Blockchain tekniğinin potansiyelleri ekonomi düzenini değiştirmeye aday

Rüştü BOZKURT

Blockchain teknolojisi, başta bankacılık olmak üzere, dijital dönüşümle ilgili olan çevrelerde, giderek yaygınlaşan ve yoğunlaşan tartışma alanlarından biri haline geliyor. Bu yazıda konu hakkında yetkin insanların değerlendirmelerini paylaşarak, blockchain hakkında malumat paylaşmak istiyoruz.

İnternet tabanlı teknolojik gelişmeleri izleyen ve yazanların sık sık vurgu yaptığı bir özellik var. Söz konusu özlelik Walter Isaacson'un kitabında da yer alır: "Merkeziyetten uzak dağıtılmış yapısı, internet ağını nükleer bir saldıraya bile dayanabilecek kadar güvenli kılıyor." Aynı saptamayı blockchain için Harvard Business Review 'de Marco Ianisti ve Karim R. Lakhani' de tekrarlıyor. Blockchain'in dağınık ve paylaşılan yapısının yarattığı dayanıklılık, gönüllü yazılımlarla çekirdeğinin sürekli geliştirilmesi, TCP/İP ‘nin bağlantı maliyetlerini dramatik azaltması nedeniyle blockchain'in de işlem maliyetlerini azaltma potansiyeli var. Blockchain teknolojisi üzerinde çalışanların belirttiği gibi, eğer bu teknoloji ICP/İP gibi gelişebilirse ekonomide büyük bir dönüşüme tanıklık edeceğimiz beklentisi giderek güç kazanıyor.

Blockchain teknolojisi ülkemizde de yakından izleniyor. Kadir Kurtuluş'un DÜNYA Gazetesi' indeki analizinde sistemin merkezi olmayan dağınık ağ yapısına, sürekli kriptolamayla güvenlik olanaklarına; dağınık veri tabanının blok zincirleri halinde kullanılabilmesi potansiyeline dikkat çekiyor.

Bankacılar blockcahin'i yakından izliyor

Blockchain sanal paranın cüzdanı olması nedeniyle öncelikle banka sistemininin ilgi alanında. Harvard Business Review Türkiye 40 iş yöneticisine yönelttiği soruların yanıtını yayınladı.Derginin Ekim 2017 sayısında , Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş, "Blockchain teknolojisi yarattığı devrim ile adından sürekli söz ettirerek hayatın her alanında rol almaya çoktan başladı bile.Her ne kadar gelecekte nasıl bir konumda olacağı henüz tartışılan bir konu olsa da yoğun yatırımlar ile farklı sektörlerdeki gelişim devam ediyor.Yaygınlaşmaya başlaması ile müşterilere yeni deneyimler yaratacağı aşikar olan blockchain' in bu geçiş döneminde hızlı adapte olup aksiyon almak kritik olacaktır. 5 yılda süper bilgisayarlarla birlikte bu teknoloji daha da yayılacak ve büyük verinin yönetimi daha kolay hale gelecek.Özellikle ülkeler arasında yapılan ticaretlere blockchain tabanlı çözümler ile maliyet anlamında yaşanacak olan avantajlar sektörlere farklı bakış açıları kazandıracak, diğer alanlarda değişimi hızlandıracaktır…" diyor.

HSBC Türkiye Genel Müdürü Selim Kervancı, bankaların blockchain konusunda yatırım yaptığını belirterek gözlemlerini şöyle paylaşıyor :"Blockchain uygulamalarının bankalar tarafından kullanılmasıyla de maliyetlerde önemli ölçüde tasarruf elde edileceği öngörülüyor. Henüz yaygın olmasa da bu alanda da yakında yeni uygulamaları görmeye başlayacağız. Bankalar bu alanda yatırım yapmaya başladı," diyerek konunun önemine vurgu yapıyor.

QNB Finans Bank Genel Müdürü Temel Güzeloğlu, "Son zamanlarda yeni nesil yazılım teknolojileri içerisinde en çok dikkati çeken başlıklardan biri olarak gösterilen blockchain teknolojisi orta ve uzun vadede tüm bireylerin hayatına dolaylı olarak gerecektir. Bir alt yapı teknolojisinden bahsettiğimiz için son kullanıcılar, uzun vadede bu alt yapının sağladığı kripto para, daha hızlı ve güvenli küresel ödeme sistemi ve dijital kimlik gibi spesifik ürünler dışında çok fazla etkilenmeyeceklerdir"yorumunu yapıyor. Sonra yeni teknolojinin potansiyelini açıklıyor: "Herhangi bir merkezi kuruma ihtiyaç duyulmaması, sistemin temelinin güvenlik temelli olması, kendi kendini veri tutarsızlığına kaşı çoklu ortamlarda koruyor olması ve finansal bir değer yaratması nedeniyle tüm bankacılık sektörünün ilgisini çektiği görülüyor."

Yapı Kredi CEO'su Faik Açıkalın da, "Blockchain hem para transferi ve ödemeleri hem de operasyonel işlemler, kimlik tanımlama gibi alanlarda kullanılabiliyor" saptamasını yaparak, bankasının gelişmeleri izilediğini, bankanın hissedarı olan UniCredit işbirliği yaptıklarını belirtiyor. Hissedarlarının know-how' ından yararlanabileceklerini belirtiyor.

Dijital öncüler blockchain potansiyeline dikkat çekiyor

IBM Türk Genel Müdürü Defne Tozan, " Avrupa'nın en önemli bankalarından 7'si IBM ile bir blockchain ağı kurmak üzere gerekli adımları attı" diyor; IBM'nin yapay zeka platformu Watson'un desteğine vurgu yapıyor.

Microsoft Türkiye Genel Müdürü Murat Kansu, doğrudan blockchain'le ilgili değerlendirme yapmıyor, ama teknolojideki gelişmelerle ilgili hızlanmaya dikkat çekerek uyarı yapıyor:" Beş yıl önce Instagram, Whats App,Four Square, 3D Printing, Bitcoing gibi kavramlar yokken, bugün bu uygulamalar günlük yaşantımızın birer parçası oldu. 100 milyon kişiye erişim süresine baktığımızda telefon 75 yılda, internet 7 yılda, Facebook 4 yıl 6 ayda, Whatsapp 3 yıl 4 ayda bu sayıyı yakalarken Candycrush 1 yıl 3 ay gibi kısa bir zamanda başarıya ulaştı" ..

Blockchain'le ilgili bakış açımızın netleşmesi için alıntılara bazı eklemeler yapalım: Deloitte Türkiye Kıdemli Ortağı Hasan Kılıç, " Eğer dijital dönüşüm konusunda hızlı ve etkin adımlar atabilir, örneğin blockchain gibi hala emekleme döneminde olan teknolojilerde öncüler arasında olabilirsek, hayal bile edemeyeceğimiz noktalara gelmek içten bile değil." Hasan Kılıç'a göre " Asıl soru, robotik, blockcahin gibi bugün hızla gelişen teknolojilerin beş yıl sonra neler getireceği ve bu eksende her gün çok daha hızlı şekilde ortaya çıkan türevlerinin bize neler göstereceği".

İş yaşamında ve diğer kurumların yönetiminde işlemlerin kaydını tutmak her zaman önemlidir. Geçmişte yapılan işlerin nicelik ve niteliklerini ancak kayıtlar yoluyla izleyebiliriz. Ayrıca, kayıtlar iş yapma bilincimizin de kaynağıdır; alışkanlıkla yönetmeyi, analizle yönetime ancak düzgün kayıt tutarak, veri oluşturarak geçebiliriz. Geçmişten ders alarak gelecekte aynı yanlışları tekrarlalamak istiyorsak ;kayıtları analiz etmemiz gerekir.Bugünü anlamak için de kayıtlar önemlidir. Kaydedilmiş verileri analiz ederek dünyada olup bitenler ve eğilimler hakkında bilgi sahibi oluruz. Kayıtlarımız düzgünse kendi olanak ve kısıtlarımız hakkında net bilgi sahibi oluruz. Net bilgi, etkin koordinasyon ve odaklanma ile de daha sağlıklı bir gelecek inşa etmemizi sağlarız. Kayıtlar genellikle yapılan işlerin işlevine göre yapılır; o nedenle kayıtların bütünsel değerlendirilmesi kolay değildir. Ayrıca değişik işlevlerin bütünü nasıl etkilediğine ilişkin analizler zaman alabilir. Blockchain teknolojisinin potansiyeli, geleneksel kayıt sistemini aşan kolaylıklar sağlayabilecek: İlgili tarafarın işledikleri, tamamen birbirinin aynı veri tabanının oluşmasını sağlayacaktır. Değişiklikler sistemin bütününe eşzamanlı olarak yansıyacaktır. İşlem sırasında varlıklar hakkındaki bilgiler de yenilecektir. Mülkiyet haklarında devir işlemlerinde "aracı" gerektirmeyen bir şeffaflık oluşacaktır.

Erken uyarı anlayışı gerektiriyor

Büyük teknolojik değişmeler değer yaratma biçimini, değer elde etme yollarını ve yaratılan değerlerin paylaşılmasının yapılarını değiştirir. Değişmeler üretim, ulaşım, iletişim ve erişim teknolojilerinin iç bütünlüğünün yarattığı "yapılar" nedeniyle değer yaratma ve değer paylaşmayı da ayrıştırırlar.

Üretimde ölçme, sayma, kaydetme, depolama, işlem yapma, sentezleme ve karar verme süreçleri yeniden oluşturuluyor. İnsan zihniyle yapılan etken kontrol işlemleri, sistem geliştirilerek edilgen kontrole dönüşüyor.Geleneksel değer yaratma bileşenleri olan insan, makine, malzeme, metot, para ve yönetim arasındaki denge yeniden tanımlanıyor. ICP/İP ve Blockchain teknolojileri son çözümlemede, sınırsız bağlantı, sınırsız iletişim, eş zamanlı gözetim ve denetim, yüksek düzeyde verimlilikle elde edilen vakit ve nakit kazancı ve yeni bir rekabet olgusu olarak karşımıza çıkarmaya aday. Değişim ve dönüşümler akşamdan sabaha oluşan olgular değildir. Değişim ve dönüşümleri yakından izleyen, fırsat ve tehlikelerini öngören, kendi olanak ve kısıtlarıyla dengeler kuranlar bir adım öne geçebiliyor. İzlemek, gelişmeler baskın hale gelmeden öngörerek önlemler almak, erken uyarı mekanizmalarını çalıştırmak daha az bedel ödeyerek yüksek yarar sağlamamızı kolaylaştırıyor. Blockchain gibi potansiyel gelişme alanlarının izlenmesi, uyum sürecinin iyi yönetilmesi de yeni ekonomi ve yeni değer üretme zincirinde "doğru konumlanma" yapabilmemizin gerek şartını oluşturuyor.

Blockhain merakı

Batı'da buharlı makineler, elektrikli motorlar, içten patlarlı motorlar ve daha sonra jet motorları iş yaşamına girmeye başladığı dönemi ülkemiz insanı yakından izlemiş olsaydı ve ona göre konumlansaydı, bugün kişi başına geliri 40 bin dolara ulaşan bir toplum olurduk. Bursa Eğitim Enstitüsü'nde "Biz neden geri kaldık?" sorusunu sorduğumuzda tarih öğretmenimizin yanıtını sıkça paylaşıyorum: "Çünkü bizim toplumun o dönemdeki kanaat önderlerinden bazıları 'Hz. Süleyman'ın konuştuğu karınca dişi miydi, erkek mi?' diye tartışıyordu; teknolojinin yarattığı sonuçlar ilgi menzillerine girmemişti!" yanıtını vermişti.

Bugün de işinde gücünde olan sıradan insanların "blockchain potansiyelleri ve tehlikeleri" konusunu tartışmasını beklememeliyiz. Topluma yön veren, siyasi anlamda sözü olan, bürokrasi de yeri bulunan, iş dünyasında kuruluş ve kurum sahibi konumuna ulaşan, sivil toplum örgütlerini yöneten, medyada ve özellikle de ihtisas medyasında karar veren ve kalem oynatanların ‘blockchain de ne ola ki?' meraksızlığı içinde olmamaları gerekiyor.