'Savunma sanayiinde firmalar yeterince verimli değil'

MEHMET KAYA

ANKARA - Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) tarafından yayınlanan analizde, sektörün temel sorunları olan verimlilik, yeterince derinleşememe ve tedarik zincirinde etkinleşememe olgularının devam ettiği belirtildi. Şubat 2015 tarihinde yayınlanan SSM analizi 2013 verilerini kapsıyor. Çalışmada, savunma sanayiini temsil eden 25 büyük firmanın 13’ünün Ankara’da bulunması ve sektöre Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı’nın (TSKGV) sahip olduğu şirketlerin hakim olması dikkat çekti. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı 122 firmadan toplanan verilerle yaptığı sektör analizini yayınladı. Müsteşarlık, sektörün büyük kısmını temsil eden 25 firmaya yönelik analizleri de içeren çalışmasında, önceki yıllarda da görülen temel sorun alanlarının devam ettiğini gösteren tespitlerde bulundu. 

SSM analizinde, savunma ve havacılık sektörünün 2013 yılında 5 milyar 76 milyon dolar ciro gerçekleştirdiği ve bunun da 1 milyar 391 milyon dolarını ihracattan sağladığı, sektörün toplam Ar-Ge yatırımının da 927 milyon dolara yükseldiği belirtildi. Sektörde çalışan sayısı ise bir önceki yıla göre azaldı. 2012 analizinde toplam 33 bin 491 çalışanın olduğu sektörde, 2013 sonunda çalışan sayısı 32 bin 368 kişiye indi. 

Temel sorun alanları devam etti 

SSM analizinde, 2012 ve önceki analizlerde de bulunan temel sorun alanlarının devam ettiği görüldü. Sektörün cirolarının çok büyük kısmının ana yüklenicilerden oluştuğu, alt yüklenici ve yan sanayiinin toplam cirolardaki payının çok düşük düzeylerde kaldığı belirlendi. Sektörün 25 büyük firmasının toplam cirolarının yüzde 12’si kadar yan sanayi kullandığı tespitine yer verildi. Bu oran bir önceki yıl olan 2012’de yüzde 13, 2011’de ise yüzde 8 seviyesindeydi. Bu durum, sektörde derinleşme sıkıntısının devamı olarak yorumlandı. Ayrıca, alt yüklenici firmaların finansmana erişiminde sorun olduğu, sektörün genel olarak ise denizcilik ve kara araçları projelerinde özkaynak sıkıntısı yaşadığı tespitlerine yer verildi. 

Sektör verimliliğine ilişkin sorun alanı da varlığını sürdürdü. Sektörün cirosunun hemen hemen tamamını elde eden ana yüklenici firmaların aktif devir hızlarının (şirketlerin net satışlarının şirket aktifl erine oranı-sahip olunan varlıklara kıyasla ne kadar satış yapılabildiği) yüzde 0,48 seviyesinde gerçekleştiği, alt yüklenicilerde dahi 0,6’nın altında bulunduğu belirtildi. Bunun nedenine ilişkin olarak ise analizde, firmaların altyapı yatırın ihtiyacı, stok tutma ve nakit tutma konularında gereğinden fazla temkinli olma ihtimali yorumu yapıldı. Bu tespit kapsamında, alt yüklenici durumundaki firmaların atıl kapasitesi bulunmasına da dikkat çekildi. 

Sektörde, stoklarda tutulan ürünlerin süresinin uzun olduğu tespitine yer verilirken, bunun da etkin bir tedarik zinciri oluşturulamaması sorununu doğurduğu yorumuna yer verildi. 

Sektörün temel göstergeleri 

Savunma ve havacılık sektörünün toplam 5 milyar dolarlık cirosunun 4 milyar 109 milyon doları ilk 25 büyük firma tarafından gerçekleştirildi. Bu 25 firmanın cirolarının yüzde 79’u askeri, yüzde 21’inin sivil alana yapılan satışlardan oluştuğu, 608 milyon dolarlık da Ar-Ge yatırımı yapıldığı bilgisi yer aldı. 
Savunma sanayiindeki 25 büyük firma, cirolarının 1.5 milyar dolarını elektrik, elektronik, yazılım alanından, 1.4 milyar dolarını havacılık ve uzay sanayiinden, 518 milyon dolarını da kara araçlarından elde etti. 

Temel bilgiler içinde yapılan 25 büyük firmaya yönelik verilerde, bu firmaların 13’ünün Ankara’da olduğu ve toplam 4.1 milyar dolarlık 25 firma cirosunun 2 milyar 656 milyon dolarının bu 13 firma tarafından yapıldığı belirlendi. Çoğunluğu Ankara merkezli TSKGV şirketlerinin toplam cirosu da 2 milyar 680 milyon dolar oldu. Ankara’dan sonra İstanbul’dan 5 firma, Eskişehir’den 3 firma, 25 büyük şirket içine girdi. 

Sektörün 25 büyük firması 2013 sonunda 1 milyar 316 milyon dolar ihracat, 1 milyar 306 milyon dolar da ithalat yaptı. Bu firmalar 2013’te dış ticaret fazlası vermeye devam etti ancak miktarı azaldı. Bu şirketlerin 2013’te verdiği dış ticaret fazlası 10 milyon dolar olarak gerçekleşti. 25 şirketin 2012 sonunda dış ticaret fazlası 182 milyon dolar, 2011’de ise 187 milyon dolar seviyesindeydi.