Çelik fiyatları ne olacak?
Can KOMAR / Grand Trade International Türkiye Temsilcisi
Bir ay içinde, temel çelik ürünlerine aşırı zamlar geldi. Şimdi herkes merak ediyor: Bu artışlar kalıcı mı, yoksa aşağıya iniş olabilir mi?
Temel ürünler USD/mt 01.Mar 31.Mar Aylık artış (%)
Demir cevheri 97 197 103
Hurda 340 460 35
İnşaat demiri 550 700 27
Siyah sac 610 720 18
Kaynak: SBB
Fiyatlara gelen zamların arkasında bu fiyat seviyelerini destekleyen talep var mıdır? Cevap hayırdır. Ekonomi her ne kadar düzelme yolunda olsa da, hala hastalıklı ekonominin belirtilerini göstermektedir. Güçlü bir talebin olmadığı ortamlarda, çelik üreticileri bu kadar hızlı ve bu kadar yüksek zam yapabilir mi? Yapsa bile bunu piyasalara kabul ettirebilir mi? Yoksa, fiyatlar çıktığı hızda gerisin geriye iner mi? Stoka girmeli miyiz? Yoksa tedbiri elden bırakmamalı mıyız?
Bu soruya cevap verebilmek için, artışların nedenini bilmemiz gerekir.
Her şeyin başı demir cevheri
Uzun mamuldeki artışları tetikleyen hurda fiyatlarındaki artıştır. Hurda ve siyah sac fiyatlarını tetikleyen ise demir cevherindeki artış beklentisidir. Unutmayın ki, çeliğin ABC'si, demir cevheridir.
Demir cevheri, dünyanın her yerine eşit dağılmamıştır. Örneğin, dünyada en fazla çelik üreten Çin'de kaliteli cevher rezervleri yoktur. Çin, cevheri ithal etmeye mahkûmdur. Aynı şekilde, Türkiye, Avrupa ve Japonya da cevheri ithal etmektedir. Dünyada ki en zengin cevher yatakları, Brezilya, Batı Afrika ve Avustralya'da bulunmaktadır. Bu yataklar ise, 3 büyük firmanın tekelindedir: Vale (vağle diye okunur), BHP Billiton ve Rio Tinto. Bu firmalar, dünya üzerinde satın alınan cevherin %70'ine hükmederler. Yani, diğer bir deyişle, tekelleşme (veya oligopolleşme) yaratmışlardır. Bu firmalar, çok sıkı rekabet kanunlarına rağmen, aynı anda, aynı miktarda zamlar yaparak, birlikte hareket etmektedirler. Nitekim, geçtiğimiz ay, Avrupa demir ve çelik birliği Eurofer, Avrupa Komisyonu'na bu konuda bir dava açmıştır.
Bazı demir çelik üreticileri de kendi cevher madenlerine sahiptir. Bunların en meşhuru ArcelorMittal'dir. ArcelorMittal, tüm global üretim ihtiyacının %40'ını kendi cevher yataklarından tedarik etmektedir. Arcelor ve Mittal birleşmesinden önce, Arcelor'un hiçbir cevher madeni yoktu. Tüm madenler, Mittal'in bünyesinde idi ve yıllık ihtiyacının %70'ini karşılıyordu. Dolayısı ile, dünyanın ikinci en büyük çelik üreticisi olarak Arcelor, 3 büyük cevher üreticisi ile yapılan yıllık fiyat müzakerelerini yürüten lider firma idi. O dönemde, müzakereler çok çetin geçerdi. Ancak, bu dönemlerde Mittal daima sessiz kalmaktaydı; çünkü, cevhere zam yapılması, Mittal'in karını yükseltmeye yardımcı oluyordu. Mittal, Arcelor'u satın aldıktan sonra, haliyle Arcelor'un da sesi kesildi ve cevher üreticilerinin önündeki en büyük engel de kalkmış oldu.
Arcelor'un sessizleşmesi karşısında, Çin devleti Baosteel'i, cevher fiyat müzakerelerini tüm Çin'li üreticiler adına yürütmesi üzere görevlendirmiştir. Ancak, Baosteel'in tüm gayretlerine rağmen fiyatlar, madencilerin lehine gelişmeye devam etmektedir.
Yeni çıkar düzeni
Demir -çelik üreticileri daha sonra gördü ki, cevhere zam geldikçe, çelik ürünlerine de zam yapabilmeye başladılar. Yani çıkarlar birleşmişti. Kazanan cevher üreticileri ve kendi madenlerine sahip demir çelik üreticileri olmuş; kaybedenler ise, cevheri satın almaya mahkum çelik üreticileri ile tüketiciler olmuştur. Konuya diğer bir açıdan bakarsak, cevher pahalılaştıkça, cevher yatakları olan üreticiler daha fazla rekabetçi olabilmektedirler. Dolayısı ile o firmaların Pazar payları daha da artabilecektir.
Cevher fiyatları, 40 yıldır, yıllık anlaşmalarla belirlenmekte idi. Ancak, bu yıldan itibaren sözleşmeler çeyrek bazında olacaktır. Mart sonunda Vale ile Nippon Steel'in yaptığı prensip anlaşması, bu değişikliği gündeme getirmiştir. Bu iki firmanın anlaşma şartlarının, tüm sektör tarafından benimsenmesi beklenmektedir.
Cevher ve çelik fiyatları ne seviyede?
USD/DMTU* Avustralya Brezilya Çin spot
Ağustos'08 144 134 185
Ekim'08 144 134 60
Ağustos'09 97 96 115
Ekim'09 97 96 88
Ocak'10 97 96 125
Nisan'10 197 178 154
Kaynak: SBB
.DMTU = Dry metric ton unit (nemden arındırılmış metrik ton ağırlık birimi)
Ancak, madencilerin çelik üreticileri ile yaptıkları sözleşme fiyatları daha düşüktür. Örneğin, Brezilya'lı Vale'nin, Japon Nippon Steel ile yaptığı anlaşmaya göre, fiyatlar 2009'daki 55,53 USD/DMTU'dan, Nisan - Temmuz dönemi için (2. Çeyrek için) 100 - 110 USD/DMTU olmuştur. Bu da %90 oranında artış anlamına gelmektedir.
Bu anlaşmanın, tüm demir çelik sektörünce benimseneceğini düşünüyorum. Dünyanın tüm bölgelerindeki çelik fiyatları %20 oranında artarak, hammaddedeki bu artışı yansıtacaktır. Bazı bölgelerdeki fiyatlar diğerlerinden daha hızlı artabilir. Örneğin, Türkiye'deki uzun mamulcülerin fiyatları, Güneydoğu Asya fiyatlarından daha hızlı arttı. Bu durumda fiyatlar dengeye otururken, bir miktar gerileyecek demektir.
Filmaşin fiyatları (SBB) USD/mt
Türkiye 700
Tayvan 670
Vietnam 660
Tayland 650
Hindistan 680
Dubai 670
Çin 650
Avrupa 674
ABD 794
Yukarıdaki tabloda, değişik yörelerdeki filmaşin fiyatlarını görüyorsunuz. Bu fiyatlar, o ülkelerde müşterilerin satın alabileceği fiyatlardır. Görüleceği gibi, Türkiye'deki fiyatlar, ABD hariç, tüm diğer yörelerden daha hızlı artmıştır. Bu durumda, Türkiye fiyatlarında ciddi bir gerileme olması beklenmelidir.
Siyah sac fiyatları (SBB) USD
Türkiye 720
G. Avrupa 634
K. Avrupa 667
Avrupa ithal 647
K. Amerika 711
Ukrayna 590
Rusya 645
Çin 640
Brezilya 600
Sac fiyatlarına bakar isek, Güney Avrupa, Ukrayna ve Rus üretimi sacların Türkiye'ye akın etmesi ve piyasa fiyatlarını terbiye etmesi beklenmelidir. Erdemir'in fiyat seviyeleri, diğer yörelerden daha hızlı artmıştır.
Bahis konusu fiyat düzeltmelerine rağmen, fiyat seviyeleri demir cevheri ve hurda sayesinde kademe atlamıştır. Demir cevheri fiyatlarının geçerli olacağı Nisan-Temmuz 2010 dönemi içinde, uzun ve yassı mamullerin fiyatlarının yukarıdaki tablolardaki ortalamaları tutturacağını düşünmek doğru olacaktır. Bu durumda, stok yapıp yapmama konusunda herkes kendi kararını verecektir.
Son söz
Unutulmamalıdır ki, ekonomi henüz düzelmemiştir. Önümüzde ciddi sorunlara gebe yeni dönemler vardır. Zaman risk alma dönemi değil, tedbirli olma dönemidir. Dükkanı açık tutmak ana hedefiniz olmalıdır.