Akaryakıta 'tavan fiyat'ta taraflar pozisyonunu koruyor

İBRAHİM EKİNCİ

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), 14 Temmuz'da yaptığı açıklama ile dağıtım şirketlerini, tavan fiyat uygulamasına uymadıkları gerekçesiyle “ihtar” çekmişti. Açıklamada, “Özellikle bazı yabancı şirketlerinin benzin ve motorin fiyatlarının tespitinde kar marjında artışa gittikleri, Kanun ve Kurul Kararı ile belirlenen çerçeveye uygun olmayan bir şekilde fiyat belirlemeye başladıkları” belirtilmiş, uymayan şirketler hakkında işlem yapılacağı belirtilmişti. Şu ana kadar henüz bir işlem yapıldığı bilgisi yok. Sektör örgütü Petrol Sanayi Derneği (PETDER), EPDK'nın tavan fiyat uygulaması hakkındaki davayı takip ediyor. EPDK'nın açıklamsında dikkat çektiği konulara da itirazı var. PETDER, üye şirketlerin kanunlara uyduğu, EPDK'nın öngörülmeyen değişikliklerle firmaları zor duruma soktuğu görüşünde. Yeni düzenlemelerle piyasa serbestisinin bozulduğunu savunan PETDER, şirketlerdeki kar düşüşünün vergi listelerine yansıdığını söylüyor.

Sektörü zorlayan iki önemli değişiklik oldu

EPDK, daha önce sektörde marjları belirlerken 4 Avrupa ülkesinin (Yunanistan, İspanya, İtalya ve Fransa) ortalamasını alıyordu. Mart 2014’te ülkeleri değiştirdi. Yunanistan ve İspanya’nın yerine İngiltere ve Almanya geldi. PETDER'e göre, bu değişiklikte “Yeni ülkelerle Türkiye arasındaki yapısal farklılıklardan doğan maliyetler dikkate alınmadı.” Ancak sektörün “öngörülemeyen düzenlemeler”den kastı, sadece bu değil. “Eski yasal çerçeveye göre taahhütler ve yatırım kararları vermiş şirketleri zor duruma düşürdü” cümlesinin altını dolduran şey, intifa sözleşmelerinde sürenin 15 yıldan 5 yıla indirilmesi… Böylece bayiler her 5 yılda bir dağıtım şirketi değiştirme hakkı elde ettiler. Bu da Lukoil gibi bazı şirketlerde hesabı bozdu. “400 – 500 bayisi var” diye alınan şirketler, sözleşme sürelerinin değişmesiyle büyük bayi kaybı yaşadı. Bu da halen tahkimde dava konusu.

EPDK ne diyor?

Tavan fiyat uygulaması EPDK ile sektör arasında uzun süredir tartışma konusu. Resmi internet sitesindeki açıklama kurumun pozisyonunu açıklıyor: “EPDK’dan mevzuata aykırı fiyat belirleyen akaryakıt dağıtım şirketlerine ihtar” başlıklı açıklamada özetle şöyle deniliyor: “EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz son zamanlarda özellikle bazı yabancı menşeli dağıtım şirketlerinin benzin ve motorin fiyatlarının tespitinde kar marjında artışa gittiğini, Kanun ve Kurul Kararı ile belirlenen çerçeveye uygun olmayan bir şekilde fiyat belirlemeye başladıklarını tespit ettiklerini açıkladı. Başkan Yılmaz, Petrol Piyasası Kanunu’na göre benzin ve motorin fiyatlarının en yakın serbest piyasalardaki fiyat oluşumuyla uyumlu olması gerektiğini vurguladı. Fiyatların kanundaki kriterlere uygun oluşmadığı durumlarda EPDK’ya tavan fiyat belirleme yetkisi verildiğini hatırlatan Başkan Yılmaz, “EPDK’nın bu yetkiyi nasıl kullanacağı ‘Akaryakıt Fiyatlarının Takibine İlişkin Kurul Kararı’ ile ortaya konulmuş olup, akaryakıt şirketlerinden bu Karardaki yapıya uygun hareket etmesini bekliyoruz. Biz sektörün şeffaf, liberal ve rekabetçi yapısının korunması için üzerimize düşeni yapmaya daima hazırız. Ancak tüketicinin mağdur edilmesine de asla seyirci kalmayız. İhtarda bulunduk. Gerekli adımlar atılmazsa EPDK kendisine verilen yetki çerçevesinde işlem yapacak. Bu konuda yazılı uyarılarımızı yaptık. Özellikle yabancı menşeili olan bu şirketlere kar marjlarını gözden geçirerek mevzuatta belirtilen kriterlere uygun hale getirmesi yönünde ihtarda bulunduk. Gerekli adımların atılmaması durumunda Kurumumuz Kanun ile kendisine verilen yetki çerçevesinde işlem yapacaktır." 
Bu açıklama para cezası ve şirketlerin lisans iptaline kadar gidebilecek işlemlerin söz konusu olabileceği ihtimalini gündeme getiriyor.

Sektör ne diyor?

EPDK’nın açıklaması üzerine PETDER de bir açıklama yaptı ve dört itiraz noktası dile getirildi: 

Müdahaleler piyasa serbestliğini bozdu: “Sektör, Petrol Piyasası Kanunu ile serbest bir piyasa yapısına ulaşmış, rekabetçi bir pazardır. Son 1.5 yılda yapılan müdahaleler ve düzenlemeler sektörü yasal çerçeveye aykırı şekilde düzenlenen piyasa haline getirdi. 

Öngörülemeyen düzenlemeler zor durumda bırakıyor: Sektör marjlarının, 4 Avrupa ülkesi ortalamasıyla (İngiltere, İtalya, Fransa, Almanya) uyumlu olması bekleniyor. EPDK'nın ülkeleri değiştirmesi gibi öngörülemeyen değişiklikler, eski yasal çerçeveye göre yatırım kararları vermiş şirketleri zor duruma düşürdü. Fiyat takibi metodolojisinde, yasal uyum gereklilikleri ve 4 ülke ile Türkiye arasındaki yapısal farklılıklardan doğan maliyetler dikkate alınmadı. Bu konuda yasal başvurularımız yapılmıştır. 

EPDK kararlarına uygun davranıyoruz: Üyemiz şirketler, son derece düşük kar marjlarına rağmen kanunlara ve kararlara uygun şekilde faaliyet göstermek konusunda titizdir. 

Zarar ettik, vergiden belli: 2014 yılı Fortune Dergisi’nin ilk 100 büyük şirket sıralaması ve kurumlar vergisi ilk 100 şirket sıralamasında görülebilmektedir. 2014 yılında en büyük şirketler arasında yer alan akaryakıt dağıtım firmalarının hiçbirisi aynı yılın kurumlar vergisi sıralamasında ilk 100’e girememiştir. 

EPDK, sektörle işbirliği yapmalı: Üyelerimiz, hizmet ve kalitede üst seviyeyi hedeflemekte, birçok ülkeye kıyasla daha rekabetçi ve titiz bir tutum sergilemektedir. Sektörde, sürdürülebilir ve etkinlik sağlayacak düzenlemelerin ancak EPDK ve sektörün ortak çalışmalarıyla mümkün olacağına inanmaktayız.