EYT'de merak edilen sorular ve yanıtları: Prim şartı, hizmet birleşmesi ve daha fazlası...

Düzenleme ne zaman ve neden gündeme geldi?

Emeklikte yaşa takılanlar (EYT) konusu 1999’da DSP, ANAP ve MHP koalisyon hükümeti tarafından kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile ortaya çıkmıştı. 8 Eylül 1999 gününe kadar SSK kapsamındaki işçilerin emeklilik için iki şartı yerine getirmesi gerekiyordu: Kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı. 1999’dan sonra üçüncü bir şart olarak yaş şartı getirildi. 

Emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı ise 7 bin güne yükseltildi. 8 Eylül 1999 gününden önce işe girenler için kadınlarda 40 ile 58, erkeklerde ise 44 ile 60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi getirildi. Benzer yaş sınırı Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kapsamındakiler için de getirildi. Böylece iki yıldan 18 yıla kadar mağduriyet doğdu. 

Ardından düzenlemenin iptali için yapılan Anayasa Mahkemesi başvuruları oldu. 

Anayasa Mahkemesi kademeli geçiş hükümlerini “adil, makul ve ölçülü” bulmayarak iptal etti. Daha sonra 23 Mayıs 2002 tarihinden geçerli olmak üzere yeni bir kademeli geçiş takvimi kabul edildi. Geçiş koşulları 20 ve 25 yıllık sigortalılık koşullarını korudu; ancak yeni sistem kadınlarda 40-56 arası, erkeklerde ise 44-58 arası değişen yaş koşulu ile 5 bin ile 5 bin 975 gün arası değişen prim gün koşulu getirdi. 

Doğan mağduriyet yıllarca tartışmalara neden oldu. Sonunda seçim öncesi durumu çözeceğini savunan hükümet yapılan bir düzenleme ile yaş şartını kaldıracağını, 5 bin prim günü dolduranların emekli olabileceğine yönelik en yetkili kişilerce açıklamalar yapılarak emeklilikte yaşa takılanların (EYT) yaş şartı aranmaksızın emekli olabileceğini açıkladı.

Düzenlemeye ilişkin beklenti neydi?

Özellikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in yaptığı açıklamalarla 5 bin prim günü olan kadınlarda 20 erkeklerde 25 yılı dolduran herkesin yaş ya da başka bir kriteri yerine getirmeksizin emekli olabileceği kanısı yerleşti. 

Düzenleme hangi noktaları içeriyor?

Yapılan açıklamaların ardından EYT konusuna hazırlanan yasa teklifi Meclis’e sunuldu. Dört maddeden oluşan teklifin iki madde esasa ilişkin.

9 Eylül 1999 tarihi öncesi sigortalılık ve prim gününü doldurmuş herkesin emekli olmasına olanak tanındı.

İkinci olarak, çalışma hayatının desteklenmesi ve kayıt içinde devam etmesi amacıyla sosyal güvenlik destek primi getirildi. Bloomberg HT'den Olcay Büyüktaş'ın haberine göre; yüzde 5 oranında bir destek primi getirildi. 500 liralık bir destek sağlandı. 

Prim günü tartışması nedir?
Ancak yasa teklifinde prim günü ile ilgili kademelendirme olduğu görüldü. Düzenlemeye göre EYT’de kademeli prim günü aranacak. 8 Eylül 1999 tarihi öncesinde sigortalı çalışmaya başlayanlar yaş dışındaki koşulları yerine getirerek emekli olabilecekler.

Düzenlemeye göre, SSK’lılar 4447 Sayılı Kanun ile getirilen kademeli prim gününe tabi olacaklar. Kademeli prim günü 5 binden başlayarak 5 bin 975 güne kadar çıkacak. 5 bin prim gün sayısı ile emekli olunamayacak. Çünkü işçilerin prim gün sayısı (1995-99 arası girişliler için) 5 bin 750-5 bin 975 gün arasında değişiyor.

Bağ-Kur ve Emekli Sandığı sigortalıları için kadınlarda 7 bin 200, erkekler ise 9 bin gün prim gün şartı var.