”Bazı ülkeler vize vermemek için işi yokuşa sürüyor”

ANKARA - Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Aygün, vizenin aslanın ağzında olduğunu belirterek, bazı ülkelerin, Türk vatandaşlarına vize vermemek için işi yokuşa sürdüklerini bildirdi.

ATO'nun vize araştırmasına göre elçilikler, vize başvurusunda bulunanlardan 40'a yakın belge istiyor. Bu belgeler arasında en ilginç olanlardan biri de, öğrencilerden istenen "not ortalaması belgesi".

Vize araştırmasına göre, ABD Büyükelçiliği ve konsoloslukları, vize başvurusunda bulunan öğrencilerden not ortalamalarını istiyor. Üstelik not ortalamalarını gösteren "transcript" adlı belgenin okuldan kapalı zarf içinde teslim alınmış olması gerekiyor.

Vize işlemlerinin zorlaşması, profesyonel vize danışmanlığı hizmeti veren çok sayıda şirketin kurulmasına yol açtı. Vatandaşın vize başvurusunu yapan ve işlemlerini takip eden bu şirketler, müşterilerine "mülakat provası" bile yaptırıyor.

Vize şirketleri, belli bir ücret karşılığında müşterilerine, vize için gerekli belgelerin güncel listesini vermek, başvuru sahibinin hazırladığı belgeleri kontrol etmek, gereksiz olanları çıkarıp eksik belgelerin tamamlanmasını istemek, belgeleri ücretsiz olarak tercüme etmek, belgeleri daha kolay ve hızlı incelenmesini sağlayacak şekilde sıralamak, vize formunu doldurmak, vize başvuru merkezlerinden randevu almak, vize ücretini ödemek, başvuru sonrası işlemleri takip etmek, uçak ve otel rezervasyonu yaptırmak gibi hizmetler veriyor. Bu şirketlerin çeşitli illerde şubeleri bile bulunuyor.

ATO'nun araştırmasında, Amerika ve İngiltere gibi bazı ülkelerin büyükelçilik ve konsolosluklarının, vize başvurusunda bulunan kişinin parmak izini aldığı belirtildi.

Vize alma prosedürünün en çileli olduğu ülkelerden biri olan İngiltere, dünya çapında uygulanan ve Türkiye'de de hayata geçirilen "biyometrik veri alımı" uygulaması çerçevesinde, vize başvurusunda bulunanların parmak izlerini alıyor ve iris taraması yapıyor.

Fransa ve Almanya, sadece lacivert pasaportlardan vize isterken İngiltere, lacivert, yeşil, gri ve kırmızı tüm Türkiye Cumhuriyeti pasaportlarından vize istiyor. 10 sayfadan oluşan başvuru formunun eksiksiz, okunaklı, büyük harflerle ve "siyah tükenmez kalem"le doldurulması gerekiyor.

İş, spor ya da eğlence ziyaretinde bulunacaklar ile genel ziyaretçilerden, İngiltere'deki sponsorunun adresi ve gönderildiği kişinin ismini gösteren banka dökümü, elektrik, su veya benzeri bir fatura, ayrıca sponsorun İngiltere'de yasal kalma iznini, maddi durumunu ve konaklama imkanlarını gösteren belgelerin istendiği, dil eğitimine giden öğrencilerden ise "İngilizce bilgisini gösteren kanıt" talep edildiği ifade edildi.

Araştırmaya göre, çoğu ülke vize için iki adet, son 3 ay içinde çekilmiş, arka fonu beyaz normal vesikalık fotoğraf isterken, bir kısmı da fotoğrafların bazı kriterlere uygun olmasını istiyor. Örneğin Almanya, Yunanistan, İtalya, Polonya, Bulgaristan, Finlandiya, İsviçre ve Avusturya'ya gitmek isteyenlerin rötuşsuz, arka fonu beyaz, "biyometrik" özelliklere sahip fotoğraf çektirmeleri gerekiyor.

Almanya, bu özellikleri taşımayan fotoğraflardan dolayı vize başvurusunu kabul etmiyor. İspanya ise biyometrik fotoğrafı kabul etmiyor, normal vesikalık fotoğraf istiyor. İspanya ayrıca, fotoğrafın daha önce alınan vizelerde kullanılmamış olmasını şart koşuyor.

Biyometrik fotoğraf şöyle tanımlanıyor: 

"Biyometrik fotoğrafın ebadı 35x45 mm olarak belirlenmiştir. Saç bitiminden çeneye kadar olan mesafe 32 mm-36 mm sınırları arasında olmalıdır. Fotoğraf yüzün 2 tarafını da tam olarak görünecek şekilde olmalıdır. Gülünmemelidir. Fotoğraf kontrastı iyi ayarlanmış olmalıdır. Aşırı koyu, aşırı açık ya da yüzün bir tarafını karanlık bırakacak şekilde çekilmemelidir. Kişilerin gözleri (kusur olsa dahi) tam olarak görünmelidir. Güneş gözlüklü ve gözlük camında parlama olan fotoğraflar kabul edilmez."

ABD'ye vize başvurularında fotoğrafın boyutlarının 50x50 mm olması, başın fotoğrafın ortasında yer alması, saçın üst kısmından çenenin alt kısmına kadar olan baş mesafesinin 25 mm-35 mm, göz seviyesinin fotoğrafın alt hizasından itibaren 28 mm-35 mm olması gerekiyor. İstenilen özelliklere sahip olmayan fotoğraflardan dolayı başvuru kabul edilmiyor.

İsviçre Büyükelçiliği, vize başvurusunda bulunanlara "herhangi birisine daha ayrıcalıklı davranılması için rüşvet teklifinde bulunulması kesinlikle yasaktır" uyarısında bulunuyor.

Büyükelçiliğin sitesinde ayrıca, "vize memuruyla uzun konuşmalardan sakının, bu sadece işlemleri yavaşlatacak ve karar vermesinde etkili olmayacaktır" uyarısı yer alıyor.

Kanada Büyükelçiliği'nin internet sitesinde ise, "ziyaretinizin belirli bir amacı olduğu hakkında Vize Görevlisini ikna etmelisiniz" ibaresi yer alıyor.

Yunanistan ise pasaportunda KKTC giriş-çıkış damgası bulunanların vize başvurularını kabul etmiyor.

ATO'nun vize araştırmasında, bazı ülkelerin büyükelçiliklerine veya konsolosluklarına vize başvurusunda bulunmak için istenen belgeleri tamamladıktan sonra randevu almak gerektiği belirtildi.

ABD vizesi için yapılan başvurular sadece randevu yoluyla kabul ediliyor. Vize ücreti olan 131 doları, Büyükelçiliğin yönlendirdiği bankaya yatırdıktan sonra, banka dekontunu başvuru evrakına eklemek gerekiyor. 131 dolarlık başvuru ücreti, vize verilmemesi durumunda iade edilmiyor.

Randevu için öncelikle 20 dolar ödeyerek bir PIN numarası almak gerekiyor. Pazartesi-Cuma günleri arası 08.30-18.00 saatleri arasında hizmet veren "Vize Bilgi Servisi"ni arayarak 20 dolar veya karşılığı Türk parasını kredi kartı ile ödeyenlere randevu veriliyor. 

Randevu almanın bir diğer yolu ise Büyükelçiliğin yönlendirdiği bankaya 20 dolar veya karşılığı Türk parası yatırarak bankadan PIN numarası almak olarak gösteriliyor.

Bankadan satın alınan PIN numarası bir yıl süre ile geçerli ve aynı PIN numarası ile aynı evde yaşayan aile bireylerinden 5 kişiye randevu alınabiliyor.

PIN numarasının alındığı günün ertesi günü Vize Bilgi Servisi'ni arayarak randevu alınıyor. Alınan PIN numarası ile aynı gün içinde ikinci kez Vize Bilgi Servisi aranabiliyor. 

Ancak ikiden fazla arama için yeni bir PIN numarası almak gerekiyor. Randevu tarihini değiştirmek veya randevuyu iptal etmek için aynı gün içinde Vize Bilgi Servisi arandığında bu işlem için yeni bir PIN numarası ya da ek ödeme talep edilmiyor. Bilgi değişikliği veya bilgi ilavesi için yapılan aramalar, yeni bir PIN numarası alınmasını gerektiriyor.

Bütün bu aşamaları geçtikten ve istenen belgeleri tamamladıktan sonra, ABD'ye vize başvurusunda bulunan kişinin mülakat sırasında, "Türkiye ile olan sosyal, ekonomik, ailevi ve profesyonel bağlarının güçlü olduğu ve kısa bir ziyaretten sonra Türkiye'ye geri döneceği konusunda konsolosluk yetkilisini ikna edebilmesi" isteniyor.

Büyükelçiliğin sitesinde, vize başvurusunda bulunan kişiden, ABD'ye yapacağı kısa bir ziyaretin ardından ülkesine geri döneceğinin bir kanıtı olarak ziyaretin amacına ilişkin belgeler ile beraber ekonomik, ailevi, sosyal her türlü bağlarını gösteren destekleyici belgeler de istenebileceği belirtiliyor.

Sağlık sorunları nedeniyle ABD'ye gitmek isteyenlerin işinin daha da zor olduğu belirtiliyor.

Hastadan, ABD'deki doktordan sağlık değerlendirme raporu veya tedavi prosedürünü anlatan rapor getirmesi isteniyor. 

Bu raporda, gidilecek olan hastaneden alınmış randevu kağıdı ile Amerika'daki tahmini tedavi süresi ve masrafına dair bilgilerin de bulunması gerekiyor. 

Tedavi sırasında yapılacak işlemler için kişinin ön ödeme yaptığının kanıtı olan belgeler (örneğin sağlık kuruluşundan alınan faturalar), Türkiye'deki doktordan alınmış, başvuru sahibinin hastalık teşhisini gösteren sağlık raporu, sağlık masraflarının nasıl karşılanacağına ilişkin mali durumu yansıtan belgeler, kişi resmi görevli ise Sağlık Bakanlığı heyet raporu ve ödenek kağıdı isteniyor.

Ayrıca bu belgelerin asıllarının yeminli tercüme bürosu tarafından İngilizceye çevrilmiş olması gerekiyor. Elçiliğin internet sitesinde bu belgelerin temininin başvurunun kabul edileceği anlamına gelmeyeceği de vurgulanıyor.

Hollanda Büyükelçiliği'nin internet sitesinde vizenin başka bir ülkeye giriş yapabilmek için verilen bir izin olduğu hatırlatılarak, "ancak vize sahibi olmak ülkeye giriş için verilen bir hak değildir. Ayrıca ülkeye giriş yaparken gerekli vize koşullarına uyulduğunun gösterilmesi gerekir" ifadeleri dikkati çekiyor.

ATO'nun araştırmasına göre, elçiliklerin istedikleri belgeler arasında Türkiye'de gizliliği yasayla hüküm altına alınan "vergi beyanı, tapu beyanı, banka hesap bilgileri" de yer alıyor.

Vergi Usul Kanunu'nun 5. maddesi vergi mahremiyetini düzenliyor. Vergi mahremiyeti konusundaki düzenleme bununla da kalmıyor. Türk Ceza Kanunu'nun 198'inci maddesinde kanuna aykırı hareket edenler hakkında cezai düzenleme öngörülüyor.

Vize başvurusunda bulunan kişi, istenen tüm belgeleri tamamlasa da büyükelçilikler vize vermeme hakkına sahip... Üstelik bu ülkeler vize vermeme nedenini açıklamak zorunda olmadıklarını internet sitelerinde ilan ediyorlar.

Pek çok büyükelçiliğin internet sitesinde, gerektiğinde ek belge isteme hakkına sahip olunduğu belirtiliyor.

5 Nisan 2010 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni vize yönetmeliği, schengen vizesi almayı daha da zorlaştırıyor. 

Bütün schengen ülkelerinde 10 yaşını doldurmuş T.C. pasaportları geçerliliğini yitiriyor. Bu ülkelere seyahat etmek isteyen ve pasaportu 10 yıldan eski olan kişilerin emniyet müdürlüklerine başvurarak yeni pasaport çıkarttırmaları gerekiyor. 

Yasadışı göçü önlemek için katı uygulamalar getiren yeni yönetmeliğe göre, schengen vizesi için biyometrik fotoğraf isteniyor. Gerekli altyapı çalışmaları tamamlandıktan sonra tüm schengen ülkelerinde parmak izi uygulamasına geçilmesi bekleniyor.

Yeni yönetmelik uyarınca, uzun süreli vizesi bulunanların bu vizeyi yeterince kullanmamaları halinde, bir sonraki başvurularında daha kısa süreli vize verilecek. Yeni yönetmelik gereği, vize talebinde bulunanların pasaportlarındaki giriş-çıkış damgaları tek tek sayılıyor ve bu da vize işlemlerinin uzamasına neden oluyor.

Almanya son 2 yıl içerisinde alınmış en az 2 adet schengen vize bulunmayanları şahsi görüşmeye çağırıyor.

Hollanda, pasaportunu yeni almış ve hiç schengen vizesi bulunmayan ya da daha önceki başvurusu reddedilmiş kişilerin vize başvurularını şahsen yapmalarını ve yanlarında pasaport şube müdürlüğünden alacakları protokol yazısını getirmelerini istiyor.

Belçika vizesi almak isteyen ancak son 3 yıl içinde schengen ya da ABD vizesi almamış olanların da şahsen başvurmaları gerekiyor.

Vize şirketleri, aralarında Almanya, Fransa, İngiltere, Avustralya, Yunanistan, İspanya, İtalya, Polonya ve ABD;nin de bulunduğu pek çok ülkenin elçilik ve konsolosluklarında eski pasaportları göstermenin vize başvurusu sırasında referans kabul edildiği konusunda vatandaşları uyarıyor. Bu nedenle eski pasaportları atmayıp muhafaza etmek gerekiyor.

Büyükelçilikler, vize başvurusu için 40'a yakın belge istiyor. 

İstenen belgeler açısından farklı uygulamalar dikkati çekiyor. Örneğin Hollanda, çok sayıda belgeye ek olarak, avukatlardan baro kaydı, doktorlardan tabipler odası kaydı, basın mensuplarından basın kartı, çiftçilerden ziraat odasına kayıt belgesi veya icar senedi, tarla sahiplerinden tapu, öğretmenlerden kimlik kartı ve okuldan izin belgesi, memurlar ve kamu personelinden resmi onaylı izin belgesi istiyor.

Hollanda, aile veya arkadaş ziyaretlerinde, davet eden kişiden de belediyeden onaylı orijinal garantörlük beyanı, son 3 aylık maaş bordrosunun fotokopisi, Hollanda pasaportunun fotokopisi ya da oturum izninin fotokopisi, evlilik cüzdanı fotokopisini talep ediyor.

Belgelerin hazırlanması ve elçiliklerin belgeleri incelemesi günler sürüyor. Bu nedenle vize şirketleri yolcuları, seyahat planlarını 30 gün öncesinden yapmaları konusunda uyarıyor.

ATO Başkanı Sinan Aygün, vize konusunda oldukça esnek bir politika izleyen Türkiye'ye yönelik vize uygulamalarının evrensel bir hak olan seyahat etme özgürlüğünü kısıtladığını söyledi. 

Vize prosedürlerinin başvuranları yıldıracak ve seyahat etmekten vazgeçirecek kadar yorucu ve zahmetli olduğunu vurgulayan Aygün, "güya sınırlar kalkıyor, dünya küreselleşiyor. Uygar dünyada vize almanın gittikçe kolaylaşması gerekirken tersine zorlaşıyor" dedi.

Türk işadamlarının vize konusunda sürekli feryat ettiğini söyleyen Aygün, Gümrük Birliği Anlaşması'nın 1995 yılında imzalandığını hatırlatarak şunları kaydetti:

"15 yıldır Gümrük Birliği üyesiyiz. Mallar serbest dolaşıyor ama iş adamlarımız serbest dolaşamıyor. AB üyesi ülkelerin işadamları da vatandaşları da ellerini kollarını sallayarak Türkiye'ye gelebiliyorlar. Bu çelişkiye yıllardır dikkat çekiyoruz ama sesimiz duyulmuyor."

Avrupa Adalet Divanı'nın 11 Mayıs 2000'de, Katma Protokol'ün 41. maddesine dayanarak, Türkiye'nin "mevcut haklarının kötüleştirilemeyeceği" kararını aldığını hatırlatan Aygün, "bu karar uyarınca hizmet sunmak üzere bir AB ülkesine giden kişilerden vize istenmemesi gerekiyor. Ancak, Türkiye sürekli hukuk dersi veren AB ülkeleri bu kararı uygulamıyor" dedi.