Altıncı bölgede heyecan yüksek

Kamil ESER, Ela KARASU, Mahir SOLMAZ, Mutlu GÜNEŞ

İSTANBUL - Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan yeni teşvik paketinde 6'ncı bölgede konumlandırılan Doğu ve Güneydoğu Anadolu'dan 15 kent, yeni teşvikin bölgeye yönelik yatırım iştahını artıracağını düşünüyor. Bugüne kadar uygulanan en geniş kapsamlı paketle karşı karşıya olduklarını dile getiren bölge iş çevreleri, özellikle sigorta desteğinin bölge kentleri açısından önemli bir avantaj yaratarak istihdam artışına yol açacağına inanıyor. Girişimcilerin güvenlik ve istikrar aradığını kaydeden iş çevreleri, bu süreçte iç barışın sağlanması, terör ortamının ortadan kaldırılmasının çok daha önem kazandığını belirtti. İş çevreleri, yeni teşvikle birlikte banka kredileri konusunda da iyileştirmeye ihtiyaç olduğunu vurguladı.
15 kent arasında yeni teşvikin beklentilerini önemli ölçüde karşıladığını düşünen Batman, Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakır, Bitlis, Ağrı, Van, Kars gibi kentlerin yanı sıra, Hakkari, Bingöl, Ardahan gibi 6'ncı bölge statüsünü yetersiz bulan kentler de var. Bu kentlerdeki iş çevreleri çevrelerindeki nispeten gelişmiş illerle aynı bölgede yer almalarının yatırım çekmelerini zorlaştıracağını belirterek 7'nci bölge gibi ayrı bir kategoriye ihtiyaç olduğunu ifade etti.

Remzi Can Diyarbakır TSO Başkanı: Mevcut yatırımcıları da elimizde tutmamız gerek

Yeni teşvik yasası öncesinde Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan ile 2 defa görüştük. Diyarbakır'ın 6'ncı bölgeye alınmasını talep ettik. Bunun yanı sıra bölge illerinin aynı kefeye alınmaması gerektiğini anlattık. Ama her şeyden önce bizim için önemli olan mevcut yatırımcılarımızın da teşvik kapsamına alınmasıydı. Mevcut yatırımcılarımızı da elimizde tutmamız gerekir. Bu teşvik dışarıdan gelen yatırımcılar için iyi bir uygulama.

Davut Tezcan Bitlis TSO Başkanı: Bu teşvik, istihdam ve verimlilik yaratır

Bölgemizde yeni teşvikten umutlanan girişimciler var. 6'ıncı bölge illeri arasındayız ama iller bazında teşvik bekliyorduk. Çünkü gelişmişlikte Diyarbakır gibi illerden çok gerideyiz. SSK desteğinin 10 yıl sürmesi girişimcileri biraz rahatlatacak. Ancak bu teşvik mevcut yatırımcıların rekabet gücünü de kıracak gibi. Biz kış bölgesiyiz. Halen kar var. Nakliye ve inşaat sektörlerinde hareketlilik 2 ay sonra başlar. Her şeye rağmen bu teşvikin istihdam ve verimlilik yaratacağına inanıyorum.

Mehmet Ali Tutaşı Mardin TSO Başkanı: En kapsamlı ve bizi en doyuran teşvik

Çok faydalı bir destek oldu. Yeni teşvik yasasının bölgemize yatırım hareketliliği kazandıracağını umuyoruz. Dışardan yeni yatırım bekliyoruz. Bu istediğimiz bir şeydi. Yeni pakette il bazlı olarak biraz daha teşvik var. Eskiden Antep'le Mardin bir tutuluyordu. Bugüne kadar çıkan teşviklerin en kapsamlısı ve bizi en doyuranı.

Osman Nasıroğlu Batman TSO Başkanı: Yatırımcılara arsa da tahsis edersek 150 işadamı gelir

Yeni teşvikten nispeten memnunum. Bu teşvik Batman ve diğer çevre iller için önemli bir fırsat. Batman, komşu ülkeler Irak, İran ve Suriye'ye yakın konumu ile önemli bir noktada. Yeni teşvik işçilik maliyetleri konusunda yüzde 40-50 oranında avantaj oluşturdu. Bu süreçte eksiliğimiz şu: Batman OSB'de yatırım için 60'a yakın firma sıra bekliyor. Yer olmadığı için arsa tahsisi yapamıyoruz. Bin 500 dönüm bir ilave arazimiz var ancak kamulaştırma ve altyapı çalışmaları bitirilemedi. Yeni teşvikle birlikte, yatırımcılara arsa da tahsis edersek buraya 150 işadamı gelir. Genişleme çalışmalarının hızlanması gerekiyor. 2'nci OSB'nin yapımı için valimiz ve Maliye Bakanı'na çok iş düşüyor.

E.Sabri Ertekin Şanlıurfa TSO Başkanı: Urfa'da yılda 70 bin çocuk doğuyor, 6'ncı bölge hakkımız

Şanlıurfa her ne kadar doğal kaynaklar açısından zengin bir il olsa da GAP nedeniyle çok ciddi göç aldı ve almaya da devam ediyor. Halen kişi başına düşen milli gelir Türkiye ortalamasının 3'te birinin altında. Bizden sonra Ağrı ve Van geliyor. Bu tabloyla Şanlıurfa'nın 6'ncı bölgede olması gerekmiyor da nerde olması gerekir diye sormak istiyorum. Keşke gelişmişlikte birinci bölge gibi teşvike gerek kalmayan bir kentte olsaydık. Türkiye'nin en az okuma yazması olan illerinden biriyiz. Halen sınıf mevcutlarımız 80 kişilik. Birçok okulda iki öğretim var. Urfa'nın potansiyeli büyük ancak gelişmişlik seviyesi çok düşük. Bu kentte yılda 70 bin çocuk dünyaya geliyor. Nüfus artışı hızla devam ediyor.

Şihmus Sinecem Muş TSO Başkanı: Tersine göçü başlatacaktır

2009'daki teşvik yasasını eleştirmiştik. Bu yasa bize yarar getirmez demiştik. Sağ olsunlar yasa değişti. 2012 teşvik yasası bölgesel farklılıkların ortadan kalkması açısından çok takdir edilecek bir yasa. Bu yasa bölgemize çok iyi yatırımlara çekecek, tersine göçü başlatacak. 2009'daki teşvik yasasına göre ülke için de çok avantajlı oldu. Yeni yasa Doğu ve Güneydoğu'ya yatım iştahını kabartacak. Bu arada biraz da güvenlik sorunlarına el atılsın. İç barış sağlanmalı. Yatırımcı güvenli, istikrarlı bölge arar. İç barış olmazsa teşvik yasası gelişmez. Ekonomik farklılıklar ortadan kalktıkça sorunlar da ortadan kalkar.

Mehmet Erat Ağrı TSO Başkanı: Ağrı'nın 6'ncı bölgede olması iyi oldu

Paket, ülke için çok önemli bir adım oldu. Türkiye artık ihracata girecek. İhracat olduğu zaman cari açık kapanacak ve ülke rahatlığa kavuşacak. Yeni teşvik sistemindeki KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sigorta primi gibi ayrıcalıklar Ağrı için çok önemli. İşadamlarımızın batıda fabrikaları vardı. Eğer o yatırımlarını burada yaparlarsa Ağrı'da gelişir ve büyür. Teşvik paketleri il bazında yapılıyor. Bu yıl Ağrı'nın 6'ncı bölgede olması iyi oldu. Bundan önceki teşvik paketleri Ağrı'ya, bölgemize bir fayda sağlamadı. Ama bu yeni teşvik sisteminin Ağrı için faydalı olacağına inanıyorum. Mirza Nadiroğlu Van TSO Başkanı Geç olsa bile çok önemli bir karar En son 2009'da çıkan teşvikten bölge olarak yeterinde faydalanamamıştık. Yeni teşviğin il bazda olması güzel oldu.
Artık bundan sonraki süreçte bize iş düşüyor. Gerekirse 24 saat projelerle uğraşıp vatandaşlarımıza iş-aş bulmak için didineceğiz. Yatırımcıları davet edeceğiz. Umutluyuz. 6'ncı bölgede olmamız çok çok iyi oldu. Avantajı çok. Bunlardan bana göre en önemlisi büyük yatırımlarda KDV iade desteği. Geç olsa bile çok önemli bir karar. Bizim beklentilerimiz de bu yöndeydi. Yine, anayasal düzenleme de yapılırsa terörün bitirilmesine katkı sunar.

Ali Güvensoy Kars TSO Başkanı: Şimdiye kadar olanın en iyisi

Çok yerinde teşvik. Yıllardır beklediğimiz teşvikti. Artık yatırımcıları da bekliyoruz. Biz de elimizden geleni yapacağız. 6'ncı bölgede çok kapsamlı. Hep dediğimiz teşvik paketiydi. Kars'ı umutlandırdı. Şimdiye kadar olanın en iyisi. Çok mutluyuz.

Kamil Arslan Iğdır TSO Başkanı: 7 yıl banka muafiyeti uygulamada olamıyor

Şimdiye kadar çıkarılan teşviklerden en belirgin göze çarpan yanı, gerçek manada kalkınmada öncelikli iller olan 15 ilin 6'ncı bölgede bir araya getirilmesi. Bölgesel ve sektörel teşvik olmasını istemiştik. Oldu. Ancak bölgemizle ilgili kaygılarımız hala sürüyor. En önemli kaygımız da bölgede yatırımcıya güven yok. 7 yıl banka muafiyeti deniliyor ama bu uygulamada olamıyor. Doğu'ya kredi maalesef çıkmıyor. Batı sıradan bir şubeden rahatlıkla alınan krediyi maalesef burada alamıyoruz. Bu çözüme kavuşturulmalı. Yani un, şeker, yağ var ama helvanın oluşması için ateşi yakacak güç yok.

6'NCI BÖLGE HANGİ AVANTAJLARI SUNUYOR?

VERGİ İNDİRİMİ

'Bölgesel Teşvik Uygulamaları'nda 6'ncı bölgeye vergi indiriminde yatırıma katkı oranı 31 Aralık 2013'e kadar yüzde 50 olacak. Yani yatırımın yarısı desteklenecek. 01 Ocak 2014'ten sonra yapılan yatırımlarda ise oran yüzde 35 olacak. 'Büyük Ölçekli Yatırımlar'da ise vergi indirimindeki destek 31 Aralık 2013'e kadar yüzde 60, 01 Ocak 2014'ten sonra yüzde 45 olacak.

SİGORTA PRİMİ DESTEĞİ

Yeni Teşvik Paketi'nde 6'ncı bölgede yer alan kentlerde 31 Aralık 2013 tarihine kadar yapılan yatırımlarda 10 yıllık destek sağlayacak. Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak'ta eğer yatırıma 01 Ocak 2014 tarihinden sonra başlanacak olursa yatırımcılar 7 sene desteklenecek.

FAİZ DESTEĞİ

6'ncı bölgede yapılan yatırımlarda verilecek faiz desteği de önemli. TL cinsinden kredilerde 7 puan destek verilecek. Döviz cinsi kredilerde ise 2 puanlık destek sağlanacak. 6'ncı bölgedeki azami destek oranı ise 900 bin TL olacak. Bu bölgedeki faiz desteğinin önemi, ilk iki bölgeye bu desteğin uygulanmıyor olması. 5'inci bölgede ise 5'te kalıyor.

Bingöl, Hakkari, Ardahan ve Şırnak'tan 7'nci bölge talebi

Kemal Bozan Bingöl TSO Başkanı: Diyarbakır, Batman ve Urfa'nın rekabetine takıldık

Daha önce 4'üncü bölgedeydik. Israrla 6'ıncı bölgeye alınmayı istedik ancak şimdi de biraz kaygılıyız. 6'ıncı bölgede, burnumuzun dibinde Diyarbakır, Batman ve Şanlıurfa var. Bu gelişmiş illerin Bingöl'e yakınlığı nedeniyle ilimize yatırım gelir mi diye düşünmeye başladık. Daha önce Malatya ve Elazığ ile aynı bölgedeydik, bu nedenle yatırım çekememiştik, şimdi de Diyarbakır, Batman ve Şanlıurfa'nın rekabetine takıldık. Yine de yatırım umudumuz var. Kentimizde tarım, hayvancılık, balcılık öne çıkan sektörler. Başbakan'ın kalkınmış iller arasında kalan geri kalmış iller için yeni bir açıklama yapmasını bekliyoruz.

Ahmet Şen Hakkari TSO Başkanı: Hakkari, Şırnak, Van ve Ardahan ayrı değerlendirilsin

Bu reform düzeyinde bir paket ancak Hakkari'de şimdilik yatırım değil güvenlik hareketliliği var. Geçtiğimiz günlerde Ali Babacan'la görüştük. Babacan'a şunu önerdim: Hiçbir paket Hakkari'ye yatırım çekmez. Hakkari ve Şırnak ekonomileri terör nedeniyle çökmüş, Van deprem nedeniyle mağdur ve bir de Ardahan var bu illere katacağımız. Bu 4 kent ayrı bir kategoride değerlendirmeleri gerekir. Yoksa Diyarbakır'dan Batman'dan yatırımcı imkanı yok gelmez. Bu 4 kente 7'nci bölge mi yoksa özel bir statü mü lazım bilmiyoruz ama farklı bir şey yapılmalı. Yoksa bizim bu paketten nasiplenmemiz mümkün değil.

Latif Tosunoğlu Ardahan TSO Başkanı: Havaalanı olmadığı için turizm yatırımı gelmiyor

Eski teşvik 49 ili kapsıyordu, sayının 15 ile düşmesi güzel. Vergi indirimleri de olumlu ancak bizce Ardahan, Şırnak ve Hakkari'ye ayrı bir teşvik verilse daha iyiydi. Şimdi yatırımcılar bizi değil Bingöl, Kars ve Iğdır'ı düşünür. Bu nedenle 7'nci bölge benzeri ayrı bir statü istiyoruz. Başbakan'ın kurmayı planladığı yeni İstanbul'a kim gider yine Doğu illerinden insanlar. Çıldır Gölü 12 ay turizme uygun bir bölge. Kış turizmine de uygun. Bu bölgeye yatırım istiyoruz ama havaalanı olmadığı için gerçekleşmiyor. Yine de yeni teşvik beklentilerimizi kısmen de olsa giderdi.

Ahmet Şen Şırnak TSO Başkanı: Ön talebimiz hâlâ huzur

Bizi 6'ncı bölgeye almaları, iller bazında teşvik düzenlemeleri yapmaları çok güzel ama ön talebimiz huzur hala. Huzur ortamı olmadan bölgemize kimse yatırım yapmaya gelmez. Hükümet ve TBMM'de grubu bulunan partiler huzur ortamını yaratmak için bir araya gelirse, teşvike ihtiyaç kalmaz. Yoksa bölgemizin tarım, hayvancık ve madencilik açısından önemli bir potansiyeli var. İşsizlik Şırnak'ta TÜİK verilerine göre yüksek. Ortada hiçbir yatırım yok. Devlet Şırnak ve Hakkari'yi ayrı düşünmeli. Belki de 7 değil 8'inci bölge yapmalı. Bölgemizde özel sektörün önünü açmak için devlet risk almalı. Devlet işletme yapmalı, özel sektöre devretmeli.