50'den fazla ülke TOKİ'den know-how ve konut talep ediyor

Hüseyin GÖKÇE

ANKARA - Erdoğan Bayraktar'ın siyasete girmesinin ardından TOKİ'ye başkan olan Ahmet Haluk Karabel ilk özel röportajını gazeteniz DÜNYA'ya verdi. Dünyada 50'nin üzerinde ülkeden TOKİ'ye konut ve inşaat yapımı için talep geldiğini belirten Karabel, yabancı finans kuruluşlarından da destek talebi geldiğini ancak TOKİ'nin devlet bankalarını tercih ettiğini söyledi.

Deneyimleriyle kentsel dönüşüm projelerinde etkin rol oynayacaklarını belirten Karabel, 'Çılgın Proje' ve İstanbul Finans Merkezi'nde de görev verilmesi halinde bunu yerine getirebileceklerini bildirdi. Bugüne kadar 500 bin konut üretimini aştıklarını ve 2023'e kadar 500 bin konut daha yapacaklarını ifade eden Karabel, seçim döneminde açıklanan İstanbul'da  2 ayrı 500 bin konutluK, Ankara'da da 500 bin konutluk 'şehir' projelerinde görev verilmesi halinde de hedefin çok üzerine çıkılacağını kaydetti. Ankara Sohbetleri'ne konuk olan TOKİ Başkanı Ahmet Haluk Karabel, Ankara Temsilcimiz Ferit B. Parlak ve Ankara Haber Müdürümüz Hüseyin Gökçe'nin sorularını cevaplandırdı.

500 BİN NÜFUSLU ÜÇ ŞEHRİ İNŞA EDERİZ

500 bin konut rakamının üstüne çıkabilir misiniz?

Başbakanımızın vereceği yeni görev ve hedefler bunu belirleyecek. İstanbul'da 2 adet 500 bin nüfuslu şehir, Ankara'da da yine 500 bin nüfuslu bir şehir söylemleri Sayın Başbakanımız tarafından halkımıza müjdelendi. Bu görevlerle ilgili herhangi bir tevdi olursa üzerimize düşeni yaparız. Ayrıca 2011 yılında nasıl Simav ve Van depremleri olduysa, bundan sonra da dünyada olduğu gibi Türkiye'de de istenmeyen yeni afetler olabilir. Bu doğrultuda da konut ihtiyacı artabilir.

Son dönemde büyük konut projeleri var. Özel sektörün yaptığı proje satışları var.  Siz bunlara nasıl bakıyorsunuz? Sektörü değerlendirebilir misiniz? Siz bir risk görüyor musunuz?

TOKİ olarak kendi yaptığımız işlevlerden bahsedeyim. Tabii ki TOKİ Başkanlığı mevcut konut açığının yüzde 5-10'unu karşılayıp inşaat sektörüne önderlik yapıyor. Fiyatları belli bir düzeyde tutmaya, kaliteyi artırmaya çalışıyoruz. Kalitenin artırılması aynı zamanda binaların dayanıklılığı ve enerji tasarrufu açısından da sağlanıyor. Temelleri atıp, kaba inşaat başladığı zaman satışlara başlıyoruz. Kaba inşaata başlamadan satışlara girmemeye gayret ediyoruz. Kriz döneminde olsun, ekonominin iyi olduğu dönemlerde olsun bizim satışlarımız herhangi bir sıkıntı olmadan devam etmekte. Özel sektöre gelince, onlar da mali bir krize girmemek için  temelle birlikte satış yöntemini deniyorlar. Sektörle ilgili değerlendirmeyi ilgili kurumlar takip ediyorlar. Pazarlama ve satış konusunda herhangi bir sıkıntımız olmadığını da burada bildirebilirim. TOKİ'nin güvenirliği ve imajı satışlarımızı arttırmakta.

TOKİ deyince hep konut projeleri aklımıza gelir. Son dönemde görev değişikliği ile birlikte  farklı görevler de verildi.  Mevcut yapınız buna esneklik gösterebiliyor mu?

58, 59, 60 ve 61'inci Hükümet dönemlerinde planlı kentleşme ve konut üretimi atağı ile TOKİ kendini sürekli geliştirdi. Dolayısıyla biz de kendi içimizde bir reorganizasyon yapmak durumunda kaldık. Çünkü iş yükü arttıkça sürekli revizyon gerekiyor. Bize verilen görevler sadece sosyal konut görevi olmadığını siz de söylediniz. Bakanlıklarla hizmet binalarının inşasına ilişkin protokoller yapıyoruz. Yaptığımız inşaatların planlı ve kısa sürede imal edildiğini gören kurumlar bizden hizmet binalarının yapılmasını talep ediyorlar. Biz de imzaladığımız protokoller çerçevesinde talep ettikleri binaları yapıyoruz. Talepler her geçen gün artıyor. Milli Eğitim Bakanlığı'na protokol çerçevesinde okullar yapıyoruz. Milli Savunma Bakanlığı'na askeri haitler ve karakollar yapıyoruz. Bunun gibi birçok örnek verebiliriz. Ayrıca Gençlik ve Spor Bakanlığı'na İstanbul Seyrantepe'de yapmış olduğumuz Seyrantepe Stadyumu var.

Yurtdışına devlet yardımı anlamında ne gibi projeler yapıyorsunuz?

2004 yılında Güney Asya'da deprem ve ardından büyük bir tsunami yaşandı. Tsunami neticesinde Endonezya'nın Sumatra Adası'nda ve Sri Lanka'da Hükümetlerin, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nden talepleri doğrultusunda birtakım imalatlar yaptık. Endonezya'da bin 50 konut ile sosyal donatıları inşa ettik. Sri Lanka'da 500 konut ile sosyal donatıları yaptık. Pakistan'ın da Keşmir bölgesinde depremden sonra, yine Türkiye Cumhuriyeti halktan toplanan bağışlarla burada bir şehir merkezi kurdu. Ardından yine Pakistan'da bir sel felaketi meydana geldi. Bu felaketin ardından da 4 bin 620 konut ve sosyal donatıların ihalelilerini yaptık. İnşallah konutları ve sosyal donatıları 2013 yılı sonu itibariyle tamamlamayı planlıyoruz.  Ayrıca Somali'de de büyük bir kuraklık yaşandı. TOKİ olarak 200 yataklı devlet hastanesi, 40 derslikli hemşirelik yüksek okulu ve sosyal donatıları yapmak üzere işlemlere başladık.

Yurtdışında Türk özel sektörüyle ortak çalışmalarınız olacak mı?

50'nin üzerinde ülke, TOKİ'den hem "know-how" hem de sosyal konut inşa etmesini istiyor. Asya ülkeleri, Kuzey Afrika, Orta Afrika ve Orta Doğu ülkeleri var. Güney Amerika kıtasında Venezuella ve Kolombiya da taleplerde bulundu. Petrol karşılığında konut üretilmesi isteniyor. TOKİ'nin Türkiye genelinde yoğun bir gündemi var. Yurtdışındaki işlere de görüşmeler doğrultusunda odaklanmaya çalışıyoruz. Yurt içinde olduğu gibi, yurt dışında da TOKİ özel sektör ile işbirliği içinde çalışmalarını sürdürecek.

Kentsel dönüşümde, 100 milyar dolardan 400 milyar dolara kadar bir proje büyüklüğünden bahsediliyor.

Türkiye'de yaklaşık 19 milyon konut var. Bu konutların büyük çoğunluğu ömrünü tamamlamış, bir kısmı zaten plan ve projesiz yapılmış. Onun dışında da depremlerle zamanında zayıflamış bir yapı stokumuz mevcut. Yapı stokunun çok hızlı bir şekilde yenilenmesi gerekiyor. Bununla ilgili 'Afet Yasa Tasarısı' Meclis'te görüşülmeye devam ediyor. Bu yasa çıktıktan sonra da daha çok afet riski fazla olan bölgelerde kentsel yenilemeye ağırlık verilecek. Dolayısıyla burada TOKİ'ye görevler tevdi edilecek. Bu işin koordinasyon bakanlığı da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olacak.

İstanbul Finans Merkezi projesinde, TOKİ'nin bir katkısı olacak mı?

İstanbul Finans Merkezi TOKİ ve iştiraki olan Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Genel Müdürlüğü'ne Emlak Bankası'ndan ayni sermaye olarak devredilmiş Ataşehir arazisi üzerinde yapılıyor. Bu arazinin toplam büyüklüğü, 2 milyon metrekarenin üzerinde. Bunun yaklaşık 600 bin metrekaresi üzerinde finans merkezi kurulması üzerine projelendirme çalışmaları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın koordinasyonunda devam ediyor. TOKİ ve Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı'na verilecek görevle, faaliyetlerin gerçekleştirileceği düşüncesindeyim. İnşaat anlamında olacağı düşüncesindeyim. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda Finans Merkezi ile ilgili kapsamlı bir proje çalışması yapılıyor. Dünya finans merkezleri arasında da gündeme oturacağı kanaatindeyim. Türkiye kalkınmakta olan bir ülke. Finans merkezinin de hızlı bir şekilde Türkiye'ye yakışır bir planlama ile sonuçlandırılması Türkiye ekonomisine büyük katkı sağlayacak. Bu projede TOKİ'ye de rol düşecek.

Yine kentsel dönüşüme dönersek, bu proje Türkiye'ye ne kazandıracak?

Türkiye'de bozuk konut stokunun yenilenmesi gerekiyor. Bu stokun yenilenmesi büyük finans kaynağına ihtiyaç olmadan gerçekleştirilebilir. Hükümetimiz daha az bir maliyetle sorunun çözümü için bir planlama yapmakta. Kanunlarla gerekli yetkiler ilgili bakanlıklara ve kurumlara veriliyor. Bozuk konut stokunun yenilenmesine hızlı bir şekilde başlanacak. Daha sağlam ve modern şehir adacıkları Türkiye geneline yayılacak. Dünyada bunun örnekleri de var. Türkiye kentsel dönüşümü, en gelişmiş şekliyle TOKİ kanalıyla gerçekleştirdi. Belli bir tecrübe birikimimiz oluştu. Kanunlarla bu yetkiler hangi kurumlara verilmişse, onlarla birlikte hızlı bir şekilde kentsel dönüşüm devam edecek.

Başbakan'ın açıkladığı 'Çılgın Proje' nasıl gidiyor?

Sayın Başbakanımız tarafından açıklanmış büyük projeler ile ilgili çalışmalar devam etmekte. Bu projelerde de ileriki aşamalarda tarafımıza herhangi bir görev verilirse elimizden geleni yaparız.

TOKİ 528 bin konut inşa etti

TOKİ'nin yapısı değiştirilerek yetkileri artırıldı. TOKİ'nin yeni hali Türkiye'de neyi değiştirdi?

TOKİ, 1984 yılında rahmetli eski Cumhurbaşkanımız Turgut Özal döneminde kuruldu. 1984'ten 2002 sonuna kadar sosyal donatılarıyla birlikte 43 bin 145 konut tamamlandı. Bunun dışında yarım kalmış kooperatiflere de kredi verdi. 58, 59 ve 60'ıncı Hükümet dönemlerinde planlı kentleşme ve yeni toplu konut atağı çerçevesinde 2011 sonuna kadar toplam 500 bin konut hedefi konuldu. 10 Haziran 2011'de bu hedefi yakaladık. 61'inci Hükümet, Başbakanımızın talimatlarıyla, 2023 yılına kadar yeni bir 500 bin konutluk hedef verdi. Bu hedef doğrultusunda çalışmalarımız hızlı şekilde devam etmekte. Bugün itibarıyla 528 bin konut rakamına ulaştık. Bu da 100 bin nüfuslu 21 şehir anlamına gelmekte. Bizim 81 il, 800 ilçe ve 2 bin 259 şantiyede çalışmalarımız devam etmektedir.

TOKİ'nin 2002-2011 faaliyetleri

786  Okul

176  Hastane

814  Spor Salonu

89  Sağlık ocağı

450  Ticaret merkezi

401  Cami

89  Yurt Pansiyon

20  Engelsiz Yaşam Merkezi

24  Sevgi Evi

39 Kütüphane uygulaması başlatıldı

2016 UEFA kriterlerine uygun 53.000 kişilik "Seyrantepe Stadyumu"

169 projede toplam 239.597 konutluk gecekondu dönüşüm çalışması çerçevesinde 132 bölgede 61.417 konutluk uygulama başlatıldı

800 bin kişiye istihdam

Müteahhitler zaman zaman TOKİ'nin kriterlerini ağır buluyorlar. Siz nasıl  bakıyorsunuz?

TOKİ, bir kamu kurumu.  Kendisine verilen görev ise Türkiye genelinde sosyal konutların ve sosyal donatılarının inşaası. Bunu da ihaleler yaparak uygun fiyat veren yüklenicilere görevleri tevdi edip işleri takip ve kontrol ederek zamanında sonuçlandırılmasını sağlıyoruz. Türkiye'de 2003 yılında planlı kentleşme ve konut atağına başlamasaydı, belki ülkemizde bu kriz ortamlarından oldukça etkilenecekti. Çünkü toplu konut atağıyla 800 bin kişiye istihdam sağlıyoruz. Bu 3-4 milyon kişinin evine aş girmesi anlamına geliyor. Ayrıca ulaşım, sağlık ve turizm alanındaki atak ve yatırımlar da kalkınmamızı hızlandırdı. 2003 yılından itibaren tüm kamu kurumlarında da belli değişiklikler oldu. Kimse iş bitti, paydos diye evine koşmuyor, işini bitirinceye kadar kalıyor, çalışıyor. Biz de TOKİ olarak sürekli fazla mesai yapıyoruz.

Gelir getirici projeler tüm portföyün % 16'sı

Gelir getirici projeler tüm portföyümüzün yüzde 16'sı. Sosyal amaçlı ürettiğimiz konutlar tüm konutlarımızın yüzde 84'ünü oluşturuyor. Gelir getirici projelerle ve Milli Emlak'tan aldığımız arazileri imarlı hale getirerek, bunları değerlendirip gerek satarak, gerekse gelir getirici proje olarak ihale etmemiz neticesinde TOKİ'ye kaynak temin ediyoruz.

Finansman sıkıntımız yok

TOKİ bu kadar büyük projeleri gerçekleştirirken kaynak sıkıntısı yaşıyor mu?

TOKİ, Hazine'den herhangi bir pay almamakta. Bizim aylık giderlerimiz, ortalama 500 milyon lira tutarında. Yıllık baza getirdiğimizde ise toplamda 6 milyar liralık ödeme projeksiyonu ortaya çıkıyor. Portföyümüzde, Emlak Bankası'nın tasfiyesinden sonra bize verilmiş konutlar, gayrımenkuller var. Sattığımız bu konutların geri dönüşü uzun taksitli oluyor. Yüklenicilere ödemelerimizde 1.5-2 yıl arasında gerçekleştiğinden arada finansman açığı oluşmakta. Açığı gelir getirici projelerle ve Hazine'den alıp imarlı hale getirerek değerlendirdiğimiz arazilerle kapatmaya çalışıyoruz.  Şu anda herhangi bir para sıkıntımız yok. Her ay yaklaşık 100 milyon liranın üzerinde kaynak ürettiğimizi burada belirtmek istiyorum. Çünkü sabit gelirlerimiz, sabit ödemelerimizi karşılamıyor. Dolayısıyla  sürekli bisikletin pedallarını çevirmek zorundayız.İnşaat yapmasaydık, sadece finans kaynağı sağlayan bir kurum olsaydık yine devlete yararlı bir kurum olarak çalışmalarımızı sürdürebilirdik. Zaman zaman bize dış finans kurumlarından teklifler geldi, fakat yurtdışından kredi almaktansa devlet bankalarından bu kaynağı sağlamayı daha uygun gördük. Bugün itibariyle de herhangi bir finans kaynağı ihtiyacımız gözükmüyor.

Van'da köylüler isterse planlı köy projemiz var

Türkiye'nin 2011 yılı Ekim'indeki Van deprem felaketinden sonra TOKİ'nin adı bölgede çok sık duyulmaya başladı. Van'da neler yapıyorsunuz?

Van'da işlerin daha hızlı yürümesi amacıyla bir birim oluşturduk. Şu anda inşaatlarımıza devam ediyoruz. Sosyal donatıların çalışmaları da konut inşaatlarıyla birlikte devam ediyor. Van'da kalıcı afet konutlarını Ağustos ve Eylül ayında teslim etmeyi hedefliyoruz. AFAD (Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) tarafından TOKİ'ye, Van'da 10 bin, Erciş'te ise 5 bin olmak üzere toplam 15 bin kalıcı konut tebliğ edildi. Tabi bu konutların bütçeleri AFAD'a aktarılıyor. Hak edişler ödenmeye başlayınca bedellerini de AFAD, bize aktarıyor. Yapılması istenilen konutların yanı sıra, Van ve Erciş köyleri kabul ederse toplu, planlı köy ve ahır projelerimiz var. Van'da modern köyler kuracağız. Bunun örneğini de ihalesini yaptığımız üç köyde gerçekleştiriyoruz. Özkaynak, Dağönü ve Topaktaş köyleri için yeni arazide toplam 225 adet köy konutu ve 225 adet ahırının ihalesini yaptık, inşaatlarına başlandı. Köy evleri çelik konstrüksiyonla yapılıyor. Bu konutları da Mart ayı sonundan itibaren Haziran ayına kadar köylülerimize teslim etmeyi hedefliyoruz. Van ve Erçiş'te deprem sonrası sosyal donatı olarak 25 okul 24 ticaret merkeziyle birlikte 23 adet cami ve üç adet köy konağının da teslimlerini yaz sonunda bitirmeyi planlıyoruz.

Ayrıntılardaki Ahmet Haluk Karabel

Ferit B.PARLAK

Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar anlatmıştı 2005 yılında gerçekleştirdiğimiz sohbette: "2003 yılı Mart ayında Başbakanımıza verdiğim brifingde, TOKİ tarafından önceki 20 yıl içerisinde yapılan konutların sayısını göz önünde bulundurarak (-ki her yıl 2 bin konut yapılmış) her yıl 10 bin konut yapmayı hedeflediğimizi söylemiştim.Başbakanımız, 'bana en az 100 bin konutluk projeyle gel. 81 ili ve ilçelerini şantiyeye çevir'  dedi."

Ve TOKİ bugün itibariyle 528 bin konuta ulaştı.

Yanı sıra okul, hastane, spor salonu, sağlık ocağı, şehir stadı gibi 3 bine yakın sosyal proje gerçekleştirdi.

1988 yılından itibaren toplu konut projelerinde yönetici olarak görev alan, 2003 yılında TOKİ Başkan Yardımcılığı görevine atanan ve Erdoğan Bayraktar'ın milletvekili seçilmesiyle TOKİ Başkanlığı görevine getirilen Ahmet Haluk Karabel, ülkemizdeki 19 milyon konutun yüzde 70'e yakınının ya ömrünü doldurduğuna ya da niteliksiz olduğuna dikkat çekiyor.

Bu nedenle hükümetin 2023 için koyduğu 500 bin yeni konut hedefine, çok daha erken bir sürede ulaşmak için gece gündüz çalıştıklarının altını çiziyor.

Başbakan'ın seçim döneminde müjde olarak açıkladığı uydu kentlerde inşa edilecek yaklaşık 2 milyon konut için de TOKİ olarak görev almaya hazır olduklarına vurgu yapıyor.

TOKİ'nin 50'nin üzerinde ülkeden aldığı "Bize de konut yapın." talebini ise Türk ekonomisi ve özel sektör için fırsat olarak niteliyor.