Çek ve senedin yerini POS aldı

Naki BAKIR - Volkan ÖZSOY - Sedat ALP - Mehtap DEMİR

ANKARA/İSTANBUL/İZMİR/KONYA - Karşılıksız çek sayısındaki sert düşüşün ardından 'POS cihazı' çıktı. Ocak-nisan döneminde karşılıksız çek sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 47.7, küresel krizin en ağır dönemi olan 2009'un ilk dört ayına göre ise yüzde 74.4 azaldı. Bu yılın ilk 5 ayında vadesinde ödenmediği için protesto edilen senetler ise yılın aynı dönemine göre tutar bazında yüzde 23 geriledi. Karşılıksız çek ve protestolu senet sayılarındaki bu keskin düşüşün ardında pek çok neden yatıyor. Ancak bunlar içinde en etkili olanı, iş hayatında 'taksitin' cazibesiyle kurumsal kredi kartlarına yönelinmesi ve çek kullanımının bu paralelde azalma...

Karşılıksız çek azaldı ama çek kullanımında da düşüş var

Kriz yılı 2009'un ilk yarısında aylık bazda 200 bine yaklaşan karşılıksız çek sayısı, bu yılın nisan ayında 38 bin 898'e geriledi. Bankaların MB'ye yaptığı bildirimlere göre, 2009 yılının ilk dört ayındaki toplam sayısı 710 bin 807 adede ulaşan, 2010'un aynı döneminde 347 bin 944 olan karşılıksız çek sayısı, bu yılın aynı döneminde sadece 181 bin 963 adet olarak gerçekleşti.

Geçen yıl ilk 4 ayında 1 milyar 968 milyon lira tutarında 402 bin 648 senet protesto edilirken, bu yıl aynı dönemdeki sayı 280 bin 849, tutar ise 1 milyar 494.6 milyon lira oldu. İlk 5 ay itibarıyla protestolu senetlerin tutarı ise yüzde 22.6 düşüşle, 1.8 milyar TL'ye geriledi. Karşılıksız çek ve protestolu senette düşüş çok açık. Peki genel olarak çek ve senet kullanımında durum ne? Senede dair net rakamlara ulaşmak mümkün olmasa da Bankalaları Takas Odalarında Mahsuplaşmaya Tabi Tutulan Çekler'e bakıldığında çek kullanımında düşüş yaşandığı net biçimde ortaya çıkıyor. 2006 yılında çek sayısı 23.5 milyon adetken bu rakam 2011 Mayıs itibarıyla son 12 aylık olarak 18.5 milyon adede geriledi. Çek ve senet kullanımındaki düşüşün yerini ise kurumsal kredi kartları aldı.

BDDK verilerine göre 2011 yılının Nisan ayı itibarıyla kurumsal taksitli kredi kartlarının kullanımı yüzde 116.7 oranında arttı. Ticari kredi kartı uygulaması Türkiye'de Ekim 2004 tarihinde başladı. İlk yılında 141 milyon TL olan kurumsal kredi kartları büyüklüğü 2011 yılında ie yıllık bazda 1.917 milyon TL seviyesine ulaşmış durumda.

Artık tahsilatçılarda POS cihazı var

İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Jak Eskinazi de rakamların net olarak gösterdiği gelişmeyi, çek ve senet kullanımının yerini POS cihazının aldığını şu sözlerle anlattı:

"Karşılıksız çekteki düşüş ödeme enstrümanlarındaki değişikliğe bağlı. Bunun nedenlerinden birincisi; artık bankalar herkese çek karnesi vermiyor. Eskiden herkese çek karnesi verdikleri için bu karşılıksız çek oranları artıyordu. Çek karnesi taşıyan kişi sayısı azalınca karşılıksız çek miktarı otomatik olarak düştü. Şu anda bankalar ancak pozisyonu iyi müşterisine çek veriyor.

Geçen seneden beri her çek karnesi almada bazı zorluklar çıkarıldı ve çek karneleri için ücret almaya başladı bankalar. Bu durum şirketlerin açık hesaplarını çoğalttı. Senet konusunda ise; kullanımı gittikçe azaldığı için protesto edilen senetlerin oranı azalıyor. Ancak, artık çek-senet yerine tüccar bankadan POS cihazı alarak, kredi kartına taksit yapmaya başladı. Enstrüman değişti, artık bütün tahsilatçılarda POS cihazı var."

"Eskisi kadar kolay çek yazılamıyor"

İSTANBUL, Ankara, İzmir ve Konya'daki iş dünyasının temsilcileri, 2012 yılında uygulamaya girecek olan Türk Ticaret Kanunu ile çek ve senet kullanımının daha da azalacağını belirtti. İş dünyasının önde gelen isimleri çek ve senet kullanımındaki değişimi şöyle değerlendirdi:

EMİSYON AZALMASINA RAĞMEN DÜŞÜŞ BELİRGİN

İbrahim Çağlar - İstanbul Ticaret Odası Meclis Başkanı: Karşılıksız çeklerde azalma var. Nedeni ise, ekonominin iyiye gidişiyle alakalı, olduğu gibi, çekle ilgili yapılan düzenlemeler. Yani insanlar artık eskisi kadar rahat çek kullanamıyor. Keza bankalar da verdikleri çek defterlerinde çok daha dikkatliler. İşte bu yüzden montanların büyümesi, piyasadaki para emisyonunun azalmasına rağmen, karşılıksızlarda oldukça belirgin bir düşüş gözlemleniyor.

BU, BİZİM İŞ DÜNYASININ ZAYIF YAPISININ BELİRTİSİ

Adnan Dalgakıran - Dalgakıran Makine Yönetim Kurulu Başkanı: Söz konusu azalmayı, biz piyasada ve özellikle de küçük firmalarda gözlemliyoruz. Dalgakıran Makine olarak bayilerimiz, müşteri çekleri alıyor, gerçi bunlar kendi aralarında yaşananlar,

bizi etkilemiyor ama yine de konuşmalarımızda bu konuda oldukça iyiye doğru bir gidişat olduğunu izliyoruz. Ancak bu azalmada, ekonomideki iyi gidişat olduğu gibi, ağır yaptırımların da etkili olduğu kanaatindeyim.Karşılıksız çek ve senet olayları, aslında Türk iş dünyasındaki zayıf yapının belirtilerinden sadece biri. Firmalar katma değer, kar yaratamıyor. KOSGEB belki artık karlılık olaylarını mercek altına alması, izlemesi lazım. Şirketler verimli olamıyor. Ölçek ekonomisini desteklememiz gerekiyor.

ÇEK KULLANAN ARTIK İTİBARLI GÖRÜLÜYOR

Nurettin Özdebir - Ankara Sanayi Odası Başkanı: Ekonomideki iyi gidişatın elbette karşılıksızların azalmasında ciddi bir etkisi var. Ancak şunu da göz ardı etmemek gerek ki, kriz döneminde birçok firma çek alamaz, kullanamaz hale geldi. Düşüşün bir diğer nedeni de, bankalara getirilen mesuliyetler. Bundan dolayı da şu an piyasada çek kullanan firmalar oldukça itibarlı olarak algılanmaya başladı. Umuyorum ki, yeni Türk Ticaret Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle, firmalara alternatif ödeme araçları da kanunlar çerçevesinde geliştirilecektir.

Hasan Sert - Tüm Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜMSİAD) Başkanı: Bu düşüş kesinlikle ekonomik büyüme ile alakalı bir durum. Türkiye gözle görülür şekilde büyüyor. Geçtiğimiz günlerde ABD ve Avrupa'da yaptığım temaslarda da bu konu gündeme geliyor. Yabancılar, Türkiye'nin ekonomideki başarılarından söz ediyor. Karşılıksızlardaki bu düşüşe paralel, işsizlikte de oldukça belirgin düşüşler göze çarpıyor. İşsizliğin yüzde 15'lere çıktığı günleri de gördük. Şimdi tek haneli rakamlara doğru hızla iniyor. Bu rakamlar, kesinlikle Türkiye'nin ekonomik gidişattaki başarısının göstergeleridir.

SORUNUN ÇÖZÜLDÜĞÜ ANLAMINA GELMİYOR

Selçuk Öztürk- Konya Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı: Karşılıksız çek ve protestolu senetler iş dünyasının en önemli sorunlarından biridir. Merkez Bankası'nın verilerine göre, Ocak-Nisan döneminde karşılıksız çek oranında yüzde 50'ye yakın (47,7) azalma olması sevindirici görülmekle birlikte, sorunun çözüldüğü anlamına gelmiyor. Temennimiz, artan iş hacmiyle birlikte karşılıksız çeklerin işletmelerimiz açısından sorun olmaktan çıkmasıdır. Ödenmeyen senetler sorununun azalmış olması da sevindiricidir.