Bağımsız denetim yönetmeliği (taslak) üzerine

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGMDSK) bağımsız denetim ile denetim kuruluşlarının ve denetçilerin yetkilendirilmelerine, sicil kayıtlarının tutulmasına, bunların yükümlülükleri ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları belirleyen taslak yönetmelik ile ilgili çalışmalarını tamamlamış bulunmaktadır. Denetçilerin yetkilendirilmesine ilişkin genel hükümler üçüncü bölümde (11 - 18'inci maddeler), denetçilere ilişkin geçiş hükümleri geçici 1'nci, denetim kuruluşlarına ilişkin geçiş hükümleri ise geçici 2'nci maddede düzenlenmiştir.
Geçici 1'.nci maddenin 1 fıkrası ile yönetmeliğin yayım tarihinden önce 5018 sayılı Kanun kapsamında sınav sonucunda veya ilgili mevzuatlarında tanınan istisnadan faydalanılarak alınmasına hak kazanılanlar birlikte, 02.11.2011 tarihinden önce ilan edilen sınavlar ile bunlara ilişkin 31.12.2012 tarihine kadar sonuçlandırılacak tamamlayıcı sınavlar sonucunda alınacak lisans belgeleri ile kazanılmış hakların korunması sağlanmıştır. 31.12.2013 ve 31.12.2014 tarihleri arasında yapılacak yetkilendirmelerin düzenlendiği geçici 1 ve 2'nci maddeler ilgili görüş ve önerilerimiz aşağıdaki gibidir.
Taslağın denetçilere ilişkin geçiş hükümlerini düzenleyen geçici 1'inci maddesinin 2 ve 3'üncü fıkraları ile 31.12.2013 ve 31.12.2014 tarihlerine kadar yetkilendirilecek meslek mensupları için getirilen 15 ve 10 senelik mesleki tecrübe kazandıracak hizmet süreleri (çalışma) çok uzundur. Kamu kesiminde görevli denetçi yardımcıları (Vergi Müfettişi, Sayıştay Denetçisi, Bankalar Yeminli Murakıbı, SGK Müfettişi ve diğerleri) için 3'üncü sene sonunda yeterlilik sınavı ile verilen inceleme/denetim yetkisinin bağımsız denetimde TURMOB'ca yapılan sınavlar sonucunda mesleki yeterliliğini kanıtlamış ve ruhsatlandırılmış SMMM'ler için de geçerli olması gerekir. Aksi TURMOB'ca yapılan sınavların mesleki / teorik bilgilerin değerlendirilmesini yeterince ölçemediği veya eksik yansıttığı sonucunu doğurur ve alınmış ruhsatların sadece 3568 sayılı Yasa uyarınca geçerli olduğu gerçeğini ortaya koyar. Özellikle 31.12.2013 e kadar yapılacak İlk yetkilendirmelerde uzun seneler hizmet verebilecek genç kuşak meslek mensuplarının bu alana girişinin teşvik edilmesi yerine engellenmesi/geciktirilmesi sonucunu doğuracak uzun hizmet süreleri saptamak bağımsız denetime ilgi gösterilmemesi ve yeterince ruhsatlandırma yapılamaması sonucunu doğurabilir. 31.12.2013 ve 31.12.2014 tarihlerine kadar yapılacak yetkilendirmelerde mesleki tecrübe kazandıracak hizmet süreleri olarak 15 ve 10 senelik süreleri saptayıp daha sonra hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler konularında lisans veya lisansüstü eğitimlerde geçen 4 yılı geçemeyecek sürelerin çalışma sürelerinden mahsubu yoluna gitmenin pratik bir yararı yoktur. Uluslararası muhasebe ve denetim standartları dilimize çevrilmiş olup tüm bunların okunması, yorumlanması, tartışılması ve öğrenilmesi geçmiş uzun hizmet süreleri ile bire bir bağlantılı değildir. Ancak taslakta belirtilen kamu yararını ilgilendiren kuruluşlar (KAYİK)da çalışanlar ile bu şirket/kurumları denetleyenler için bu öngörü doğru olabilir. Oysa ülkemizde KAYiK'ler dışında binlerce KOBİ niteliğinde sermaye  şirketi vardır ve bunlar yurdun çeşitli yörelerine dağılmışlardır. Zaten aday katılımcıların büyük bir çoğunluğu da TÜRMOB' un düzenlemiş olduğu mesleki eğitimlere katılmıştır. Bu nedenlerle geçici 1'inci maddedeki hizmet süreleri kısaltılmalı ya da uzun hizmet sürelerinde ısrarcı olunması halinde sınavdan sonraki çalışma süreleri de mesleki deneyimde geçen hizmet süreleri olarak dikkate alınmalıdır.3568 sayılı Temel Meslek Yasası'na 5786 sayılı Kanun'un 20'nci maddesi ile eklenen geçici 9'uncu madde hükmünü bu önerimize örnek olarak gösterebiliriz. Anılan düzenlemeye göre 'bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisini almış ve mesleki yeterlilik sınavını vermiş olanlardan 9'uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen 10 yıllık süreyi tamamlamamış bulunanlar, usul ve esasları Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek ve bakanlıkça yapılacak özel yeminli mali müşavirlik sınavında başarılı olmaları kaydıyla, yeminli mali müşavir unvanını almaya hak kazanırlar. Ancak, bunların yeminli mali müşavir ruhsatını alabilmeleri için 9'uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendindeki süreyi tamamlamaları şarttır.'Benzer bir düzenlemeye yönetmelikte yer verilmesi halinde; kazanılmış hakların korunmadığı adaylar arasında eşitlik ilkesi aykırı düzenlemeler yapıldığı savları da öne sürülemeyecektir.
Geçiş dönemindeki uzun çalışma süreleri yerine taslağın 15'inci maddesinde saptanmış 3 senelik genel çalışma süresinin bu amaçların gerçekleşmesi için yeterli olduğu düşünülmektedir.660 sayılı KHK'nın 25'inci maddesi gereğince denetim şirketlerinin ve denetçilerin 3-6 yıllık sürelerde KGMDSK'ca bizzat veya görev verdiği ilgili kuruluşlarca denetlenmesinin verilen hizmetlerin geliştirilmesinde ve kalitesinin sürdürülmesinde etkinlik sağlayacağı açıktır. İşin özensiz yapılması halinde kurumun alacağı önlemler ve yaptırımlarda yeterlidir.
KGMDSK'nın düzenleyeceği teorik ve uygulamalı eğitim programlarına ve sınavlarına(başarı ile tamamlamanın ölçüsü kanımızca bir sınav olabilir) kendine/bilgi birikimine güvenen istekli her meslek mensubu adayın katılması yönünde düzenlemeler yapılması halinde geçici 1'inci maddenin 1 fıkrasının a ve b bentleri ile uyum/tamamlanma da sağlanmış olacaktır. Uzun mesleki tecrübe kazandıracak hizmet süreleri (çalışma) saptayıp daha sonra bunların tevsikini özellikle SGK'dan ( SSK, Emekli Sandığı , Bağ-Kur) emekli olmuş meslek mensuplarından istenmesinin pratik bir yararı olabilir mi? Bu meslek mensuplarının işletme, muhasebe, bankacılık, maliye, kamu yönetimi ve siyasal bilimler alanlarında çalışmaksızın ya da hizmet birleştirmesi yapmaksızın emekli olmaları istisnaları dışında olası değildir. TÜRMOB tarafından verilen ruhsatların verilme veya ilgili odalara kayıt tarihleri esas alınabilir. Eğer uzun çalışma sürelerinde ısrar edilirse tasfiye hükümleri gereği sicillerinden kayıtları silinen kurum/kuruluşlarda bağımlı olarak çalışmış bazı meslek mensuplarının hizmet sürelerinin tevsiki çok zor hatta olanaksızdır, belge ibraz ve temininde sorunlarla karşılaşılacaktır. Bu hallerde SGK kayıtlarının esas alınması sağlanmalıdır. Ayrıca mesleki ruhsatların alınmasından önceki bağımlı çalışma sürelerinin mesleki tecrübe olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği de taslak yönetmelikte açıkça düzenlenmemiştir. Taslakta meslek mensubu olunduktan sonraki hizmet süresi belirlemesi olmadığından önceki sürelerinde dikkate alınacağı anlamı ortaya çıkmaktadır. Diğer bir ayrık durum ise SMMM'lik ruhsatını almasına karşın başka alanlarda uzun süre çalışanlar ile mesleki faaliyetlerine ara vermiş olanların sistemin dışında olduğunun varsayılmasının doğru olmadığıdır. Bu kişilerde mesleki gelişme ve yasal/idari düzenlemeleri çalışanlar kadar izleyebilirler.
Sonuç:
Bir yetki kanuna dayanarak çıkarılan 660 nolu KHK ile ilgili yönetmelikle bağımsız denetçi aday katılımcı sayısını düşürecek ek koşullar getirmenin pratik bir yararı yoktur. Olası iptal ve yürütmenin durdurulması istemli davaların açılması sonucunu doğurabilir. Geçiş dönemi olan 2013 ve 2014 yılı yetkilendirmelerinde özellikle 3568 sayılı Yasa uyarınca ruhsatlandırılmış genç kuşak meslek mensuplarının bu alana girişi teşvik edilmeli, KGMDSK'nın düzenleyeceği teorik ve uygulamalı denetim eğitimini alacak katılımcı aday sayısını arttıracak düzenlemeler yapılmalı, Geçiş döneminde ruhsatlandırılacak kişilerin lisans belgesi alınmasından sonraki çalışma süreleri de mesleki deneyimde geçen zaman olarak dikkate alınmalıdır. Girişi kısıtlayacak engellerin azaltılmasına karşın meslekte yükselmede (Baş ve sorumlu ortak denetçilikte) ek eğitim ve koşullar getirilebilir, hizmet içi eğitim süreleri kısa aralıklarla yinelenebilir.