Araştırma ve yenilik programları için kritik faaliyetler
Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslararası Ar-Ge Hibe
Fonları Uygulayıcısı, Dış Ticaret Uzmanı,
Öğretim Üyesi, YMM, Baş Denetçi
Bayramda epeyce dinlendik, artık işimize odaklanma zamanı geldi. Üretim alanında yapacağımız çalışmaları, siparişlere göre rutin üretim faaliyeti ile araştırma ve yenilik faaliyetleri olarak iki ana gruba ayırabiliriz. Her iki faaliyet grubu firmaların yaşaması, büyümesi ve rekabet edebilmesi için zorunlu.
Acaba araştırma ve yenilik faaliyetleri için ekim sonuna geldiğimiz şu günlerde neler yapılabilinir?
1. TÜBİTAK’a 1507 KOBİ ve 1501 Sanayi Ar-Ge ve yenilik projeleri vermeliyiz. Kasım ayı içinde verilecek Ar-Ge projelerinin denetlenmesi ve kararın verilmesi aralık sonuna kadar sürer. Proje onaylanması halinde 2013 Kasım ve Aralık ayına ait harcama ve giderlerin hibesi için 2014 Mart sonuna kadar dönem raporu verilerek hibe fonlarından yararlanılmaya başlanır.2014 yılı başında Ar-Ge projesi verir isek, harcamaların hibesi en geç 2014 Eylül sonunda verilecek dönem raporu ile ancak kasım ve aralık ayında firmaların eline geçer. “Önce hibeyi görelim, sonra diğer projelere başlayalım” diyen firma yöneticileri için bu yılın son iki ayı bu bakımdan büyük önem taşımaktadır. Ayrıca son iki ayda verilen projelerin onaylanması ve sözleşmenin imzalanması ile birlikte firmalar daha öz sermayelerinden harcama yapmaksızın proje bütçesinin %25’i oranında bir ön ödemeyi bu yılın sonunda alarak, proje sonuna kadar kullanma imkanına kavuşmaktadır.
2. TÜBİTAK Ar-Ge projesinin son dönem raporunu eylül ayında veren ya da proje bitiş tarihi 2013 Temmuz-Eylül döneminde rastlayan firmalar son dönem raporunu kasım başında bitirip, yılsonunda son hibenin alınışıyla Ar-Ge projesinin tamamlanması halinde 2014 Ocak başında daha akılcı yatırım kararı verebilir. Çünkü TÜBİTAK’tan alınacak Ar-Ge projesinin tamamlandığına dair bir yazı referansı ile KOSGEB’in Endüstriyel Uygulama programına başvurularak Ar-Ge’si prototip imalat olarak tamamlanan yeni ya da iyileştirilmiş ürünün seri üretimi için gerekli olan standart makine ve ekipman için 150 bin TL hibe, 200 bin TL faizsiz kredi ile 100 bin TL’lik hibe eleman desteği alınabilmektedir. Ayrıca yine TÜBİTAK’tan alınacak prototip imalatı tamamlandığına dair bir yazı ile Ekonomi Bakanlığı’na seri üretim için yatırım teşvik belgesi müracaatı yapıldığında Örneğin birinci bölge İstanbul, Bursa için 5’inci Bölge destekleri alınabilmektedir. Ekonomi Bakanlığı’na belge müracaatı yapıldığında bakanlık, yatırımın Ar-Ge projesi ile ilişkisini sorgulayıp değerlendirmesi için TÜBİTAK’tan görüş alarak, kararını vermektedir. Son üç yılda TÜBİTAK yada KOSGEB’den ar-ge projesi tamamlanmış olan firmalar 5.bölge yatırım teşvik belgesine başvurabilmektedir.
3. Öte yandan Avrupa Birliği 0cak 2014 tarihinden itibaren 70.2 milyar euro ile 2014 -2020 dönemini kapsayan 7 yıl için HOROZIN 2020 araştırma ve yenilik çerçeve programının uygulamasına başlayacaktır. Çağrılar 11 Aralık tarihinde açıklanacaktır. AB H2020 Çerçeve programlarında hibe oranı %100 (inovasyon faaliyetlerinde bu oran maksimum %70’dir). Ayrıca direkt maliyetlerin üzerine %25 işletme gideri (overhead) eklenmektedir. AB, proje bedelinin %60-80’i proje sözleşmesinin imzalanmasını takip eden 45 gün içinde firmaya ilk ön ödeme olarak yapmakta, ödeyeceği bedelin %5’ini Kredi Garanti Fonu için ayırarak sigorta ettirmek suretiyle firmadan teminat mektubu istememekte, proje zamanında ve öngörülen şartlarla tamamlanırsa bu %5’lik dilimin 4’ünü de firmaya iade etmektedir. Türkiye 2007-2013 dönemini kapsayan 7.Çerçeve Programı için birliğe 650 milyon euro katkıda bulunurken, proje azlığı ve eksiklikleri nedeniyle yaklaşık 250 milyon euro geri alabilmiş, verilen projelerin kabul edilme oranı ise %12 olup, bu oran AB düzeyinde %20, örneğin İsrail için % 40’dır.Bu durumu dikkate alarak şimdiden H2020 Projeleri için hazırlık yapılmalı, seminerlere katılmalı, çağrılar hakkında bilgi edinilmeli, uygun partner ve konsorsiyum arayışlarına girilmelidir. TÜBİTAK projelerinde deneyim kazanan özellikle KOBİ’lerin AB projelerine ilkin küçük partner,sonra bir iş paketinin lideri ve daha sonra koordinatör olarak katılması önerilir.H2020’nin özellikle KOBİ’ler için uygulamaya başlayacağı COSME programı (Programme for the Competitiveness of Enterprises and Small and Medium Enterprises) yüksek oranlı hibe programı yanında teknoloji transferi, küreselleşme, rekabet gücünün arttırılması için büyük imkanlar yaratmaktadır.
Sonuç
Yukarıdaki analizden görüldüğü gibi, sınai ve yazılım firmalarının önünde hiç vakit kaybetmeden yararlanabilecekleri büyük fırsatlar bulunmaktadır. Ancak İrlandalı yazar George Bernard Shaw’ın dediği gibi” Hiçbir şey ayağınıza gelmez, en azından iyi olan hiçbir şey.Her şeyi gidip kendiniz almanız gerekir”.