81 ilin 78'inde tahsilat arttı

Naki BAKIR

ANKARA - Yılın ilk yarısında milli gelir ve vergi doğuran işlemlerdeki artış paralelinde vergi pastasında yaşanan büyüme, bütçenin son 41 yılın en iyi performansını göstererek fazla vermesini sağlarken, vergide tahakkuk tutarındaki artışın toplanabilene göre çok daha fazla olduğu belirlendi. Geçen yıla göre vergi tahakkukunun 42 milyar lira arttığı bu dönemde, tahsilattaki artış ise 24 milyar lirada kaldı.

DÜNYA'nın Maliye Bakanlığı verilerinden yaptığı belirlemeye göre, ocak-haziran döneminde Türkiye genelinde vergi tahakkuku geçen yıla göre yüzde 31.6 artışla 176 milyar 373.9 milyon liraya ulaşırken, tahsilatı ise yüzde 24.4'lük bir artışla 122 milyar 722.8 milyon lira olarak gerçekleşti. Başka bir deyişle anılan dönemde vergi doğuran faaliyetler dolayısıyla ödeme yükümlülüğü doğan vergi tutarı, ekonomideki genişleme paralelinde oldukça yüksek oranlı bir artış gösterirken,  fiilen tahsilatı gerçekleştirilen tutardaki artış görece daha düşük kaldı. Bu gelişmeye bağlı olarak geçen yılın ilk yarısında bütçede yüzde 73.6 olan toplam vergi tahsilatının, aynı dönemdeki toplam vergi tahakkukuna oranı bu yıl aynı dönemde 4 puan düşerek yüzde 69.6'ya indi.

Ancak tahakkuka göre daha düşük olmasına rağmen tahsilatta yaşanan yüzde 24 dolayındaki artış, bütçedeki genel seyre göre yüksek bir oranı oluşturdu ve gelir gider dengesindeki iyileşmede etkili oldu. 

Tüm illerde tahakkuk arttı

Ekonomide canlanma ve hızlı büyüme yaşanan anılan dönemde vergi tahakkuku tüm illerde,  tahsilatı ise Kırklareli, Hakkari ve Karaman dışındaki 78 ilde geçen yıla göre artış gösterdi. Osmaniye geçen yıla göre tahakkuk artışında yüzde 80.9, tahsilat artışında da yüzde 89.9'la başı çekti.  Geçen yılın aynı dönemine göre tahakkuk artışında Osmaniye'yi yüzde 66.2 ile Hatay, yüzde 65.9'la Aksaray, yüzde 64'le Yalova, yüzde 56.3'le Kilis, yüzde 54.8'le Karabük, yüzde 52.6 ile Kastamonu, yüzde 49.2 ile Tekirdağ, yüzde 45.2 ile Kahramanmaraş, yüzde 45'le Batman izledi.

Tahsilat artışında ise Osmaniye'nin ardından yüzde 87.1'le Kilis, yüzde 82 ile Kastamonu, yüzde 80.7 ile Aksaray, yüzde 76.3'le Karabük geldi. Bunları da yüzde 72 ile vergi Hatay, yüzde 54.4'leSakarya, yüzde 49.5'le Kırıkkale, yüzde 47.6 ile Kahramanmaraş ve yüzde 46.2 ile Düzce izledi.

Tahsilat/tahakkuk oranı düştü

Altı aylık vergi tahsilatının aynı dönemdeki tahakkuka oranı, 81 ilin 29'unda geçen yılın aynı dönemine göre daha yüksek, 52'sinde ise daha düşük çıktı. Toplamda tahsilat artışının, tahakkuktaki artışa oranla daha düşük kalması nedeniyle vergi toplamadaki etkinliğin vergi hacmindeki büyümeyle paralel olmadığını gösterdi. Bu gelişmelerle; vergi gelirindeki yüksek oranlı artışa rağmen, tahsilatın tahakkuka oranında 4 puanlık düşüş yaşandı. 

Geçen yıla göre tahsilatın tahakkuka oranı artış gösteren 29 il içinde Kilis, 10.3 puanlık artışla ilk sırada yer aldı. Bu ilde tahsilat/tahakkuk oranı yüzde 52.1'den yüzde 62.4'e yükseldi. Tahsilat/tahakkuk oranındaki artışta  Kilis'i, 8.9 puanla Kastamonu, 7.5 puanlık artışla Karabük, 5.6 puan artışla Aksaray ve 3.5 puanlık artışla Muş izledi.  2010'a göre tahsilat/tahakkuk oranı gerileyen 52 il içinde ise Kırıkkale 13 puanlık düşüşle ilk sırada yer aldı. Bu ili 9.5 puanlık düşüşle Hakkari, 9.3 puan düşüşle Sivas ve Batman, 8.5 puanla Siirt, 7.4 puanlık düşüşle Rize izledi. Daha sonra 6.2 puan düşüşle İstanbul, 5.5 puanla Yalova, 5.4 puanla Burdur, 5.3 puanlık düşüşle Amasya ve Ankara geldi.

Tahsilat en yüksek Koceli'de

Vergi tahsilatının tahakkuka oranı en yüksek il olan Kocaeli'nin konumu değişmedi. Ancak bu ilde tahsilat oranının geçen yıla göre 1.3 puan gerileyerek yüzde 86.1'e gerilediği gözlendi. Tahsilat/tahakkuk oranında bu ili yüzde 77.7 ile İzmir, yüzde 77.6 ile Mersin, yüzde 73.3'le İstanbul, yüzde 72.1'le Kırıkkale izledi. Daha sonra yüzde 71.1'le Hatay, yüzde 68.6'le Aksaray, yüzde 67.3'le Tekirdağ, yüzde 66.6 ile Rize ve yüzde 65.2 ile Edirne geldi.

Vergide tahsilatın tahakkuka oranı en düşük il ise açık farkla Hakkari oldu. Bu ilde altı ayda toplanan vergi tahakkuk eden tutarın sadece yüzde 19.3'ü düzeyinde kaldı.  Tahsilat/tahakkuk oranı düşük diğer iller ise yüzde 36 ile Şırnak, yüzde 36.2 ile Yalova, yüzde 41.6 ile Sakarya, yüzde 42.5'le Yozgat, yüzde 42.6 ile Düzce, yüzde 43.3'le Kırklareli, yüzde 43.5'le Denizli ve yüzde 43.6 ile Adana oldu.

En çok vergi yaratan iller

Yılın ilk yarasındaki toplam vergi tahakkukunun yüzde 42.2 oranındaki 74 milyar 494 milyon lirası İstanbul'da gerçekleşti; toplam tahsilatın ise yüzde 44.5 oranındaki 54 milyar 594 milyon liralık bölümü tek başına bu ilden elde edildi. Geçen yılın aynı dönemine göre İstanbul'da vergi tahakkuku yüzde 35, tahsilatı yüzde 24 arttı; tahsilatın tahakkuka oranı 6.2 puan düşerek yüzde 73.3'e geriledi.

Ocak-haziran dönemindeki toplam vergi tahsilatının yüzde 12.3 oranındaki 15 milyar 101 milyonu Kocaeli, yüzde 12.1 oranındaki 14 milyar 905 milyonu Ankara, yüzde 10.4 oranındaki 12 milyar 766 milyonu İzmir'den elde edildi. Bursa 2 milyar 850 milyon, Mersin 2 milyar 809 milyon, Antalya 1 milyar 588 milyon, Hatay 1 milyar 357 milyon, Tekirdağ 1 milyar 168 milyon, Adana 928 milyon lira ile en çok vergi toplanan ilk 10 il arasında yer aldı. Ekonomik hacmi en büyük 10 ilden toplanan vergi, 108 milyar 66 milyon lira ile toplam tahsilatın yüzde 88.1'ini oluşturdu. Diğer illerin tümünden toplanan vergi ise 14 milyar 414 milyon, merkezden yapılan tahsilat da 249 milyon lira oldu.