'Korsan taksi'nin sahibine ceza yok

İzin ve ruhsat almadan ticari amaçlı yolcu taşırken yakalanarak idari para cezası ve 60 gün trafikten men cezası alan korsan taksi sürücüleri ve araçların sahipleri, cezaların kaldırılması istemiyle dava açtı.

İki ayrı davaya bakan İstanbul 8. ve 3. İdare Mahkemeleri, davaya konu Karayolları Trafik Kanunu'nun "araçlarını tescil ve trafik belgesindeki maksat dışında kullanan yolcu taşıyan kişi, sürülmesine izin veren araç sahipleri idari para cezasıyla cezalandırılır" düzenlemelerini içeren hükümlerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu.

Anayasa Mahkemesinin kararı, Resmi Gazetede yayımlandı. Yüksek Mahkeme, korsan taşımacılıkta "araç sahibine" de ceza verilmesini öngören hükümleri iptal etti.

Kararda, itiraz konusu kuralda, izin ve ruhsat almadan ticari amaçlı yolcu taşıyan kişiye ve araç sahibine idari para cezası verileceği hükmünün yer aldığı hatırlatıldı.

İtiraz konusu kuralın, korsan tabir edilen yasa dışı taşımacılıkla mücadele amacı taşıdığı belirtilen kararda, gerekli izin ve ruhsatları almaksızın ticari amaçlı yolcu taşımacılığı yapılması eylemini yasaklamanın ve bu eylemin hangi tür cezayla yaptırıma bağlanacağı konusunun, kanun koyucunun takdir yetkisinde olduğu vurgulandı. Bu nedenle izinsiz yolcu taşıyan kişiye ve araç sahibine idari para cezası verilip verilmeyeceğini belirleme yetkisinin de kanun koyucunun takdir alanında olduğu belirtildi.

Kararda, kanun koyucunun özellikle büyük şehirlerde sayıları çok büyük boyutlara ulaşan, önemli vergi kaybına yol açan ve hizmet alan insanlar için de sıkıntı oluşturan yasa dışı taşımacılığın yol açtığı mağduriyetin önüne geçmek için kamu yararı amacıyla yetkisine dayanarak düzenlediği kuralda, hukuk devleti ilkesiyle çelişen bir yön bulunmadığı kaydedildi.

Yüksek Mahkeme’nin kararında, başvuruda itiraz konusu kural uyarınca, bir kimsenin herhangi bir hareketi olmasa veya tespit edilmese bile sadece araç sahibi olmasından dolayı başkasının fiili nedeniyle cezalandırılabileceği, bunun da cezaların şahsiliği ilkesine ve anayasaya aykırı olduğunun savunulduğu hatırlatıldı.

'Herkes kendi eyleminden sorumlu'

Anayasa’nın 38. maddesinde, suçun ve cezanın kanuniliği esasının benimsendiği, herkesin kendi eyleminden sorumlu tutulacağı, başkalarının suç oluşturan eylemlerinden dolayı cezalandırılamayacağının kabul edildiği belirtildi.

Ceza sorumluluğunun şahsiliğinin, ceza hukukunun evrensel ilkelerinden olduğu vurgulanan kararda, cezaların şahsiliğinden amacın bir kişinin işlemediği bir fiilden dolayı cezalandırılmaması olduğu kaydedildi.

Araç sürücülerinin, ticari amaçlı yolcu taşımacılığı yapılan araçta, yasal izin ve ruhsatlarının bulunup bulunmadığını bilebilecek ve kontrol edebilecek durumda olduğuna işaret edilen kararda, bu nedenle yolcu taşıyan kişi yani araç sürücüsü açısından Anayasanın 38. maddesine bir aykırılık bulunmadığı vurgulandı.
Kuralla, araç sürücüsü aynı zamanda araç sahibi değilse araç sahibine de aynı miktar için ceza tutanağı düzenlenmesinin öngörüldüğü hatırlatılan kararda, şu tespitler yapıldı:

"Kuralda, araç sahibi kişinin kusurunun bulunup bulunmadığı, belgesiz ticari amaçlı yolcu taşımacılığına izin verip vermediği değerlendirilmeden idare tarafından yaptırım uygulanmaktadır. Bu durum işlemediği bir fiilden dolayı araç sahibine yaptırım uygulanmasına neden olabilecek niteliktedir. Dolayısıyla, izinsiz yolcu taşımacılığı yapılması ve sürücüsünün araç sahibi olmaması halinde tescil plakası sahiplerine sadece ruhsat sahibi olmaları nedeniyle yaptırım uygulanması, cezaların şahsiliği ilkesine aykırıdır. Kişilere ceza verilebilmesi için aranan koşullardan biri hukuka aykırı eylemin kanunda belirtilmiş olmasını diğeri de bu eylemin o kişi tarafından gerçekleştirilmiş olduğunun kanıtlanmasını gerektirir. İtiraz konusu kuralda, araç sahiplerinin hangi eylemleri suç sayıldığı için başkasının eyleminden sorumlu tutulduğu açık şekilde gösterilmediği gibi araç sahibi olma ile suç arasındaki illiyet bağının da ne suretle oluştuğu belirtilmemiştir. Kural bu yönleriyle açık ve belirgin değilidir, bu nedenlerle itiraz konusu kuralda yer alan 'araç sahibine' ibaresi Anayasaya aykırıdır."