Çözümsüz ürün kayısıya çözüm önerileri
Haluk ÖNALAN / Süha İnşaat İnşaat Taah. San. Tic. Ltd. Şti. Genel Müdürü
Malatya denilince kayısı, kayısı denilince akla gelen ilk il Malatya'dır. Anadolu'ya gelişi 2000 yılı aşkın bir üründür kayısı. Meyvesi dünya pazarında 1.5milyar dolar çekirdeği ve kabuğu 2.5 milyar Euro olan çok fazla ürün yoktur şu dünya da. Bünyesinde dokuz farklı şeker, 18 serbest aminoasit, zengin A vitamini ve betakaroten, yüksek miktarda demir ve potasyum elementi içeren, yaratılışı itibari ile bu denli önem arz eden bir başka ürün yoktur. İnsan sağlığına faydaları saymakla bitmeyen, çekirdeği ve kabuğu birçok sanayi dalında kullanılan doğa harikası bir üründür kayısı. Yeni doğan bir bebek misali bin bir türlü emek ve zahmet, Sevgiyle büyütülen, elde edilen bir üründür kayısı. Malatya insanı kendi öz çocuğuna göstermediği itinayı kayısı ağaçları için göstermektedir. Çünkü kayısı Malatya'nın kaderidir. İşte bu kaderi üreticilerimizden lehine sonuçlandırabilmek, dünyada benzer ürünlerde uygulanarak başarıya ulaşmış modellerin bir benzeri kayısı için de uygulanmasından geçiyor. Örneğin; Avustralya'nın üzüm için öngördüğü sistem, Amerika'nın 1910 yılında badem için uyguladığı Kaliforniya modeli (Blue Diamond), Fransa'nın erik için uyguladığı sistem… örnekleri çoğaltabiliriz. Nedir bu sistemlerin temel özelliği.? Hepsinin temelinde üreticinin korunması ve zarar görmemesi mantığı var. Bu modelleri kayısımıza şu şekilde uyarlayabiliriz. Mevcut ihracat yapımızda, kayısımız gümrükte, önce ihracatçılar birliği sonra da ticaret borsasının onayıyla gemiye yüklenerek dış ülkelere ihraç edilmektedir. Bu noktada yapılması elzem olan, ürün gümrüğe verilmeden ticaret borsası ve ihracatçılar birliğinin onayının yanı sıra yetkileri kanunla belirlenmiş üçüncü bir "Kayısı Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu" oluşturulmasıdır. Bu kurum o yılın kayısı rekoltesine göre muayyen zamanlarda bir fiyat belirleyecek ve o belirlenen fiyatın altında kesinlikle ihraç izni verilmeyecektir. Gayri ahlaki yöntemlerle gerek iç gerekse dış firmalarının fiyatlarla ilgili yapacakları manipülasyonların tespiti halinde her iki firmanın ihraç ve ithal izinleri geçici olarak tekerrürü halinde ise tamamen durdurabilme yetkisi de bu kuruma verilecektir.
Sonuç olarak bu modelle üretici emeğinin karşılığını eksiksiz olarak alacak ve artık vaktini çeşitli giderlerle, icralarla, kredilerle değil de ürününün kalitesini daha fazla artırmak için kullanacaktır. Çekirdeği ve kabuğu ile birlikte dünya pazarı 5 milyar dolar civarında olan bu ürünün Malatya'ya ve ülkeye getirisi sadece 300 Milyon dolardır. Bugüne kadar kurulan ne kayısı birlikleri ne de kooperatifler bu soruna bir çözüm olamamışlardır. İşte hayata geçirilmesi gerekli olan Kayısı Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun yapılacak yasal düzenlemelerle, Anadolu'da 2000 yıllık bir tarihi olan kayısı yurtdışındaki ithalatçı ve firmalara düşük fiyatlarla ikram edilen bir ürün olmaktan çıkarılacaktır. Çıkarılmalıdır ki artık Malatya'da kendisine her türlü emeği veren üreticimizin yıllardır asılan yüzü artık gülsün.