Aile çiftçiliği küresel gıda güvenliğinin sigortası

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

“Küresel gıda ve tarım sektörü ciddi bir değişim süreci yaşıyor. Ticaret dengeleri değişiyor. İklim değişikliği, nüfus artışı, değişen tiketim alışkanlıkları, artan şehirleşme, doğal kaynakların azalması bu değişimin temel nedenleri arasında. Türkiye tarımsal ekonomik büyüklük açısından Avrupa’da birinci, dünyada yedinci sırada. Çok sayıda üründe ise dünya lideri konumunda. 197 ülkeye bin 600’ün üzerinde ürün ihraç ediyoruz. Sürdürülebilir tarımsal kalkınmanın ana direği aile çiftlikleri. Aile çiftlikleri, biyolojik çeşitliliği, yerel kaynakları ve çevreyi korumak açısından çok önemli bir role sahip. Bugün Türkiye’de her dört kişiden birisi hala tarım sektöründe. Sektörde katma değer yaratmak için; organik tarım, tıbbı ve aromatik bitki yetiştiriciliği, aile çiftliklerinin desteklenmesi, modern tarım uygulamaları önem taşıyor.”

Bu yorumlar Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mevlüt Gümüş’e ait. İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından düzenlenen “Küçük Aile Çiftçiliği ve Toptancı Halleri” panelinde konuşma yapan Gümüş, tarım üretiminin çevre dostu, sürdürülebilir modeller ile yapılması gerektiğinin altını çiziyor ve “2023 yılında Türkiye’nin tarımsal ekonomik büyüklük açısından dünyanın ilk beş ülkesi arasında yer almasını hedefl iyoruz” diyor. 

Gümüş’ün de vurguladığı gibi, bu süreçte aile çiftliklerine çok önemli görev düşüyor. Gıda güvenliği ve sürdürülebilir kırsal kalkınma için aile çiftliklerinin devam etmesi gerekiyor. Nitekim, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) “Dünyayı besle, yeryüzünü önemse” sloganı ile geçtiğimiz yılı “Aile Çiftçiliği Yılı” ilan etti. Panelde konuşan FAO Türkiye Temsilcisi Yardımcısı Dr. Ayşegül Akın, aile çiftçiliğinin gıda güvenliği ve yerel kalkınmadaki önemini anlattı. Aile çiftçiliğinin gıda güvenliğinin sigortası olduğunu söyleyen Akın’ın verdiği bilgilere satır başları halinde bakalım: 

Aile çiftlikleri neden önemli? 

►Aile çiftliği geleneksel gıda ürünlerinin korunmasına yardımcı olurken, aynı zamanda dengeli beslenmeye, dünyada tarımsal çeşitliliğin korunmasına ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımına katkıda bulunuyor. 
►Aile çiftçiliği, özellikle de sosyal korumaya ve toplumların refahına yönelik politikalarla desteklendiğinde, yerel ekonomilerin canlanması için fırsat sunuyor. 

Aile çiftliklerinin önündeki zorluklar neler?

►Büyüyen nüfusu beslemek kısıtlı kırsal işgücü ile gitgide zorlaşıyor. Gençler şehir hayatını tercih ediyorlar. 
►Doğal afetler, küresel ısınma, bölgesel çatışmalar, kalkınması tarıma bağlı olan gelişen ekonomileri zor durumda bırakıyor. 
►Tarım sektöründe daha verimli ve sürdürülebilir yöntemlerin kullanılması gerekiyor, fakat bu teknolojilere ulaşamayan çiftçilerin sayısı çok fazla. 
►Sektöre yönelik finansal destekler yetersiz; örgütlenme verimli ve bilinçli değil. 
►AB uyum çalışmaları ile birlikte kırsal alanda nüfus azaldı; tarımda işgücü düştü. Kayıt altına alınmayan kadın-çocuk işgücü önemli bir sorun teşkil ediyor. 
►Aile çiftliklerinde yoksulluk, eğitimsizlik, yetersiz iş becerileri, sermaye ve Ar-Ge eksikliği ortaya çıkıyor.

Aile çiftlikleri nasıl güçlendirilir?

►Aile çiftlikleri geleneksel yaşam şeklini yansıtıyor. Yeni teknolojilerin onlara ulaşması gerekiyor. Bu kapsamda, tarım danışmanları devreye girebilir. 
►Tarımsal Ar-Ge’ye ve bunun tüm aile çiftliklerine yayılmasına yönelik kamu yatırımlarının artması gerekiyor. Aile çiftliklerinin gelişmesi için; pazarlara erişim, arazi ve doğal kaynaklara erişim, teknoloji ve yayılım hizmetlerine erişim, sosyo-kültürel koşullar, uzmanlık alanlarında eğitim gibi destekleyici politikalar gerekli. 
►Dünyada uygulanan yöntemler örnek alınabilir. Örneğin Brezilya’da aile çiftçiliğini sosyal koruma politikaları ile birleştiren programlar uygulanıyor.
►Sebze meyve toptancı halleri geçimsel tarımcılık yapan küçük çiftçilerin ürünlerini pazara ulaştırabilmeleri açısından önemli bir rol üstleniyor. Bu sayede aile çiftliklerinde üretilen ürünler değere dönüşüyor ve çiftçiler sürdürülebilir bir gelir kaynağına sahip oluyor. Bu iki taraf arasındaki güven ilişkisinin devam etmesi ve geliştirilmesi çok önemli.

Aile çiftçiliğine dair rakamlar

►Türkiye’de 3.1 milyona ulaşan tarım işletmesinin yüzde 95’ini küçük aile işletmeleri oluşturuyor. Bu işletmelerin ortalama arazi büyüklüğü 6 hektar.
►Avrupa’da aile çiftçilerinin oranı yüzde 68; Asya’da yüzde 85; Afrika’da yüzde 62; ABD’de yüzde 82.
►Çiftçi aileler dünyadaki tarımsal üretimin asgari yüzde 56’sından sorumlu.
►ABD’de çiftçi aileler tarıma elverişli arazilerin yüzde 78’inde çalışarak tüm tarım ürünlerinin yüzde 84’ünü üretiyorlar.