3. kuşak, aile şirketlerini devir teslimde zorlayacak

Sercan AKINCI 

İSTANBUL - Türkiye’de 1950’lerde gelişmeye başlayan özel sektör ekonomisiyle kurulan aile şirketlerinde 3’üncü kuşağın devri başlıyor. Şirketlerde 3’üncü kuşak, yönetime geçmeye hazırlanırken, en büyük riskler şirket ortaklarının artacak olması, yeni kuşağın işleri tam olarak bilmemesi ve kurumsallaşmanın çok düşük düzeyde olması olarak göze çarpıyor. Uzmanlara göre bu riskler yeni dönemde şirketlerde tasfiyeyi ve satışları da beraberinde getirebilir. 

Şirketler için bu riskli dönemi geçtiğimiz ay Türkiye İhracatçılar Meclisi’nde (TİM) düzenlenen bir toplantıya katılan Borsa İstanbul A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü İbrahim Turhan, “Bir şirketi birinci nesil kurar, ikinci nesil büyütür, üçüncü nesli ifade etmek istemiyorum” sözleriyle özetledi. Türkiye’nin en büyük şirketlerinden Sabancı Holding aynı süreci, kurumsallaşmayı başarılı bir şekilde oturtması nedeniyle Esas Holding’i kuran ortakların ayrılmalarından zarar almadan atlattı. Bu süreci başarılı bir şekilde atlatan Sabancı’nın aksine kötü tecrübeler yaşamış çok sayıda şirket mevcut. Yeni Karamürsel’in (YKM) satış süreci, aile şirketlerinde yaşanabilecek sıkıntılara ışık tutuyor. YKM’nin bir taraftaki ortakları hisselerini Boyner’e satarak işten çekilmişlerdi. Tan Ailesi ise YKM’nin satışına karşı çıkmış ve aradaki kavga bir süre medyaya yansımıştı. Şirketlerin 3’üncü kuşağa geçişindeki sıkıntılara farklı bir örnek de Abdullah Çınar’ın 4 şirketi için iflas kararı verilmesi oldu. Uzmanlar, gelen yeni neslin işi büyütmek istemesiyle büyük borçlar altına girmesinin de şirketi geri dönüşü olmayan bir yola sürükleyebildiğini vurguluyor. 

Ortak sayısı arttıkça karar almak zorlaşıyor 

Ernst& Young (EY) Orta ve Güneydoğu Avrupa Bölgesi Stratejik Büyüyen Pazarlar ve Aile Şirketleri Lideri Metin Canoğulları, şirketlerin varisleri arttıkça karar almanın zorlaştığını anlattı. Şirket kurucusunun 3 çocuğunun olması halinde varis sayısının 3’üncü kuşakta 9’a çıkacağını kaydeden Canoğulları, “Bunların bir araya gelmesi, şirketi toparlaması pek kolay olmadığından iyi yönetilemezse dağılabiliyor. Ya şirketler küçülüyor ya da farklı bir aile alıp devam ettiriyor. Ortak sayısı artınca kavgalar başlıyor” dedi. Canoğulları, aile şirketlerinin yeni dönem için bir başka sıkıntısını da şöyle anlatıyor: “Örneğin 2 kardeşin şirketi var. Ama birinin 2 çocuğu var diğerinin 5 çocuğu var. İkisinden de yüzde 50 hisse geliyor fakat biri 2’ye diğer 5’e bölünüyor. 7 ortak oluyor. Böyle olunca kavgalar başlıyor. Kararlar alınamıyor. Satışlar başlıyor, şirket küçülüyor. Artık dünya değişiyor. Örneği baba tarım işi yapıyor. Ama adam bununla uğraşmak istemiyor ve başka sektöre geçmek istiyor. Baba şirketi kurmuş, tesisler hazır ama çocuk çalışmak istemiyor. Bu tip olaylar da olabiliyor.” 

‘Şirket anayasası’ bu süreçte şart 

Aile şirketlerinde bu tip sıkıntıların yaşanmaması için kurumsallaşmanın önemine dikkat çeken Canoğulları, şirketin kurulma aşamasında bir ‘şirket anayasası’ hazırlanması gerektiğini vurguladı. Şirket anayasasının sağlıklı bir büyüme için şart olduğunu ifade eden Canoğulları, yazılı kurallarla birinin ayrılmak istemesi, şirket yönetim kurulunun belirlenmesi, hangi yatırım için hangi ortakların kararlarına ihtiyaç duyulacağı gibi şartların ortaya konulmasıyla şirketlerin devamlılığının sağlanabileceğine işaret etti. “Eğer kurumsal bir şey yoksa ve zamanında da şirketi bir fona ya da vakfa vermediyseniz tıkanma yaşanıyor” diyen Canoğulları, şirket anayasasının ayrılmak isteyen kişilere de sorumluluklar getirdiğini söyledi. 

Doğru kişi yavaş yavaş eğitilmeli

Şirketler için yönetime geçme aşamasında olan 3’üncü kuşağın sıkıntısız bir hayat yaşamaları nedeniyle şirket yönetmek için gerekli motivasyonu olamayacağına da değinen Ernst& Young (EY) Orta ve Güneydoğu Avrupa Bölgesi Stratejik Büyüyen Pazarlar ve Aile Şirketleri Lideri Metin Canoğulları, şunları söyledi: 

“Avrupa’da hiç kimse dışarıda kendini ispat etmedikçe şirketin başına geçirilmiyor. ‘Sen git 5 sene adımı kullanmadan dışarıda çalış’ diyor. Öte yandan babalar çocuklara iyi yaşam tarzları sunuyorlar ve ‘Bak para kolay kazanılmıyor. Gel sen de çalış, sen de kendi çocuklarına aynı imkanı tanı’ diyorlar. Ama çocuk farklı bir meslek seçmek istiyor. Grup türünde şirketlerin anayasa içinde ya da yönetmelikleriyle, tüzükleriyle bir sonraki neslin planlamasını yapmalı. Doğru kişiyi yavaş yavaş eğitip bütün aile bireylerinin de onayını alarak şirketin devamını sağlaması lazım.Bu plan çerçevesinde olmalı.”