Bilgisayar çağı, elektronik devlet ve vergileme (ıı)

VERGİ PORTALI / Servet ERÖCAL

Gerek Vergi Usul, gerekse ilgili diğer mevzuat uyarınca elektronik vergileme ve vergilemede bilgisayar kullanımına ilişkin önemli hususlara aşağıda satır başları olarak işaret edilmiştir.

-Beyannamenin elektronik ortamda gönderilmesi halinde tahakkuk fişi elektronik ortamda düzenlenmekte ve mükellef veya elektronik ortamda beyanname gönderme yetkisi verilmiş gerçek veya tüzel kişiye elektronik ortamda iletilmektedir. Bu ileti, tahakkuk fişinin mükellefe tebliği yerine geçmektedir.

- Beyannamelerin elektronik ortamda gönderilmesi uygulamasına 1 Ekim 2004 tarihinden itibaren tam otomasyona geçmiş vergi dairelerine verilecek beyannameler ile başlanmıştır.

-Kamu idare ve müesseseleri (kamu hizmeti ifa eden kurum ve kuruluşlar dahil) ile gerçek ve tüzelkişiler vergilendirmeye ilişkin olaylarla ilgili olarak maliye ve vergi dairesince kendilerinden yazı ile istenecek bilgileri belli fasılalarla ve devamlı olarak yazı ile vermeye mecbur tutulmuşlardır.

-Sulh yargıçları, icra, nüfus ve tapu memurlarına; yabancı memleketlerdeki Türk konsolosları veya konsolosluk görevini yapanlara; mahalle ve köy muhtarlarına; banka, bankerler ve şirketler ile emanet kabul eden gerçek ve tüzel kişilere her ay muttali oldukları ölüm vakaları ile intikalleri ertesi ayın 15'inci günü akşamına kadar vergi dairesine yazı ile bildirme mecburiyeti getirilmiştir.

-Bazı istisnai durumlar dışında kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzelkişilerin, özel kanunlarda yazılı mahremiyet hükümlerini ileri sürerek, bilgi vermekten imtina edemiyecekleri hükme bağlanmıştır.

-Toplanacak bilgilerin istihbarat arşivlerinde gizli olarak saklanacağı, bu arşivlerden kimlerin ve ne suretle faydalanabileceğinin Maliye Bakanlığı'nca tespit olunacağı öngörülmüştür.

-Mükelleflere, şehir ve kasabalarda yeni inşa ettirdikleri binaları ve inşaat bitmeden kullanılmaya başlanan kısımlarını, bina ve arazide vukubulan bazı önemli değişiklikleri ve iratsız arsanın iratlı arsa veya iratlı arsanın iratsız arsa haline geldiğini vergi dairesine bildirme mecburiyeti getirilmiştir.

- Maliye Bakanlığı'na, vergi beyannamelerinin 3568 sayılı Kanun'a göre yetki almış serbest muhasebeci, serbest muhasebeci malî müşavir veya yeminli malî müşavirler tarafından da imzalanması mecburiyetini getirme, bu mecburiyeti beyanname çeşitleri, mükellef grupları ve faaliyet konuları itibariyle ayrı ayrı uygulatma; vergi kanunlarında yer alan muafiyet, istisna, yeniden değerleme, zarar mahsubu ve benzeri hükümlerden yararlanılmasını yeminli malî müşavirlerce düzenlenmiş tasdik raporu ibraz edilmesi şartına bağlama yetkileri tanınmıştır.

- Maliye Bakanlığı'nın; mükelleflere, niteliklerini belirlediği elektronik cihazları kullandırmak suretiyle belge düzenlettirmeye ve kullanılacak özel cihazlardan çıkarılan pulları belgelere ekletmeye yetkili olduğu;

Elektronik defterin, Vergi Usul Kanunu'na göre tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütünü olduğu;

Elektronik belgenin, Vergi Usul Kanunu'na göre düzenlenmesi zorunlu olan belgelerde yer alan bilgileri içeren elektronik kayıtlardan oluştuğu;

Elektronik kaydın, elektronik ortamda tutulan ve elektronik defter ve belgeleri oluşturan, elektronik yöntemlerle erişimi ve işlenmesi mümkün olan en küçük bilgi ögesini ifade ettiği

öngörülmüş;

Maliye Bakanlığı'nın; elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye; elektronik ortamda tutulmasına ve düzenlenmesine izin verilen defter ve belgelerde yer alması gereken bilgileri internet de dahil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında Maliye Bakanlığı'na veya Maliye Bakanlığı'nın gözetim ve denetimine tabi olup, kuruluşu, faaliyetleri, çalışma ve denetim esasları Bakanlar Kurulu'nca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenecek olan özel hukuk tüzel kişiliğini haiz bir şirkete aktarma zorunluluğu getirmeye; bilgi aktarımında uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye; bu kanun kapsamına giren işlemlerde elektronik imza kullanım usul ve esaslarını düzenlemeye ve denetlemeye yetkili olduğu; Vergi Usul Kanunu' nun vergi mahremiyetine ilişkin hükümlerinin, bu kapsamda kurulan şirketin ortak, yönetici ve çalışanları hakkında da uygulanacağı hülme bağlanmıştır.

-Maliye Bakanlığının;

1. Mükellef ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik yapmaya; bedeli karşılığında basıp dağıtmaya veya üçüncü kişilere bastırıp dağıtmaya veya dağıttırmaya, bunların kayıtlarını tutturmaya, bu defter ve belgelere tasdik, muhafaza ve ibraz zorunluluğu getirmeye veya kaldırmaya, bu Kanuna göre tutulacak defter ve düzenlenecek belgelerin tutulması ve düzenlenmesi zorunluluğunu kaldırmaya;

2. Mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulama usul ve esaslarını belirlemeye,

3. Tutulması ve düzenlenmesi zorunlu defter, kayıt ve belgelerin mikro film, mikro fiş veya elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla yapılması veya bu kayıt ortamlarında saklanması hususunda izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, bu şekilde tutulacak defter ve kayıtların kopyalarının Maliye Bakanlığında veya muhafaza etmekle görevlendireceği kurumlarda saklanması zorunluluğu getirmeye, bu konuda uygulama usul ve esaslarını belirlemeye,

4. Vergi Usul Kanunu'na göre devamlı bilgi vermek zorunda olanlardan istenilen bilgiler ile vergi beyannameleri ve bildirimlerin, şifre, elektronik imza veya diğer güvenlik araçları konulmak suretiyle internet de dahil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında verilmesi; beyanname ve bildirimlerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişiler aracı kılınarak gönderilmesi hususlarında izin vermeye veya zorunluluk getirmeye; beyanname, bildirim ve bilgilerin aktarımında uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye; bu zorunluluğu beyanname, bildirim veya bilgi çeşitleri, mükellef grupları ve faaliyet konuları itibarıyla ayrı ayrı uygulatmaya; kanuni süresinden sonra kendiliğinden veya pişmanlık talepli olarak verilen beyannameler üzerine düzenlenen tahakkuk fişi ve/veya ihbarnameleri mükellefe, vergi sorumlusuna veya bunların elektronik ortamda beyanname gönderme yetkisi verdiği gerçek veya tüzel kişiye elektronik ortamda tebliğ etmeye ve buna ilişkin usûl ve esasları belirlemeye;

5. Vergi güvenliğini sağlamak amacıyla niteliklerini belirleyip onayladığı elektrikli, elektronik, manyetik ve benzeri cihazlar ve sistemleri kullandırmaya; bu cihaz ve sistemler vasıtasıyla bandrol, pul, barkod, halogram, kupür, damga, sembol gibi özel etiket ve işaretlerin kullanılmasına ilişkin zorunluluk getirmeye, uygulamaya ait usûl ve esasları belirlemeye,

yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.

-3568 sayılı Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu uyarınca çıkarılan tebliğlere göre aktif büyüklükleri veya net satış hasılatlarının belli bir tutarın üzerinde olması nedeniyle, beyannamelerini meslek mensubuna imzalatmak zorunluluğunda bulunmayan mükelleflere istemeleri halinde beyannamelerini elektronik ortamda doğrudan gönderebilme yetkisi tanınmıştır.

-3568 sayılı Kanun uyarınca yetki almış olup bağımsız çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerin, mükelleflerin vergi beyannameleri, bildirim ve eklerini elektronik ortamda göndermeleri öngörülmüştür.

- Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Sözleşmelerine İlişkin Bildirimlerinin ve Sürekli Bilgi Verme Yükümlülüklerinin Elektronik Ortamda Yerine Getirilmesi hükme bağlanmıştır:

- Eczaneler, kıymetli maden, taş ve eşyaları işleyen veya şekil verenler (kuyumcu, mıhlamacı gibi), imalat işi yapan ve 10 kişiden fazla işçi çalıştıran sınai müesseseler,10 kişiden az işçi çalıştıran bitkisel yağ imalatçıları, un ve un ürünleri imalatçıları, pamuk çırçır ve pres fabrikaları, çeltik fabrikaları, yem fabrikaları, tapu sicil müdürlükleri,  için sürekli bilgi verme zorunluluğu getirilmiştir.

- Kıymetli maden alım / satımında belge düzeni saptanmıştır.

- Serbest meslek faaliyetinde bulunan hekimler (diş hekimleri ile veteriner hekimler dahil) tarafından kullanılacak kredi kartı okuyucularının özellikleri belirlenmiştir.

- Mühendis ve mimarlar tarafından düzenlenen plan, proje, resim ve hesapların bulunduğu belgelerde yer alacak asgari bilgiler belirlenmiş, bunları onaylayan valilik, belediye ve Türkiye Elektrik Kurumu gibi kurum ve kuruluşlara devamlı bilgi verme zorunluluğu getirilmiştir.

- Noterler tarafından düzenlenen vekaletnamelerde bulunması gereken bilgiler belirlenerek sürekli bilgi verme zorunluluğu getirilmiştir. Ayrıca mahkemekerde ve icra iflas dairelerinde dava ve iş takibinde bulunan avukatlarla ilgili sürekli bilgi verme yükümlülüğü konulmuştur. 

-Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve hizmet alımlarını "Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba)" ile; mal ve hizmet satışlarını ise "Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)" ile bildirmeleri hususunda esaslar belirlenmiştir.

- Ticari, zirai ve mesleki kazançları dolayısıyla gerçek usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri için, "Performans Derecelendirme Bildirimi" verme zorunluluğu getirilmiştir.

- Borsalara, borsada işlem gören ürünlerin alış ve satışlarını kişi bazında (cari hesaplarda) izlemek ve Maliye Bakanlığı'na bilgi vermek yükümlülüğü konulmuştur.

- Akaryakıt pompaları (LPG dahil) ödeme kaydedici cihazlara bağlanan istasyonlarda, akaryakıt satın alan motorlu taşıtlara ait plaka bilgisinin ödeme kaydedici cihazlar tarafından otomatik olarak tanınmasını sağlamak üzere; taşıtlar, pompalar ve ödeme kaydedici cihazlara takılacak ve kullanılacak ünitelere ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.

- Bedeli kredi kartı kullanılmak suretiyle ödenen taşımalarda, otomatik satış makineleri ile yapılan satışlarda, elektronik sistemler kullanılarak yapılan otopark işletmeciliğinde, kapıdan veya mesafeli sözleşme düzenlenerek yapılan satışlarda, döviz ve / veya kıymetli maden alım / satımında, sigorta acentelerine tali acentelik sözleşmesi ile bağlı olarak çalışan tali acentelere ödenen komisyon bedellerinde belge düzeni belli esaslara bağlanmıştır.

- Milli piyango, hemen kazan ve benzeri oyunlara ait biletlerin bayiler aracılığıyla satışında, bayilerin veya başbayilerin alacağı komisyon bedelleri için Milli Piyango İdaresi veya başbayiler tarafından "Bilet Satış Bordrosu", sayısal oyunlar karşılığında ödenecek komisyon bedellerine ilişkin olarak Milli Piyango İdaresi'nce "Sayısal Oyun Raporu" düzenlenmesi öngörülmüştür.

- Tütün mamulleri ve alkollü içkilerde bandrollü ürün izleme sistemi getirilmiştir.

-Faturaların elektronik belge olarak düzenlenmesi, elektronik ortamda iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin usul ve esaslar 5 Mart 2010 tarihinde yayınlanan 397 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile açıklanmıştır.

Yukarıda ana başlıklar halinde belirtilen yasal yetkiler ve bu yetkilere istinaden Maliye Bakanlığı'nca yapılan düzenlemeler, Gümrük Müsteşarlığı'nın yürüttüğü Bilge Sistemi ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca yürütülen Dahilde İşleme Rejimi uygulamaları ile birlikte değerlendirildiğinde, mevcut trendin bilgi işlem alanında yaşanan gelişmeler paralelinde devam edeceği varsayımıyla muhtemelen Cumhuriyetimizin 100 üncü yılında, en kötü ihtimalle de bu yüzyılın ortalarında Maliye Bakanlığı'nın, mükelleflerin tüm mali bilgilerini bilgisayar ortamında izleyebileceğini; yasal belge, defter ve beyannamelerin tümüyle istenen formatta mali idarenin bilgisayarlarına aktarılabileceğini; tahakkuk ve tahsilatın da yine bilgisayar ortamında yapılıp, mükellef hesaplarından, mükelleflerin rızai beyanı alınmak kaydıyla mahsubi tahsilat yapılabileceğini göstermektedir