BES tarihinde ilk defa hisse yatırımı altını geçti

Birol BOZKURT

Türkiye’de 27 Ekim 2003’te devreye giren Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) 20’inci yılını kutlamaya hazırlanıyor. 20 yılda BES’te fon büyüklüğü 614,7 milyar lira katılımcı sayısı ise 8 milyon 356 oldu. 2017 yılında çalışanların, işverenleri tarafından BES’e dahil edilmesine imkan tanıyan Otomatik Katılım Sistemine (OKS) geçildi. Katılımcı sayısının 7 milyon 131 bin olduğu OKS’de ise fon büyüklüğü 48,7 milyar lira olarak kayıtlara geçti. Toplamda ise katılımcı sayısı 15 milyon 493 bin toplam fon tutarı da 655 milyar lirayı buldu. Toplam fon büyüklüğünün 539 milyar 785 milyon lirası katılımcılardan gelirken sistemdeki devlet katkısı 74 milyar 915 milyon lira oldu. Ayrıca BES’e uygulanan devlet katkısı da bu yıl yüzde 25’ten yüzde 30’a yükseltilmişti.

Bu süreçte BES fonlarında en popüler ve tercih edilen fon hep altın ve kıymetli maden fonları oldu. Böylece BES tarihinde ilk defa hisse senedi yatırımları altın yatırımlarını geride bıraktı.

Konuyu BES Uzmanı Zeynep Candan Aktaş, ile konuştuk. Bireysel emeklilik sisteminde altın ve kıymetli madenler fonları 2013 yılından sonra kurulmaya başlandığını hatırlatan Aktaş, “O zamandan bu yana da altın ve kıymetli madenler fonları sürekli olarak büyüdü. Bunda hem halkın geleneksel bir yatırım aracının sistemde bulmasının hem de bu yatırım aracına hiçbir yerde bulunmayan bir getirinin devlet katkısı olarak sunulması etkili oldu” dedi.

“Borsadaki yükseliş trendi hisse fonlarını öne çıkardı”

2021 Aralık ayına kadar da altın fonları getiri açısından hisse senedi fonlarını geride bıraktığını söyleyen Zeynep Candan Aktaş, “Ancak daha sonra hisse senetleri piyasasında başlayan ve halen içinde olduğumuz yükselen trend hisse yatırımını giderek öne çıkardı. BES havuzunda genellikle %10-15’i geçmeyen hisse senedi yatırımları ilk defa %27’i aşarak altın ve kıymetli maden yatırımının üstüne çıktı” diye konuştu.

BES’te hisse senedi tercihinin artmasının nedenleri

BES Uzmanı Zeynep Candan Aktaş, Katılımcıların hisse senedi tercihinin artmasında etkili olan faktörleri şöyle sıraları:

- Uzun yıllar fon dağılım değişikliği yapmayan ve ‘zarar ettirmez’ denilerek önerilen fonlar, özellikle faizlerin baskılandığı bu son iki yıllık dönemde reel olarak zarar ettirdi. Bunu gören katılımcıların getiri arayışı artarken, hisse senedi piyasasının yükselişi katılımcıları risk almaya ve hisse fonlara yöneltti.

-Dolar/TL’nin baskılanmasıyla fiyatı dolar üzerinden hesaplanan altın fonlarında getiri azaldı. Aslında katılımcılar halen altın fonlarına yatırım yapıyor ama bu fonların dolar/TL’nin baskılanması nedeniyle getiri üretememesi sistemdeki oranının düşmesine neden oldu.

-Yüksek volatilite nedeniyle hisse senedi almaktan çekinenler, daha istikrarlı getiri sağlayan hisse fonlarını tercih etmeye başladılar. BES’teki katılımcılara, sisteme aktardıkları katkı payı karşılığında verilen %30 devlet katkısı, hisse fon tercihinin BES’e kaymasında etkili oldu.

-18 yaş altının BES’e dahil olması çok uzun yıllar birikim yapacak yeni katılımcıları hisse senedi yatırımlarının riskini alma konusunda teşvik etti. Hisse senedi piyasasının yükselişiyle desteklenen bu bakış açısı, sistemdeki mevcut katılımcıların da hisse fonlara yönelmesine neden oldu.

-BEFAS’ın kurulmasıyla iyi getiri sağlayan başka BES şirketlerin fonlarına yatırımın yolu açıldı. Hisse senetleri piyasasında son üç yıldır devam eden çıkışta, hisse senedi fonları öne çıktı ve kendi talebini oluşturdu.

-Depremden sonra devlet katkısı fonlarına portföylerinin en az %30’uyla hisse senedi alma zorunluluğu getirildi. Böylece sabit getirili varlıklara yatırım yapan devlet katkısı fonlarından borsaya kaynak aktarılmış oldu.

- Özellikle sosyal medyada hisse senedi paylaşımlarının yanında BES paylaşımlarının da artmasıyla sistemde olanlar fonlarını değiştirebileceklerini farketmeye başlayıp, bunu nasıl yapabileceklerinin arayışına geçtiler. Sistemde fon dağılım değişikliği yapanların oranı %5 seviyelerinde dolaşırken halihazırda %10’lara yaklaştı.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) geliyor

Ekonomide 3 yılın yol haritası olması beklenen OVP’ye göre yeni emeklilik sistemi geliyor. Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) 2024'ün son çeyreğinde yürürlüğe girecek. TES, emeklilikte oluşacak gelir kaybını telafi edecek, çalışma dönemindeki yaşam standartlarını korumayı sağlayacak ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlayan bir sistem olarak kurgulandı. Yeni sistemde çalışanlar açısından bir hak kaybı söz konusu olmayacak. Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33'ünü kıdem tazminatı olarak alan işçi, karma TES'te yüzde 5,33'ü kıdem tazminatı, yüzde 3'ü işveren katkısı olmak üzere toplamda yüzde 8,33'lük hakka sahip olacak. Yüzde 3'lük işveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak.

BES birikimleri ile kredi dönemi başlıyor

BES birikimi ile kredi kullanımını sağlayacak yönetmelik 28 Eylül 2023'te yürürlüğe girecek. BES’te birikimi bulunan katılımcılar, bankalardan kullanacakları krediler için ilgili BES sözleşmesinden kaynaklı alacaklarını kredi süresiyle sınırlı olmak üzere bankaya devredebilecek ve ihtiyaçları olan finansmana daha rahat erişim sağlayabilecek.Bu süreçte, Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından geliştirilecek merkezi bilgi sistemi vasıtasıyla paydaşlar tarafından gerekli sorgulamalar yapılacak ve alacağın devri sözleşmesinin onaylanması ile katılımcının BES sözleşmelerinden doğan bazı hakları, kredi yükümlülükleri tamamlanana kadar bankaya devrolacak.