Bollywood için serbest bölge!

Sedat ALP

İZMİR - Hollywood'dan 11 yıl önce doğan Hint film endüstrisinin bugün geldiği 3 milyarlık izleyici kitlesi ile Ortadoğu'nun da iştahını kabartıyor. Bollywood olarak anılan Hint film endüstrisinin yeni yatırımlarını Ortadoğu çekmek istiyor. Medya yatırımlarında Mısır ve Dubai yarışına Türkiye de ‘yeni nesil serbest' bölgelerle girmeye hazırlanıyor.

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın, Hindistan'da Bollywood film endüstrisinin temsilcileriyle yaptığı görüşmede, Türkiye'de sinema ve dizi ihtisas özel bölgeleri kuracakları yönündeki açıklaması, uzun süredir üzerinde çalışılan yeni nesil serbest bölge modelinin şifresini çözdü.

Bakan Çağlayan ve bürokratlarının, serbest bölgelerin dış ticaretteki ağırlığını arttırmak için üzerinde çalıştığı yeni nesil serbest bölge modeli ile film endüstrisinin yanı sıra yazılım, sağlık turizmi, lojistik, eğitim ve medya sektörlerine yönelik ihtisas özel bölgeleri oluşturulacak. Ticaret hacimlerini son 10 ayda yüzde 27'nin üzerinde artıran serbest bölgelerin, ‘yeni nesil' özellikleri ise 9-10 Aralık'ta Gaziantep'de düzenlenecek bir toplantıyla son halini alacak.

Konuyla ilgili DÜNYA'ya açıklama yapan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Serbest Bölge Meclis Başkanı Mehmet Özmen, Hükümetin 21 Mart 2011'de yürürlüğe soktuğu ‘Para Kredi ve Koordinasyon Kurulu'nun Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği Hakkında Tebliğ'i ile 6 milyar dolar ihracat geliri beklediği yazılım, sağlık turizmi ve film endüstrisi sektörlerini destek kapsamına aldığını hatırlattı.

Yeni nesil serbest bölge modeli ile de ihtisas serbest bölgeleri oluşturarak, film yapım şirketlerinin buralarda stüdyo ve film platoları kurmaları teşvik edilecek. Dubai'de olduğu gibi sağlık serbest bölgeleri kurarak yurtdışından hasta getirecek sağlık kuruluşlarına bazı avantajlar sunulacak. Benzer oluşumlar bilişim, eğitim gibi sektörlere yönelik olarak da gerçekleşecek. 

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın talimatıyla çalışmalara başlayan Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü bürokratlarının hedef ülkelerde serbest bölge uygulamalarını incelediği, seçilen modellerden esinlenilerek Türkiye için en uygun modelin geliştirileceği belirtildi. 

Daha çok ihtisas serbest bölgelerini temel alan yeni model, bu bölgelerin daha fonksiyonel hale gelmesi ve dış ticaretten daha fazla pay alması için, bir yandan teknolojiye dayalı üretim yapan firmaları sektör sektör belirli bölgelerde kümelenmeye teşvik ederken, diğer yandan da  film endüstrisi, sağlık turizmi, internet ve yazılım, lojistik, eğitim gibi hizmet sektörüne dayalı ihtisas özel bölgeleri kurmayı öngörüyor.

Modelin en başarılı  ismi Dubai

Bu modelin en başarılı uygulamaları Birleşik Arap Emirlikleri'nin Dubai Emirliği'nde uygulanıyor. Dubai'de, Jebel Ali Serbest Bölgesi, Altın ve Mücevher Parkı, Sharjah Havaalanı Uluslararası Serbest Bölgesi, Dubai Medya Şehri, Dubai Araç ve Otomotiv Serbest Bölgesi, Dubai Havaalanı Serbest Bölgesi ve Dubai Sağlık Şehri ihtisas serbest bölgelerinin başarılı uygulamaları arasında gösteriliyor.

Birleşik Arap Emirlikleri'nin 13 serbest bölgesinde yaklaşık 5 bin  şirket 4 milyar doları aşan yatırımla çalışıyor. Liman serbest bölgesi olan Jebel Ali'de 2 bin 400 şirket faaliyette. 2 tam teşekküllü hastane ve 2 üniversitenin bulunduğu Dubai Sağlık Şehri'nde 5 yılda 330 bin ameliyat yapıldı.

2023'e kadar 3 kat yatırım gerçekleşecek

Serbest bölgelerin 2004 yılından sonra büyük bir darboğaza girdiğini belirten TOBB Serbest Bölge Meclis Başkanı Mehmet Özmen, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın getirmeye çalıştığı yeni nesil serbest bölge modeli ile bu bölgeleri ekonomide daha etkili bir noktaya taşımaya çalıştığını kaydetti.  Özmen, "Biz şimdiye kadar serbest bölgelerde ürün ihracatı, depoculuk ve alım satım faaliyetlerine izin verdik. Artık bu anlayış değişiyor. Elbette asıl hedef üretim olacak ancak malın yanında artık hizmet üretimi de önemseniyor. Dünyada hizmet üretiminin katma değeri son derece yüksek. Hatta son dönemde Sağlık Bakanlığı da özel sağlık bölgeleri oluşturmanın arayışı içinde. Bu artık serbest bölge uygulamalarına daha fazla gereksinim duyulduğunu gösteriyor. İnanıyorum ki küçüklü büyüklü özel ekonomik bölgelerin, ihtisas bölgelerin sayıları artacak" şeklinde konuştu. Mehmet Özmen, "Nano gibi yüksek teknolojiye dayalı ürünler de üreteceksiniz ama bunun yanında lojistik, film endüstrisi, sağlık, eğitim, turizm gibi hizmet sektörler de serbest bölgelere dahil edilecek. Birçok hizmet sektörünü kapsayacak şekilde oluşturulması hedeflenen yeni nesil serbest bölge ya da sektörel bazda ekonomik bölgelerin yerli ve yabancı yatırımcının çok büyük ilgisini çekeceğine inanıyorum" diye konuştu.

Yeni modelin yerli ve yabancı yatırımcıların serbest bölgelere ilgisini arttıracağını savunan Özmen, "Bu yıl bütün serbest bölgelerde ciddi bir büyüme başladı. Buna bağlı olarak Bakan Çağlayan ve ekibinin hazırladığı yeni kanun beklentileri birleşince serbest bölgelerin Türkiye'nin büyüme hızını aşacağına ve 2023 yılında serbest bölgelerdeki işlem hacminin 100 milyar doları geçeceğine inanıyorum. Bugün 20 milyar dolar olan serbest bölgelerin işlem hacmi Türkiye'nin dış ticaretinin yüzde 8'ini oluşturduğuna göre 1.3 trilyon dolarlık dış ticaretin de 100 milyar dolarlık işlem hacmi gerçekçi bir hedef. 500 milyar dolar ihracat hedefi için bugün ki üretim kapasitesinin 3 misli yeni yatırıma ihtiyaç duyulacak. Bunu sağlamak için de bugünkü OSB ve serbest bölge kapasitesinin 3 misli arttırılması gerekecek" dedi.

Mersin'de lojistik, Antalya'da yat üretimi

Özmen, hangi ilde hangi ihtisas serbest bölgenin kurulacağı konusunun henüz net olmadığını ancak her ilin güçlü olduğu alanlarda ihtisas serbest bölgelerine kavuşması olasılığının güçlü olduğunu belirterek, şunları söyledi: "Mersin Serbest Bölgesi'nde lojistik, alım satım ve depolama hizmetlerinin öne çıkmasının nedeni ildeki altyapının buna uygun olmasıdır. Mersin de çok büyük bir liman serbest bölgesi kurduğunuzda o bölgeyi çok geliştirecektir. Gaziantep üretim, Mersin lojistik, Antalya yat üretimi, İzmir yüksek teknolojiye dayalı üretim, bunun gibi turizm, sağlık ve bilişim sektörleri de güçlü olduğu bölgelerde bazı avantajlara kavuşturulacak. Her bölge güçlü olduğu alanlarda ihtisas serbest bölgelerine ev sahipliği yapacak. Oluşan talep yönünü belli ediyor.

Yeni model aralık ayında Gaziantep'de netleşecek

Özmen, 9-10 Aralık'ta Gaziantep'de ‘2023'e Doğru Özel Ekonomi Bölgeleri Çalıştayı'nı düzenleyeceklerini, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü'nün bürokratları, serbest bölge kullanıcıları ve işleticilerin katılacağı bu çalıştayda çıkacak sonuçların Serbest Bölgeler Kanunu'nun hazırlanmasında Bakan Zafer Çağlayan ve ekibine ciddi bir altyapı oluşturacağını kaydetti. Bu toplantıda yeni serbest bölgeler modelinin daha da netleşeceğini ifade eten Özmen, "Bu çalıştayda serbest bölgeyle ilgili tüm kesimler olacak. Kore Serbest Bölgesi Genel Müdürü de organizasyonda Kore'deki uygulamayı anlatacak. Tüm kesimlerin görüşlerini ve önerilerini içeren bir rapor hazırlanarak sektörün görüş ve talepleri en geniş kapsamıyla kanun hazırlayıcılara sunulmuş olacak. Kanun henüz son noktasına gelmedi ancak süreç çok uzun değil. Seçim döneminde dillendirilen yeni nesil serbest bölgeler modeli bugün masada ve artık fiiliyata geçirilmeye çalışılıyor. Kanun çıkarmak kolay değil, diğer bakanlıklarla görüşülüyor. Türkiye için en doğrusu yapılmaya çalışılıyor. Çalışmalar sektörün de görüşü alınarak sürdürülüyor. Daha doğru daha ayakları yere basan bir modelin çıkacağına inanıyoruz" dedi.

Dubai, Kore, Singapur, İspanya modelleri incelendi

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın yeni Serbest Bölgeler Kanunu'na ilişkin olarak, "Sektörün bilgisi değil, oluru olsun" sözünü hatırlatan Özmen, bu sözün Bakan'ın sektörün görüşlerine verdiği önemi yansıttığını belirterek, "Biz bir ay önceki görüşmemizde Sayın Bakan'a fikirlerimizi açıkça söyledik. Bugünün şartlarına göre hazırlanacak yeni Teşvik Kanunu'nun çok daha farklı olacağına inanıyorum. Bizim bu düzenlemeyle ilgili en büyük talebimiz, yeni uygulamanın serbest bölgelere zarar vermemesi yönünde oldu" dedi. 

Türkiye'de uygulanacak yeni serbest bölge modeli için Dubai, Kore, Singapur, İspanya başta olmak üzere birçok modelin incelendiğini hatırlatan Özmen, "Bir modeli olduğu gibi almak başkasının elbisesini giymek olur. Mevcut uygulamalardan esinlenilerek Türkiye'ye uygun bir model oluşturulmaya çalışılıyor. Bunu daha doğru bir yaklaşım olarak görüyoruz" diye konuştu.

3 milyar kişi Bollywood'u izliyor

Bollywood 2004 yılından beri izleyici sayısında Hollywood'u geçmiş durumda. Her yıl Hollywood'da 500 film çekilirken, Bollywood'da bu rakam 1000'li sayıları buluyor. 1899 yılında kısa bir film ile Bollywood olma yolunda adım atan Hint film endüstrisinin şimdi geldiği noktada dünya çapında 3 milyar kişilik bir izleyici kitlesi var. Ancak Hollywood halen büyük yapımlar konusunda söz sahibi. Hollywood'da 100 milyon dolar bütçeli Star Wars ve Harry Potter gibi yapımlar çekilirken, Bollywood'da eş zamanlı çekilen en büyük yapım 20 milyon doları ancak buluyordu. Bollywood'un 2006 yılında 1.75 milyar dolar olan geliri 2010 yılında 3.4 milyar dolara ulaştı. Bollywood gelirinin yüzde 20'sini yabancı pazarlardan elde ediyor.

Serbest Bölgeler Tanıtım Komitesi, yurtdışında tanıtım yapacak

Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü, öncülüğünde Serbest Bölgeler Tanıtım Komitesi kuruldu. Ege, Mersin, Bursa, Antalya, Gaziantep, Avrupa, İstanbul Deri, İstanbul Atatürk serbest bölge işletici firmaları ile Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü'nden temsilcilerin yer aldığı Komite, Türkiye'de ve yurtdışında serbest bölgelerin tanıtımını yapacak. Komitede yer alan bir serbest bölge temsilcisinin verdiği bilgiye göre; yurtiçi ve yurtdışında yapılacak tanıtımların finansman için serbest bölgelerin de katkıda bulunacağı bir havuz oluşturulacak. Yurtdışında yapılacak tanıtımlarda, Ortadoğu'da gerçekleşen halk hareketlerinden sonra Türkiye'nin bölgesinde yabancı yatırımlar için alternatifsiz kaldığı anlatılarak yatırımcılar Türkiye'nin serbest bölgelerine davet edilecek. Türkiye'deki tanıtımlarda da serbest bölgelerin, bazı firmalara imtiyaz tanınan bölgeler olmadığı, Türkiye'nin dış ticaretini arttırmak için bir takım avantajlarla kurulmuş bölgeler olduğu anlatılacak.

Türkiye, medya yatırımlarında Mısır ve Dubai arasındaki yarışa giriyor

Medya sektörünün Ortadoğu'da stratejik önemi gittikçe artıyor. Bölgede sürekli yeni kanallar açılıyor, yeni yer istasyonları ve stüdyolar gibi teknik altyapı için sürekli yeni yatırımlar yapılıyor. Uluslararası kaynaklardan derlenen bilgilere göre; medya sektöründeki yatırımlar için Mısır, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde 2000'li yılların başından itibaren vergi muafiyetli özel serbest bölgeler kuruldu. Mısır'da 400 milyon dolarla kurulan Media Production City bu alanda dünyadaki en önemli yatırımlar arasında gösteriliyor. Mısır'taki yatırımın yanında sönük kalsa da Dubaili bir grup işadamı konsorsiyumla Dubai Medya Serbest Bölgesinde 30 milyon dolarlık yatırımla 10 bin metrekare kapalı alanı olan stüdyo inşa etti.

Türkiye'de bu alandaki yatırımlarını artırmak için harekete geçti. Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Hindistan'da Bollywood film endüstrisinin temsilcileri ile yaptığı görüşmede attı. Hint Oscarları olarak bilinen Bombay merkezli Bollywood Sineması'nın Ödül Töreni'ni İstanbul'a çekmek isteyen Zafer Çağlayan, Türkiye'nin de Hollywood ve Bollywood benzeri bir film endüstrisine sahip olmasını istediklerini ve bu kapsamda sinema ve dizi ihtisas özel bölgeleri kuracaklarını, bu bölgelerde film platolarının kurulacağını, film yan sanayinin Türkiye'de üretimi için gerekli düzenlemelerin yapılacağını açıklayarak Hindistan'ın film endüstrisinin kulağına su kaçırdı.