Cari açık 2009'da 13,8 milyar dolar

ANKARA - Cari işlemler dengesi 2009 yılında 2008'e göre yüzde 67 oranında düşüş göstererek 13 milyar 854 milyon dolar açık verdi.

Cari açık, bu düşüşle 2008 yılı ile kıyaslandığında, 41 milyar 947 milyon ABD dolarından 13 milyar 854 milyon ABD dolarına gerilemiş oldu.

2009 yılının Aralık ayında ise cari açık, 2008 yılının aynı ayıyla karşılaştırıldığında yüzde 4,5 oranında artarak 3 milyar 78 milyon ABD dolarından 3 milyar 217 milyon ABD dolarına yükseldi.

Bu gelişmede, cari işlemler hesabı altında hizmetler dengesi, gelir dengesi ve cari transferler kalemlerindeki cari açığı azaltıcı gelişmelere karşın, ödemeler dengesindeki dış ticaret açığının 2008 yılı Aralık ayına göre yüzde 30,1 artarak 3 milyar 432 milyon ABD dolarına yükselmesi etkili oldu.

Turizm

Merkez Bankası'nın açıkladığı, 2009 Aralık ve 2009 yılı sonu itibarıyla Türkiye'nin Ödemeler Dengesi verilerine göre, Türkiye'nin 2009 yılında net turizm gelirleri yüzde 7,3 oranında azalarak 17 milyar 103 milyon dolar oldu. Doğrudan yatırımlar kaleminde 2009 yılında gerçekleşen net sermaye girişi yüzde 61,7 oranında azalarak 6 milyar 26 milyon dolar olarak belirlendi.

Verilere göre, 2009 yılının oniki aylık döneminde turizm gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 3,2 azalarak 21 milyar 250 milyon dolara, turizm giderleri de yüzde 18,3 artarak 4 milyar 147 milyon dolara yükseldi. Bunun sonucunda söz konusu dönemde, net turizm gelirleri yüzde 7,3 oranında azalarak 17 milyar 103 milyon dolar oldu.

Taşımacılık

Hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık kaleminde 2008 yılında 134 milyon dolar net çıkış olmuşken, 2009 yılında 1 milyar 21 milyon dolar tutarında net giriş gerçekleşti.

Taşımacılık kalemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, 2009 yılının navlun kaleminde bir önceki yıla oranla yüzde 49,7'lik azalışla 1 milyar 587 milyon dolar net çıkış olmuşken, diğer taşımacılık kaleminde yüzde 13,7 oranında düşüşle 2 milyar 608 milyon dolar tutarında net giriş gerçekleşti.

İnşaat

Yurtiçinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurtdışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz girişi, 2008 yılına oranla yüzde 11,9 artarak 1 milyar 90 milyon dolar oldu.

Yurtdışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen sigorta ve reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri kalemiyle ilgili olarak net gider, 2009 yılında yüzde 20,8 azalarak 542 milyon dolar olarak belirlendi.

Bu gelişmeler sonucunda, 2008 yılında toplam 17 milyar 121 milyon dolar fazla veren Hizmetler Dengesi kalemi, 2009 yılında yüzde 5,3 azalarak 16 milyar 219 milyon dolar fazla verdi.

Gelir dengesi

Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemindeki net çıkış, 2009 yılında yüzde 6,3 oranında azalarak 7 milyar 646 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Yatırım geliri kaleminin altında büyük ölçüde kar transferlerinden oluşan doğrudan yatırımlar ve faizlerden oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen net çıkış, 2009 yılında sırasıyla yüzde 13,9 azalışla 2 milyar 248 milyon dolar ve yüzde 13,9 gerilemeyle 5 milyar 560 milyon dolar olurken, portföy yatırımlarından kaynaklanan net giriş yüzde 72,5 azalarak 267 milyon doları olarak belirlendi.

Uzun ve kısa vadeli krediler

2009 yılı Ocak-Aralık döneminde uzun ve kısa vadeli kredilere ilişkin faiz giderleri, 2008 yılı oniki aylık toplama oranla yüzde 14,5 azalarak 7 milyar 245 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Cari transferler

Cari transferler kalemi, 2009 yılında yüzde 8,9 oranında artarak 2 milyar 302 milyon dolar giriş kaydetti. Bu dönemde, Genel Hükümet kalemi 1 milyar 155 milyon dolar gelir kaydederken, diğer sektörler kalemi altında yer alan işçi gelirlerinde ise 934 milyon doları gelir gerçekleşti.

2009 yılında finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişi, 2008 yılına oranla yüzde 85,1 azalarak 5 milyar 417 milyon doları oldu.

Doğrudan yatırımlar

Doğrudan yatırımlar kalemi altında, Türkiye'deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri ve yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye'de gerçekleştirdikleri gayrimenkul alımlarını da içeren yurtdışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları net yatırımlar, 2008 yılında 18 milyar 269 milyon dolar olarak gerçekleşmişken, 2009 yılının oniki aylık döneminde toplam yüzde 58,4 azalarak 7 milyar 597 milyon dolar olarak belirlendi.

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye'de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının 2008 yılına oranla yüzde 38 azalarak 1 milyar 820 milyon dolara gerilediği görülürken, Türkiye'deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredilerle ilgili olarak 147 milyon dolar net kredi kullanımı gerçekleştirildi.

Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında yaptıkları net yatırımlarla ilgili olarak, 2008 yılında net 2 milyar 549 milyon  doları tutarında yatırım yapılırken, 2009 yılında yapılan yatırım miktarı 1 milyar 571 milyon dolara düştü. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar kaleminde 2009 yılında gerçekleşen net sermaye girişi yüzde 61,7 oranında azalarak 6 milyar 26 milyon  dolar oldu.

Portföy yatırımları

2008 yılında 5 milyar 46 milyon dolar net sermaye çıkışı olan portföy yatırımlarında 2009 yılında 198 milyon dolar tutarında net giriş gerçekleşti.

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, varlıklar başlığı altında, yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında menkul değer alım-satımları ile ilgili olarak, 2008 yılında 1 milyar 276 milyon dolar, 2009 yılında da 2 milyar 740 milyon dolar tutarında net alım yapıldı.

Portföy yatırımları kaleminin yükümlülükler başlığı altında yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak Genel Hükümet, 2009 yılında 1 milyar 820 milyon dolar tutarında net kullanım gerçekleşti. Aynı kalem, 2008 yılında 587 milyon  dolar net kullanım olarak gerçekleşmişti.

Yurtdışında yerleşik kişiler, hisse senedi piyasasında 2009 yılı Aralık ayında 639 milyon dolar tutarında net alım yaparak 2009 yılında toplam 2 milyar 827 milyon dolar net alım yapıldı. Öte yandan, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında yurtdışı yerleşiklerce Aralık ayında 1 milyar 198 milyon dolar tutarında net satımla birlikte, 2009 yılının tamamında toplam 1 milyar 709 milyon dolar tutarında net satım oldu.

Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan bu kalemde 2008 yılında 24 milyar 563 milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, 2009 yılında 696 milyon dolar net çıkış yaşandı.

Varlıklar

Bu bölümde yer alan ticari kredilerde, ihracat karşılığı yurtdışına açılan kredilerle ilgili olarak, 2008 yılında yurtdışı yerleşiklerce 1 milyar 723 milyon dolar tutarında net kredi geri ödemesi gerçekleştirilmişken, 2009 yılında net 1 milyar 403 milyon dolar tutarında kredi açıldı.

Nakit kredilerde 2008 ve 2009 yılının oniki aylık dönemlerinde yurtdışında yerleşik kişilere sırasıyla 97 milyon dolar ve 483 milyon dolar tutarında net kredi açıldı.

Bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki döviz varlıkları, 2008 yılında 9 milyar 60 milyon dolar artmışken, 2009 yılında 6 milyar 18 milyon dolar azalış kaydetti.

Yükümlülükler

2008 yılında 35 milyar 493 milyon dolar artış gözlemlenen yükümlülükler kaleminde 2009 yılında 4 milyar 828 milyon dolar azalış oldu.

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat karşılığı sağlanan ticari krediler kaleminde 2009 yılında 1 milyar 161 milyon  dolar net geri ödeme kaydedildi. Aynı kalemde 2008 yılında 1 milyar 565 milyon dolar net kullanım gerçekleşmişti.

Krediler kalemi incelendiğinde ise Uluslararası Para Fonu kredileriyle ilgili olarak Genel Hükümet, Aralık ayında kullanım veya geri ödemede bulunmamış ve böylece 2009 yılı Ocak-Aralık döneminde net geri ödeme miktarı 680 milyon dolarda kaldı.

Söz konusu dönemde yurtdışı piyasalar ve diğer uluslararası kuruluşlardan sağlanan uzun vadeli kredilerle ilgili olarak 1 milyar 598 milyon dolar net kullanımda bulunuldu. Yurtdışından sağlanmış olan kredilerle ilgili olarak, bu dönemde bankacılık sektörü 4 milyar 114 milyon dolar, diğer sektörler ise 9 milyar 476 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirdi. Aynı sektörler, 2008 yılında sırasıyla 3 milyar 17 milyon ve 23 milyar 662 milyon dolar net kullanım kaydetmişti.

Yurtdışında yerleşik kişilerce Merkez Bankası ile yurtiçinde yerleşik bankalarda tutulan mevduat hesaplarından oluşan mevduatlar kalemi, 2008 yılında 3 milyar 387 milyon dolar net giriş kaydetmişken, 2009 yılında yüzde 108,5 artarak 7 milyar 62 milyon dolar tutarında net giriş gösterdi. Bu dönemde yurtdışı bankaların yurtiçinde tuttukları net mevduat tutarı 7 milyar 138 milyon dolar tutarında giriş kaydetti.

Finans hesaplarının son kalemi olan rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervlerde 2008 yılında 1 milyar 57 milyon dolar azalış görülmüşken, 2009 yılında toplam 111 milyon dolar artış oldu.

Bilançoda kaynağı belirsiz para girişi veya çıkışını gösteren Net Hata ve Noksan kalemine göre, Türkiye'ye 2009 Aralık ayında 2 milyar 147 milyon lira, 2009 yılı sonu itibarıyla 8 milyar 437 milyon lira kaynağı belirsiz para girişi oldu.