'Arjantin iflasta, tehlike çanları Türkiye için de çalıyor'

ANKARA - CHP İstanbul Milletvekili Umut Oran, Arjantin'in iflasının ardından tehlike çanlarının artık Türkiye için de çalmaya başladığını belirterek, "iflaslar ve işsizlikte patlama" olabileceği uyarısını yaptı. 

Oran yaptığı açıklamada, vadesi gelen dış borcunu ödeyemediği için Standard and Poor's tarafından iflası ilan edilen Arjantin'in durumunun Türkiye'nin de aralarında bulunduğu gelişen ekonomiler için yeni bir krizin habercisi niteliğinde olduğunu belirterek şöyle dedi:

"Fed'in geçen yıl parasal sıkılaştırma kararı ile küresel para musluklarını kısmasının ardından iç siyasette ortaya çıkan çalkantıların da etkisiyle ülke riski en fazla artan ekonomilerin başında gelen Türkiye; Hindistan, Endonezya, Brezilya ve Güney Afrika ile birlikte en kırılgan 5 ülke arasında sayılırken, sıralamada Arjantin bu 'kırılgan 5'li'den sonra geliyordu." 

Fed'in küresel likidite bolluğunu sonlandıracak nitelikteki karar ve operasyonlarıyla dünyada yeni bir finansal iklime geçildiğini belirten Oran, "Türkiye, Hindistan, Brezilya, Endonezya ve Güney Afrika'nın oluşturduğu kırılgan 5'liye Arjantin, Rusya ve Şili de eklenerek kırılgan ülke sayısını 8'e çıkaranlar da olmuştu. Krizin ilk patlak verdiği ekonomi, ise kendi özel koşulları ile de bağlantılı biçimde Arjantin oldu" değerlendirmesini yaptı. 

Arjantin'in durumunun Türkiye gibi gelişen ülkelere yayılacak yeni bir krizi tetikleyebileceğine işaret eden Oran, şu değerlendirmelerde bulundu: 
"Yani Arjantin, sırayla düşecek domino taşlarının ilki olabilir. Şimdi, tehlike çanları diğer gelişen ülkeler için çalıyor. İzleyen süreçte genelde gelişen ülkelere ve özellikle de kalan 7 kırılgan ülkeye yönelik yatırım iştahı gerileyecek, küresel kreditörler bu ülke tahvillerine ihtiyatlı yaklaşacak, risk puanları yükselecek bu ülkelerin borçlanma imkanları zorlaşacaktır. Bu sürecin en hafif maliyeti bile gelişen ülkelerin borçlanma maliyetlerinde aşırı yükselme şeklinde olacaktır. 
Türkiye'nin temel makroekonomik göstergeleri, temerrüde düşerek iflas bayrağını çeken Arjantin'den ve kırılgan ülkelerden daha sıkıntılı bir tablo ortaya koyuyor. Merkezi yönetim borcunun milli gelire oranı 2013'te Arjantin'de yüzde 47, Türkiye'de yüzde 36 düzeyinde gerçekleşmekle birlikte asıl borçluluğu özel sektör kaynaklı olan Türkiye toplam borçluluk düzeyinde Arjantin'i çok geride bırakıyor. Böyle bir konjonktürde ise borçta özel sektör-kamu ayrımı değil, toplam borçluluk düzeyi önem taşıyor. Bu yılın ilk çeyrek verilerine göre Arjantin'in toplam 137 milyar dolarlık dış borcuna karşılık Türkiye'nin kamu ve özel toplam 388 milyar dolar dış borcu bulunuyor. Arjantin'de yüzde 28 olan toplam dış borcun milli gelire oranı Türkiye'de yüzde 47'ye ulaşıyor. Üstelik bu gelişmeyle kırılganlığı daha da artacak olan Türkiye'nin önümüzdeki bir yıl içinde kamu ve özel sektör olarak toplam 165 milyar dolarlık dış borcu çevirmesi gerekiyor. 

"Türkiye'nin cari açığı da Arjantin'in kat kat üzerinde bulunuyor"

Türkiye'nin cari açığı da Arjantin'in kat kat üzerinde bulunuyor. 2013'te Türkiye'de 65 milyar dolar olan cari açık Arjantin'de sadece 4.5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Arjantin'de milli gelirin sadece yüzde 0.9'u düzeyinde bulunan cari açık Türkiye'de yüzde 8'e yaklaştı. 
Arjantin, büyümesinin yüzde 55'ini özel tüketimle sağlarken bu oran Türkiye'de yüzde 70-75 aralığında seyrediyor. Bu da ulusal tasarruflara yansıyor. Arjantin'de yüzde 22'lerde bulunan tasarrufların milli gelire oranı Türkiye'de oran yüzde 13 dolayında kalıyor. 
Enflasyonda ve faizde de Arjantin'le benzer durumda olan Türkiye'nin bu ülkeye göre belki de tek avantajı uluslararası rezervleri… Arjantin'de 30 milyar doları bulmayan rezervler Türkiye'de 110 milyar doların üzerinde bulunuyor. 

"İflaslar ve işsizlikte patlama demektir"

Gözlerin gelişen ülkelere çevrildiği yeni süreçte kırılgan ekonomilerin başında gelen Türkiye'de bankalar ve gösterge faiz üzerinde baskı oluşacaktır. Türkiye'nin Arjantin'le aynı duruma düşmesi şeklindeki kötümser senaryoyu düşünmek dahi istemeyiz. Ancak iyimser senaryoda Türkiye dış borçlarını çevirmeye devam etse bile, Erdoğan'ın emirle düşürmeye kalktığı faizleri, aksine daha da yükseltmek zorunda kalacaktır. Dış sermaye girişindeki kıtlaşma nedeniyle döviz daha da pahalanacak, zaten bu yıla damgasını vuran 'yüksek faiz-pahalı döviz'de yeni bir üst platoya daha geçilecektir. Bu da maalesef ekonomide yavaşlama, piyasalarda daralma, reel sektörde ve bankacılık kesimi üzerinde sıkıntıların artması, şirketlerin mali yapılarının bozulması, iflaslar ve işsizlikte patlama demektir. 

"Türkiye'nin de her an Arjantin'le benzer bir durum yaşama riski bulunmaktadır"

Türkiye'nin Cumhurbaşkanlığı seçimleri dolayısıyla siyasete endekslendiği bu günlerde Arjantin'den gelen iflas haberi sürpriz olmadığı gibi kayıtsız kalabileceğimiz bir durum da değildir. Özellikle 2008 sonrasında dünyada yaşanan likidite bolluğunda hovardaca borçlanan gelişen ülkeler, şimdi Fed'in likiditeyi kısması ile sıkıntılı bir döneme girmiştir. Bu ülkelerin başında gelen Türkiye için de saadet zinciri her an kopabilir. Yüksek borçluluğu ve aşırı dış kaynağa bağımlı yapısı nedeniyle Türkiye'nin de her an Arjantin'le benzer bir durum yaşama riski bulunmaktadır. 
Türkiye'nin artık yeni bir ekonomi hikâyesine ihtiyacı var. AKP'nin ve Erdoğan'ın hikâyesi ise artık eskidi, yolsuzluk batağına saplandı, kurucu yol arkadaşları bile terk ediyor kendisini. Türkiye'nin yeni bir iktidara yeni bir hikâyeye yeni bir ekonomi programına ihtiyacı var. 

"Ekonomi yönetimi 3 maymunu oynuyor"

Erdoğan kriz teğet geçer havasında, ülkeyi değil kendi ikbalini düşünüyor. AKP ekonomi yönetimi ise yakalarına Erdoğan rozeti takmakla meşgul. Ekonomi yönetimi 3 maymunu oynuyor; yaklaşan krizi görmüyor, duymuyor, sesini çıkarmıyor! Bakanların yakalarındaki Erdoğan rozetini çıkarıp, akıllarını başlarına toplamaları ve ekonominin gerçek gündem ve önceliklerine odaklanmaları gerekmektedir. 
Ekonomi ile ilgili tüm kurumlar kriz riskine karşı seferber olmalı, en üst düzeyde koordinasyon içinde toplanarak durum değerlendirilmeli ve gereken acil önlemleri almalıdır. Türkiye ekonomisinin kırılganlığı giderilerek krizlere karşı dayanıklı hale getirilmesine yönelik orta ve uzun vadeli yapısal reformları konuşmanın zamanı çoktan gelmiştir."