Türkiye’de yastık altında 117.7 milyar dolarlık altın var

Mehmet KAYA

 

ANKARA - Merkez Bankası uzmanlarının Türkiye’de hane halkı, reel sektör ve finans kuruluşlarının döviz varlıkları ve yükümlülüklerine ilişkin yaptığı çalışmada, bu üç kesimin tamamı dikkate alındığında kısa vadeli döviz varlıklarının, döviz yükümlülüklerinden fazla olduğu, uzun vadede ise tersi durum olduğunu ortaya koydu. Çalışmanın ilginç yönü ise vatandaşlara ait olan ve “yastık altı” olarak duran altın varlığına ilişkin bulgu oldu. Hesaplamaya göre Türkiye’de bu türden altın varlığı 117.7 milyar dolar düzeyinde. Türkiye’nin kamu dış borcu 102.2 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. 

 

Çalışmada, Türkiye’deki kişi ve kuruluların tamamını (hane halkı, reel sektör, finans kuruluşları) kapsayan hesaplamada kısa vadede 121 milyar 960 milyon Dolar net döviz pozisyon fazlası, uzun vadede ise 87 milyar dolar pozisyon açığı hesaplandı. Reel sektör, çoğunluğu uzun vadede olmak üzere, hem kısa hem de uzun vadede pozisyon açığında bulunuyor. Banka ve banka dışı finansal kuruluşlardan oluşan finansal kesimde ise yaklaşık 90 milyar dolar kısa vadeli döviz pozisyon açığı, 90 milyar dolar kadar da fazlası bulunduğu hesaplandı. 

Çalışmada, Türkiye’nin toplam olarak 34.96 milyar Dolar net döviz pozisyon fazlası bulunduğu belirtilirken, kısa vadeli döviz pozisyonunda fazla, uzun vadede ise açık verildiğinin altı çizildi. 

 

 

Çalışmada, hane halklarının döviz varlıklarının yüzde 97’sinin döviz mevduatı olarak tutulduğu kaydedildi. Bu kesimin mali durumuna ilişkin yorum yapmak amacıyla da yastık altındaki altın tutarı hesaplanmaya çalışıldı. Çalışmada 1969-2012 yılları arası altın ve işlenmiş altın ithalat, ihracat ve üretim verilerinden, yurt içi yerleşiklerin bankalardaki kıymetli maden depo hesapları çıkartılarak yastık altındaki altın miktarı Mart 2012 itibariyle 117.7 milyar TL düzeyinde hesaplandı.

 

Hane halkının döviz pozisyonuna ilişkin yapılan hesaplamada ise hane halkının döviz yükümlülükleri, döviz kredisi kullanımının yasaklanması öncesi alınan borçlarla, tüketici finansman şirketlerinin dövize endeksli kredileri dikkate alındı. Kalan vadeye göre yapılan ayrımla, hane halklarının 187.64  milyar Doların üzerinde kısa vadeli döviz pozisyon fazlası, 2.09  milyar Dolar dolayında da uzun vadeli döviz pozisyon fazlası bulunduğu hesaplandı. Hane halklarının net döviz pozisyonunun 189.73 milyar dolar fazla olduğu belirtildi. 

 

Ayrıca, hane halklarının türev işlemler de yaptığı belirtilerek, BDDK verilerine göre, bu ürünlerde pozisyon açığı-fazlası ayrımı yapılmadığı için sadece pozisyon miktarı belirtildiği kaydedildi. Hane halklarının türev ürünlerde de pozisyonunun 8.19 milyar dolar düzeyinde olduğu belirtildi. Hane halkları dışında, tüzel kişiliğe sahip kuruluşların da türev ürünlerdeki pozisyon miktarının 28.83 milyar seviyesinde olduğu kaydedildi. 

 

 

Yapılan çalışmada, uzun süredir ekonomik olgu olarak bilinen Türk reel kesiminin yüksek döviz pozisyon açığı tekrar vurgulandı. Ancak, bulgular içinde yeni bir unsura yer verilerek, firmaların paralarının ortakların şahsi hesaplarda da tutulmasının serbest olduğuna işaret edilerek, hane halkının yüksek döviz pozisyon fazlasının bir kısmının buradan kaynaklanmış olabileceğine dikkat çekildi. Çalışmada, reel kesimin kısa vadeli döviz pozisyon açığının yaklaşık 15.27  milyar Dolar, uzun vadeli döviz pozisyon açığının ise 105.68 milyar dolar seviyesinde bulunduğu, net döviz pozisyon açığının da 120.95 milyar dolar seviyesinde bulunduğu kaydedildi. 

 

 

Banka ve banka dışı finansal kuruluşların tamamı için yapılan değerlendirmede, finansal kesimin 90.38 milyar Dolar kısa vadeli döviz pozisyon açığı verdiği buna karşılık aynı miktara yakın 90.79 milyar Dolar uzun vadeli döviz pozisyon fazlası bulunduğu belirtildi. Toplamda, Mart 2012 itibariyle finansal kesimin 47 milyon Dolar döviz pozisyon fazlası bulunduğu vurgulandı. 

Merkez Bankasının ise kısa vadeli döviz pozisyon fazlasının 27.91 milyar dolar, uzun vadeli döviz pozisyon fazlasının ise 12.57 milyar dolar seviyesinde bulunduğu hatırlatıldı. 

 

 

Çalışmada, yerel yönetim ve özel bütçeli kuruluşlar dahil geniş anlamda kamunun döviz pozisyon durumu incelendi.Buna göre, kamunun kısa vadede 12 milyar Dolar döviz pozisyon fazlası varken, uzun vadede 87 milyar dolar net döviz pozisyon açığı bulunuyor. 

 

 

Çalışmada, bütün kesimlerin toplamı olarak Türkiye’nin  34.96 milyar Dolar döviz pozisyon fazlası verdiği belirtildi. Buna karşılık kısa vadede yüksek düzeyde 121.96 milyar dolar fazla verildiği, uzun vadede ise 87 milyar Dolar açık verildiği kaydedildi. 

 

 

Çalışmanın değerlendirme bölümünde, reel kesim ve finansal kesimin kısa vadede net döviz pozisyon açığı olduğuna işaret edilerek, “Özellikle finansal kesimin net döviz pozisyonu sıfıra yakınken, kısa vadede açığının olması bir yıl içerisinde yaşanabilecek Türk lirasının değer kaybından olumsuz yönde etkilenmesine yol açacak ve bu dönemde yazılacak kambiyo zararları Türk lirasının dönem sonunda değer kazanması durumunda bile telafi edilemeyecektir” ifadesi kullanıldı. 

 

Reel kesimin uzun vadeli pozisyon açığının, dövizlerin yatırım amaçlı kullanıldığı anlamına geldiği, Türkiye’nin kısa vadede net döviz pozisyon fazlasının olmasının da ekonomi ve para otoritelerine dışsal şoklara karşı dayanıklılığı artırdığı ve kararlar için hareket alanı sağladığı vurgulandı.