Dövizle borçlanmaya 'ince ayar' hazırlığı

ECE CEYHUN

Bu yılın başında alınan bir kararla hükümet, şirketlerin dövizle borçlanmasını yeni kurallara bağladı. Burada amaç, ‘dövizle işi olmayanın kur riski almaması ve döviz piyasası üzerinde baskı oluşturmamasıydı.’ Düzenleme yapılırken bazı istisnalar da getirdi. Fakat şimdi uygulama zamanı yaklaştıkça akıllarda soru işaretleri artıyor.

Önceki gün TÜSİAD Başkanı Erol Bilecik, “Bir fare için ev yakılmamalı” sözleriyle düzenlemenin yeniden gözden geçirilmesini istedi. Bilecik, özetle “Şu an bu konudan dolayı mağdur olan firmaların haddi hesabı yok. ‘Risk yönetmeyi başaramayanlar var’ diyerek, bütün bir iş dünyasına böyle bir uygulamanın ortaya konmasını tam doğru bulmuyoruz” dedi.

DÜNYA’ya bilgi veren bankacılık kaynakları ise Merkez Bankası yetkilileri ve iş dünyası temsilcilerinin de yer aldığı bir dizi çalışmanın yapıldığını anlattı. Bankacılar, bir çalışma grubunun kurulduğunu ve MB’ye uygulamadaki sıkıntıların aktarıldığını anlattı. Merkez Bankası’nın tebliğleri hazırlarken iş ve finans dünyasından gelen önerileri de dikkate alması bekleniyor. Bankacılara göre düzenlemelerle acil yapılması gereken en önemli nokta “Türkiye’nin borcu olmayan büyük holdinglerinin bile borçlanmasına engel olabilecek yorum farkının çözülmesi.”

Büyükler bile sıkıntı yaşayabilir

Yasanın bu haliyle sadece bugün borcu olmayan büyük holdingleri değil, ileride kurulacak yeni şirketleri de dışladığının altını çizen bankacılara göre ihracatçılar dahi sıkıntı yaşayabilir. Kaynaklar, Niyet çok doğru ama bu haliyle çok sağlıklı bir uygulama çıkmaz. Daha yumuşak bir geçişe ihtiyaç var” yorumunu yaptı. Bankacılar ve iş dünyası temsilcileri şu değerlendirmeleri aktardı.

 -Şirketler kesimine getirilecek yasakta alınan kriter ’15 milyon dolar borcunun olması ya da olmaması.’ Burada kriter borç olarak alınmış. Şimdi kredi bakiyesini 15 milyon dolara tamamlamaya çalışan firmalar var. Kriter ‘borç’ dışında bir gösterge olmalı.

Borca eurobondlar dahil mi?

 -Dövizle borçlanma denildiğinde bunun alt kırılımına hangi enstrümanlar girecek. Kredi denildiğinde sadece banka kredisi borcu mu? dikkate alınmalı yoksa başta eurobond olmak üzere sermaye piyasası araçları da bu bakiyeye dahil edilmeli mi?

 -İhracat gelirleri tanımları ve verilen istisnalar daha net yapılmalı. Türkiye dışında da operasyon yöneten çok uluslu ihracatçı şirketler, bir ülkeden bir başka ülkeye yaptıkları dış satımın bu kapsama girip girmeyeceğini de merak ediyor.

 -Yeni kurulacak bir şirket, satın alma ve birleşme yapacak bir şirket içinde dövizle borçlanma istisnası netleştirilmeli. Ayrıca teşvikli bir yatırım toplam üzerinden mi? yoksa teşvik de değerlendirilerek mi? kredilendirilebilecek.

 -Ayrıca 15 milyon dolardan fazla borcu olanlar için getirilecek hedge zorunluluğuna ilişkin detaylarda ivedilikle bekleniyor.

Anlık olarak takip edilecek

İşin yasal kısmının dışında bu konuyla ilgili aslında birkaç çalışma daha yürütülüyor. İşin teknik-teknolojik kısmında ise bir taraf Merkez Bankası’nın reel sektörün kur riskini izlemek için data toplama kısmı. İkinci bölümde ise bankaların kullandırdığı ve kullanımına aracılık ettiği kredilerin takip edilmesi. Bankalar firmaların döviz geliri ve kredi bakiyesini kontrol etmekle yükümlü. Şimdiye kadar Risk Merkezi’ne ‘aylık’ olarak yapılan bildirimler bundan sonra ‘anlık’ olarak bildirilecek ve bilgi sorgulama da ‘anlık’ olarak cevaplayacak. Bankacılar, bu kontroller için anlık sorgulama yapılabilecek alt yapının TBB Risk Merkezi nezdinde oluşturulduğunu anlattı. Bankacılar, firmaların kredi süreçlerinin uzamaması için ‘saniyeden daha az’ süreler içinde “Şirketin kredisi var mı? Varsa toplam borcu ne kadar? İstisnalara giriyor mu? Farklı döviz cinsinden kredileri var mı?” diye ayrıştırarak sistemin cevap vereceğini anlatıyor. Yani bir firmanın sterlin ya da Euro cinsinden kredileri de ‘dolara’ çevrilerek tek para cinsi üzerinden verilecek.

Düzenlemeye konu borç 47 milyar dolar

Yaklaşık 28 bin firma tarafından kullanılan toplam döviz kredisi borcunun yüzde 84’ünü 15 milyon dolar ve üzerinde kredi bakiyesi bulunan 2.118 firmanın kullandığı döviz kredileri oluşturuyor. Geriye kalan yaklaşık 26 bin firmanın kredi bakiyesi 15 milyon doların altında. Bu firmaların kredileri reel sektörün kullandığı toplam döviz kredilerinin yaklaşık yüzde 16’sını oluşturuyor. Ocak 2018 itibariyle finansal kesim dışındaki firmalar tarafından kullanılan toplam nakdi döviz kredilerinin tutarının 292.8 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde, yüzde 16’lık payın yaklaşık 47 milyar dolara tekabül edeceği düşünülebilir. Finansal kesim dışındaki firmaların toplam yükümlülükleri 335.6 milyar dolar olurken net döviz pozisyon açığı ise 221.5 milyar dolar düzeyinde.