14 yıllık deli dana yasağı deliniyor

Ali Ekber YILDIRIM

İZMİR - Türkiye, 14 yıldan beri deli dana hastalığı riski nedeniyle kapılarını kapattığı Avrupa Birliği'nden canlı hayvan ithalatı yapmak için resmen çalışmalara başladı.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü uzmanları Almanya, Avusturya ve İsveç'e giderek ithalat için inceleme başlattı. Bu üç ülke ile ilgili uzmanların vereceği rapor olumlu olursa deli dana hastalığı görüldüğü için 1996'dan bu yana yasaklı olan Avrupa Birliği'nden canlı hayvan ithalatı resmen başlayacak. Bu ihtimali dikkate alan Et ve Balık Kurumu, 2 aylık aradan sonra 27 Eylül'de yapacağı 10 bin tonluk kasaplık canlı sığır ihalesinin şartnamesine bu 3 ülkeyi de dolaylı olarak ekledi. İhale şartnamesine Avrupa'nın ithalata açılma ihtimali doğrultusunda bugüne kadar ithalata açılan 13 ülkenin adı tek tek yazıldıktan sonra, "Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nün izin vereceği diğer ülkelerden" ibaresi eklendi. Diğer ülkeler diye kastedilen Almanya, Avusturya ve İsveç olduğu anlaşıldı.

EBK, rapora göre karar verecek

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürü Bekir Ulubaş, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü uzmanlarının Almanya, Avusturya ve İsveç'te inceleme yaptıklarını belirterek DÜNYA'ya şu bilgileri verdi: " Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nden heyetlerin Almanya,Avusturya ve İsveç'te inceleme yaptığını herkes biliyor. Yapılan incelemeler doğrultusunda eğer bu ülkeler hastalıktan ari olduğu kabul edilirse ve bu doğrultuda rapor verilirse bu ülkeler ithalata açılacak. Heyetlerin orada çalışma yaptığını özel sektör ve ithalat yapan firmaların hepsi biliyor. Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nün faaliyetleri herkese açık olduğu için uzmanların inceleme yaptığı da biliniyor. Biz de 27 Eylül'de yapacağımız ihalenin şartnamesine; ‘Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nün izin vereceği diğer ülkelerden’ ibaresini koyduk. İhalede teklif verecek firmalar bu çalışmaları bilerek tekliflerini verecek. Koruma Kontrol'ün vereceği rapor doğrultusunda hareket edeceğiz. Eğer 27 Eylül'e kadar raporlar olumlu çıkar ve bu ülkeler ithalata açılırsa bunu bir yazı ile firmalara bildiririz. Fakat, izin çıkmayabilir de. Bunu bilmiyoruz. Koruma Kontrol'ün heyetlerinin raporlarına göre karar verilecek."

Avrupa daha avantajlı

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürü Bekir Ulubaş, Avustralya'dan, Yeni Zelanda'dan bir ayı aşkın bir sürede hayvanların getirilebildiğini belirterek: "Bir ay bekleyeceğimize Avrupa'dan almak bizim için daha avantajlı. Niye bir ay bekleyelim. Biz bugüne kadar 38 bin baş hayvan getirdik, kestik ve dağıtımını yaptık. Bu ay sonunda 20-21 bin baş hayvan daha gelecek. Yakın olsa daha kısa zamanda gelir. Hasatlık yoksa, Almanya'dan, Avusturya'dan almak daha avantajlı. Bu avantajı niye kullanmayalım?" diye konuştu.

Kurbanlıklar için henüz görev yok

Kurbanlık ithalatı için Bakanlık tarafından henüz kendilerine bir görev verilmediğini vurgulayan Ulubaş, özel sektörün kurbanlık ithalatı yapacağını söyledi. Ulubaş, özel sektörde aksama olması durumunda kurbanlık ithalatında da devreye girebileceklerini sözlerine ekledi.

Tartışmalı ihale

Almanya, Avusturya ve İsveç'teki çalışmalar nedeniyle 27 Eylül'de yapılacak ihale şartnamesine eklenen "Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nün izin vereceği diğer ülkelerden" ibaresi, uzmanların tepkisine neden oldu. Uzmanlar, yapılacak ihalenin daha baştan tartışmalı ve şaibeli olacağı görüşünde. İhale yapılırken şartların net ve açık olması gerektiği görüşünü dile getiren Uzmanlar: "Bir firma hangi ülkelerden ithalat yapılacağını bilmeden nasıl teklif verebilir? Bugüne kadar 13 ülke ithalata açıldı. Bu ülkelerin şartları belli. Teklif veren firmalar bu ülkelerden hayvanların temini, fiyatını, taşıma maliyetini dikkate alarak ihaleye girecek. Fakat, ihale yapıldıktan sonra hayvanın çok daha ucuz, taşıma maliyetinin çok daha ucuz olduğu ülkeler ithalata açılırsa ne olacak? O zaman bunu önceden öğrenen bir firma düşük fiyat vererek ihaleyi alabilir. Sonra bürokratları ikna ederek istediği ülkeyi ithalata açabilir. İthalat izni verilecek ülkeler kesin olarak belirlendikten sonra şartnameye alınmalı. Oyun başladıktan sonra kurallar değişmemeli" görüşünü dile getirdi.

10 bin tonluk ihalenin şartları

Et ve Balık Kurumu'nun 27 Eylül'de yapacağı ihale 10 bin ton canlı kasaplık sığır ithalatını kapsıyor. İthalat, Amerika Birleşik Devletleri (Teksas, Alabama ve Washington eyaletleri hariç), Brezilya (Parana bölgesi hariç), Uruguay, Arjantin ( Corrientes ve Misiones bölgeleri hariç), Sili, Yeni Zelanda, Avustralya, İzlanda, Norveç, Estonya, Litvanya, Letonya ve Macaristan ülkelerinin yanı sıra Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nün izin vereceği diğer ülkelerden yapılacak. İthal edilecek canlı kasaplık sığırlar, Angus, Hereford, Simmental, Charolais, Limousin ve Brown swiss ırkı olacak.Yaşları 12 ay ile 28 ay arasında olacak. Cinsiyeti erkek, canlı ağırlığı asgari 400 kilo, azami 750 kilo olacak. Pazarlık usulü yapılacak ihaleye son başvuru tarihi 27 Eylül 2010 Saat 14.00 olarak belirlendi. İthal edilecek canlı hayvanların 4 bin tonu Sakarya, 4 bin tonu Ankara ve 2 bin tonu Adana Kombinası'na teslim edilecek.

Kurbanlık ithalatı da başlıyor

İlk kez DÜNYA'nın yazdığı kurbanlık hayvan ithalatı da yapılacak. Tarım ve köyişleri Bakanlığı Kasaplık ve Besilik Sığır Cinsi Hayvanların İthalatında Kontrol Belgesi Alınabilmesi İçin Aranacak Şartlar Hakkında Tebliğ'de yapılan değişiklikle Trakya Bölgesi'nin kurbanlık hayvan ihtiyacını karşılamak üzere 19 Kasım'a kadar ithalat yapılacak.

14 Eylül 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan değişiklikle tebliğe geçici bir madde eklendi. Bu geçici maddeye göre, fiili ithalatı 19 Kasım 2010 tarihine kadar gerçekleştirilmek üzere, kurbanlık amacıyla Trakya bölgesine yurtdışından ithal edilen kasaplık canlı sığırlar, Trakya Bölgesinde yer alan yetiştiricinin/ithalatçının işletmesine, hayvan pazarlarına ve kurban toplama merkezlerine sevk edilmesi öngörülüyor.

İthal kurbanlıklarda şap yok mu?

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın Avrupa Birliği'nin mali desteği ile Trakya Bölgesi'ni şap hastalığından aşılı ari bölge statüsüne kavuşturması nedeniyle diğer bölgelerden Trakya'ya hayvan nakli yasak. Trakya Bölgesi'nin kurbanlık ihtiyacı bu nedenle ithal hayvanlarla karşılanacak.

Buna yönelik şartlar henüz belli değil. Ancak, uzmanlar ithal edilen hayvanların da şap hastalığını taşıma riski olabileceğini belirterek, çok dikkatli davranılması gerektiğine işaret ediyor. İthalatın yapılacağı ülkelerin biran önce açıklanması gerektiğini ve o ülkelerdeki hastalık riskinin iyi incelenmesini isteyen uzmanlar:

"Zaman darlığı nedeniyle, hayvanları kurban bayramına yetiştirme telaşı ile hastalıklı hayvanlar ithal edilirse hem Trakya bölgesinin arilik statüsü biter hem de insanlarımız bu kutsal bayramda hasatlıklı et yemiş olur. Bu nedenle sitemli ve titiz bir çalışma yapılmalı" uyarısı yapıyor.

Et ve Balık Kurumu ihaleleri

4 Mayıs 2010: İlk ihale yapıldı. Litvanya, Letonya, Estonya ve Macaristan'dan 4 bin 25 ton canlı sığır ithalatını öngören ihaleye Hijaji teklif vermedi. İhale iptal edildi.

6 Mayıs 2010: İkinci ihale 5 bin ton canlı sığır ithalatı için yapıldı. İhale kapsamında ABD (Teksas, Alabama ve Washington eyaletleri hariç), Brezilya ( Parana bölgesi hariç), Uruguay, Arjantin ( Corrientes ve Misiones bölgeleri hariç), Şili'den ithalat yapılması öngörüldü. Bu ihalede yola çıkarılmış hayvanların da ihalede teklif edilebileceği şartnamede yer aldı. Pek çok firma gemileri olan ve gemide besi yapan Hijazi için bu maddenin şartnameye konulduğunu iddia etti. Hijazi firması 21 milyon 247 bin 500 dolarlık teklif verdi. İhale iptal edildi.

20 Mayıs 2010: İlk iki ihale "rekabet ortamı oluşmadığı gerekçesiyle iptal edildikten sonra 8 bin tonluk canlı sığır ithalatı için bir kez daha ihaleye çıkıldı. Litvanya, Letonya, Estonya, Macaristan ABD (Teksas, Alabama ve Washington eyaletleri hariç), Brezilya ( Parana bölgesi hariç), Uruguay, Arjantin ( Corrientes ve Misiones bölgeleri hariç), Şili'ye ilave olarak İzlanda ve Norveç'te şartnameye ithalat yapılacak ülkeler listesine eklendi. Hijaji firması 29 milyon 730 bin dolarlık teklifi ile ihaleyi kazandı.

14 Haziran 2010: İlk üç ihalede canlı kasaplık sığır için ihale açılırken 4. ihale besilik canlı hayvan için yapıldı. Litvanya, Letonya, Estonya, Macaristan ABD (Teksas, Alabama ve Washington eyaletleri hariç), Brezilya ( Parana bölgesi hariç), Uruguay, Arjantin ( Corrientes ve Misiones bölgeleri hariç), Şili,İzlanda ve Norveç'ten toplam 4 bin tonluk besilik canlı hayvan ithalat ihalesine Hijazi en düşük teklifi,16 milyon 750 bin lira olarak verdi.

1 Temmuz 2010: Et ve Balık Kurumu'nun 4.ihalesinde  aynı ülkelerden 4 bin tonluk kasaplık sığır ithalatı için ihale yapıldı. Bu ihaleye de Hijazi firması 14 milyon 550 bin dolar ile en uygun teklifi verdi.

15 Temmuz 2010: Küçük partiler halinde yapılan ithalatın et fiyatını düşürmede etkili olmaması nedeniyle Hükümet çok daha büyük çaplı ithalat yapmaya karar verdi. Bu amaçla Et ve Balık Kurumu'na sıfır gümrükle 100 bin tonluk canlı hayvan ithalatı için yetki verildi. Bu yetki kapsamında 15 Temmuz 'da 50 bin tonluk canlı sığır ithalat ihalesi yapıldı. İhaleye 5 firma teklif sundu. Ürdün merkezli Hijazi, 200 milyon 297 bin 500 liralık teklifi ile ihaleyi kazandı.

27 Eylül 2010: et ve Balık Kurumu'nun 27 Eylül'de yapacağı ihale ile 10 bin ton canlı kasaplık sığır ithal edilecek. İthalat için 13 ülkenin yanı sıra Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü'nün izin vereceği ülkelerden yapılacak.