'3 haneli' seviye Türkiye'yi nasıl etkiler?

Evrim KÜÇÜK

Ham petrol fiyatlarında eylül ayı ortalarında başlayan yükseliş trendi bu hafta da devam ediyor. ABD’nin 4 Kasım’da İran’ın petrol sektörüne yönelik uygulamaya koyacağı yaptırımlar öncesinde, ticaret savaşlarının yarattığı tedirginlik ve üretime ilişkin endişelerin eklenmesiyle petrol fiyatları son 4 yılın zirvesini gördü.

Buna bağlı olarak petrol fiyatlarının yeniden 3 haneli rakamlara çıkabileceğine dair yorumlar öne çıkmaya başladı. Analistler fiyatların 100 dolara doğru ilerlediğini ve bunun küresel ekonomiye hasar verebileceğini söylüyor.

Aralık vadeli Brent petrolün varil fiyatı, haftanın ilk işlem gününde uluslararası piyasalarda 83.24 dolara çıktı. Kasım vadeli Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varili ise 73.55 dolardan alıcı buldu. Fiyatlar 2014 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Art arda beş çeyrek dönemdir yükselişini sürdüren ve son 10 yılın en uzun çeyrek dönemlik çıkışını gösteren petrolde yılbaşından bu yana yükseliş yüzde 22 olurken, son 1 yılda fiyatlar yaklaşık yüzde 45 arttı.

Ekim sonunda 90 dolar senaryosu

4 Kasım tarihinde İran’a yaptırımların ikinci safhasına başlayacak olan ABD’nin bu adımına karşılık, İran’dan sağlanmayacak olan petrol talebinin nereden sağlanacağı konusu piyasaların odak noktası olmuş durumda. Söz konusu tarihten itibaren günde 1.5 milyon varil İran petrolünün piyasadan çekilmesi gündeme gelecek. Suudi Arabistan’ın bu boşluğu doldurması konusunda şüphelerin artması halinde fiyatların 100 dolara fırlayabileceği tahminleri yapılıyor. Nitekim Yatırımcılar fiyatların yükseleceğine dair hamleler yapıyor. Kontrat sahiplerine Brent petrolünü ekim sonunda 90 dolardan alma hakkı veren opsiyonlar geçen hafta 12 bin lot artışla 38 bin lota yani 38 milyon varile çıktı.

Küresel ekonomide 16 baz puanlık kayıp

Fiyatların 2014’ten bu yana ilk kez üç haneli rakamlara ulaşmasının küresel ekonomi üzerindeki baskıları artırabileceği uyarısı yapılıyor. İsviçre merkezli bankacılık grubu UBS’in raporuna göre petrol fiyatlarının küresel ekonomiye katkı yaptığı seviyeler 50-70 dolar aralığı. UBS, fiyatların 100 dolara ulaşmasının küresel GSYH’de 16 baz puan yani yüzde 0.16’lık negatif etki yapacağını hesaplıyor. Kuruluşun raporuna göre 100 dolar senaryosunda üretici ülkelerin ekonomik büyümesine petrolden gelecek katkı 5 puan olarak öngörülüyor. Ancak tüketici ülkelerin 21 baz puanlık bir ekonomik kayıpla karşı karşıya kalacağı tahmini yapılıyor.

Türkiye'nin cari açığı üzerinde baskı yaratır

100 doların birçok ekonomi için farklı sonuçları olacak. Üretici ülkeler artan fiyatlardan avantaj sağlayacak tarafta yer alıyor. Petrol üretimi 2016’de milli gelirinin yüzde 21’ini oluşturan Suudi Arabistan bunların başında geliyor. Rusya, Nijerya, Kolombiya gibi üretici ülkelerin petrol gelirlerindeki artış bütçe ve cari açıklarını daraltmalarına yardımcı olacak. ‘100 dolar’ birçok ülkenin enerji ithalatçısı olduğu Avrupa için ise kötü haber. Fiyatların bu düzeye gelmesi Avrupa’nın enerji faturasında ciddi bir artış anlamına geliyor. Diğer yandan Türkiye, Ukrayna, Çin, Hindistan, Mısır, Şili ve Tayvan gibi enerji ithalatçıları da yüksek fiyatlardan darbe alacak ülkeler arasında gösteriliyor. Petrol için daha fazla ödemek zorunda kalmak bu ülkelerin cari açıkları üzerinde baskı yaratarak, ABD’nin faiz artışları karşısında daha kırılgan olmalarına neden olabilir. Bu arada dünyanın en büyük enerji ithalatçısı konumundaki Çin’de de enflasyon petrole paralel olarak hızlanabilir.