz özel nakil vasıtaları (Madde 46)

· Yerleşim yerini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişilere ait kullanılmış ev eşyası (Madde 48)

· Evlilik nedeni ile serbest dolaşıma giren eşya (Madde 50)

· Miras yoluyla intikal eden eşya (Madde 53)

· Türkiye'ye öğrenim amacıyla gelen öğrencilere ilişkin eğitim malzemeleri ve ev eşyası (Madde 55)

· Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak çıkan gerçek kişilerin geri getirdiği kullanılmış ev eşyası (Madde 56)

· Yerleşim yeri Türkiye Gümrük Bölgesi dışında bulunan gerçek kişilerin Türkiye'de edindikleri konutlarda kullanmak üzere getirdikleri ev eşyası (Madde 57)

· Yolcu beraberi eşya (Madde 59)

· Vergileri ödenmek suretiyle yolcu beraberinde veya posta yoluyla ya da hızlı kargo taşımacılığı yoluyla serbest dolaşıma sokulacak eşya (Madde 62)

· Şeref nişanları veya ödülleri (Madde 65)

· Uluslararası ilişkiler çerçevesinde alınan hediyeler (Madde 66)

· Milli savunma ve iç güvenlik kapsamında serbest dolaşıma sokulan eşya (Madde 67)

· Eğitim, bilim ve kültürel amaçlı eşya ile bilimsel alet ve cihazlar (Madde 69)

· Tıbbi teşhis, tedavi ve araştırma yapılmasına mahsus alet ve cihazlar (Madde 73)

· Bilimsel araştırma amacına yönelik hayvanlar, biyolojik veya kimyasal maddeler (Madde 74)

· İnsan kaynaklı tedavi edici maddeler ile kan gruplama ve doku tipi ayırma belirteçleri (Madde 75)

· İlaç özelliği olan ürünlerin kalite kontrolü amacına yönelik maddeler (Madde 77)

· Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmak üzere serbest dolaşıma sokulan eşya (Madde 78)

· İşyeri nakli suretiyle serbest dolaşıma sokulan sermaye malları ve diğer malzemeler (Madde 80)

· Türkiye gümrük bölgesindeki çiftçilerin komşu ülkede elde ettikleri ürünler (Madde 84)

· Numuneler, reklam malzemeleri ve ticari fuarda tüketilen ürünler (Madde 86)

· İnceleme, analiz veya test amaçlı olarak serbest dolaşıma sokulan eşya (Madde 91)

· Standart depo muafiyeti (Madde 95)

· Gümrük vergilerinden muaf olarak ithal edilecek yakıt (Madde 96)

· Ticari değeri olmayan çeşitli belge ve diğer eşya (Madde 100)

· Cenaze ve cenaze ile ilgili eşyanın serbest dolaşıma sokulması (Madde 101)

· Malul ve sakatlar ile diğer engellilerin kullanımına mahsus eşya (Madde 103)

Netice olarak, Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 16, 74, 131, 132, 141, 167, 169, 195, 202, 214, 215, 221, 225 ve 237. maddelerinde belirtilen hükümlerin uygulanması usul ve esasları, miktarları, limitleri, şartları, belirtilmiş bulunuyor. Bakanlar Kurulu Kararı'nın kanunla birlikte değerlendirilmesi ve konuya ilişkin yönetmelik maddelerinden önce uygulanması gerekiyor. Daha önceki dönemlerde birbirinden farklı Bakanlar Kurulu kararları ile hükme bağlanan bu konuların tek bir kararda düzenlenmiş olması kargaşayı önlemiş gözüküyor. Mükerrer mevzuat konusundaki hassasiyet her ne kadar yeni Gümrük Yönetmeliğine yansımış ise de, uygulamada Kanun-Karar-Yönetmelik sıralamasına dikkate edilmesinde yarar bulunuyor.