Aile şirketlerini yok edecek tuzakları engelleme yolları
Aile şirketlerinde izlenen yüksek başarısızlık oranlarını engellemek imkansız görünse de, durum böyle değil.
George Stalk, Boston Consulting Group Danışmanı
Henry Foley, Cambridge Advisors to Family Business Ortağı
Kurumsal yapılarda CEO'ların ömrü ortalama altı yıl iken, aile şirketleri 20-25 sene aynı liderlerin yönetiminde kalabiliyor. Bu uzun vadeli yönetimler teknolojik değişikliklere, yeni iş modellerine ve tüketici davranışlarına uyumda yaşanan zorlukların artmasına neden olabiliyor. Bugün gelişen pazarlarda faaliyet gösteren aile şirketleri küreselleşmeden kaynaklanan yeni tehditlerle karşı karşıyalar. Birçok açıdan bakıldığında, aile şirketi yönetmek hiçbir zaman bu derece zor olmamıştı.
Aile şirketlerinde izlenen yüksek başarısızlık oranlarını engellemek imkansız görünse de, durum böyle değil. Bu tür şirketlerde hep aynı tuzakların gündeme geldiğini görüyoruz. Bu tuzakları farketmek ve engellemenin yollarını öğrenmek, uzun vadeli yaşamın anahtarı olabilir.
Tuzak 1: "Burada senin için her zaman yer var"
Bazı şirket sahipleri, çocuklarını kendi işyerlerinde çalışmaya zorlayarak, aslında yapılan işle hiçbir ilgisi olmayan yöneticiler yaratabiliyorlar. Bazı şirket sahibi ebeveynlere göre ise, çocukları eğer tercih ederlerse, istedikleri zaman şirkette çalışma özgürlüğüne sahipler. Eğer şirket başarılı ise, bu çocuklar daha büyük refaha ulaşıyorlar; bu da büyüdüklerinde tercih yelpazelerinin daha geniş olmasını sağlıyor. Genel olarak bu durumun telaffuz edilmeyen anlamı şu: "Burada senin için her zaman yer var." Bu da, çocukların, kendi şirketlerini son tercih olarak değerlendirmelerine yol açıyor. Araştırma yaptığımız şirketlerin birçoğunda, bugün yönetimde olan genç nesil, ya başka bir işte başarısız olduktan sonra buraya dönmüş, ya da 20 ve 30'lu yaşlarını sanat, müzik gibi faaliyetlerle geçirdikten sonra. Deneyim sahibi olmamalarına rağmen, lider konumuna gelen, çocuklar, şirketin başarısız olma ihtimalini de artırıyorlar.
Tuzaktan kurtulmanın yolu: Eğitime ve seçime öncelik verin
Genç nesilin, genç yaşta şirketle ilgilenmeye başlaması; şirketi tanıması ve kariyeri hakkında karar vermesi çok önemli. Bu süreçte şirkette verilen bir işin, bir titr olmaması gerekiyor. Bunun için çocukların üniversite diploması alması; başka bir şirket bünyesinde deneyim kazanması ve şirket içinde açık olan pozisyonlar için rekabet etmesi gerekiyor.
Tuzak 2: İş, herkesi destekleyecek kadar hızlı büyüyemez
Yeterince dikkat edilmeyen bir diğer konu, aile şirketlerinin, yaptıkları işten daha hızlı büyümesi. Eğer bir şirket sahibinin üç çocuğu varsa, her biri evlendiğinde, üç nesil sonra şirkette çalışmak isteyenlerin sayısı 25 ya da daha fazla olabilir. Her iş yerinde bu kadar çok kişinin çalışmasını gerektirecek kadar iş yoktur.
Tuzaktan kurtulmanın yolu: Aile üyelerinin şirkete girişini doğru yönetin ve büyümeyi ölçümleyin
Sadece ilgili ve kalifiye aile bireylerini işe alarak birinci tuzağı aşmayı başaran şirketler, ikinci tuzağa yakalanma ihtimalini azaltırlar. Bu tuzağı ortadan kaldırmanın bir diğer yolu da, şirketin büyümesi için doğru stratejiler geliştirmek ve aileye eklenen yeni bireyler için yeni sorumluluklar yaratmaktır.
Tuzak 3: Çocuklar babaları ile aynı işi yapıyor
Aile şirketleri ile ortaya çıkan ilgi çekici bir diğer unsur da, baba ve oğulların (ve artan bir şekilde kızların) finans, pazarlama gibi işin aynı alanında uzmanlaşmış olmaları. Bu durum bir çok nedenden dolayı sorun yaratabilir. Birincisi, tek bir alanda uzmanlaşan genç nesil, daha sonra yönetim aşamasında başarılı bir liderlik sergileyemeyebilir. İkincisi, yakın aile bireylerinin birbirini kontrol ettiği bir ortamda, dürüst bir geribildirim veya koçluk söz konusu olmayabilir. Bu durum, aile bireylerinin üst yönetimlerde uzun süre kalmasını engelleyebilir ve şirketin değişime uyum sağlama yeteneğini sınırlar.
Tuzaktan kurtulmanın yolu: Aileden olmayan danışmanları işe alın
Küçük bir şirkette, aile bireylerinin birbirlerini kontrol etmelerini yasaklamak çok uygun olmayabilir. Fakat bu durumlarda bile, çalışanlar yakın akrabalarına yönelik çalışma sürelerini mümkün olduğunca kısaltmalılar. Bazı şirketler, her bir genç aile bireyi için, aile içinden olmayan deneyimli bir danışman belirliyorlar. Bu danışmanlar objektif bir değerlendirme ve danışmanlık hizmeti sunuyorlar. Bu durumun gerçekleşebilmesi için , koçların, aile müdahalesini engelleyecek koruyucu bir şemsiye altında çalışmaları gerekiyor.
Aile gelenekleri
Family Firm Institute kaynakları, dünya genelinde aile şirketlerine yönelik ilginç bilgilere yer veriyor. Örneğin, dünyanın en eski aile şirketi Japonya'da. Geleneksel bir otel olan Houshi Onsen, kurucu ailenin 46. kuşağı tarafından yönetiliyor. ABD'li aile şirketlerinde bir sonraki yöneticilerin kadın olması istenirken, Norveç'te ise şirket yönetimi hala babadan sonra en büyük oğula geçiyor.
* ABD: ABD'de aile şirketlerinin yüzde 34'ü bir sonraki CEO'nun kadın olacağını öngörüyor.
* Brezilya: Brezilya'daki 20 aile şirketi, ikinci yüzyılını yaşıyor. Şirket yönetimi ise dördüncü veya beşinci nesilde.
* Norveç: Her ne kadar 150 yıldır miras konusunda cinsiyet eşitliği yasalarla sağlanmış olsa da, Norveç'te şirket yönetimi babadan en büyük oğula geçmeye devam ediyor.
* Almanya: En büyük 50 Alman şirketi, Alman Borsası DAX'a oranla daha iyi bir performans sergiledi, Bu şirketler 2003-2008 yılları arasında ortalama yüzde 6.8 oranında büyüme kaydetti.
* İtalya: 200 yıllık şirketlerin üye olduğu küresel Hénokiens Association'ın en fazla üyesi İtalya'dan. Bu şirketlerin en büyük hissesi kurucu ailelere ait olmaya devam ediyor.
* Japonya: Japonya dünyanın en eski aile şirketine ev sahipliği yapıyor. Geleneksel bir otel olan Houshi Onsen, kurucu ailenin 46. kuşağı tarafından yönetiliyor.