Kakao fiyatları 3 ayda iki katına çıktı: Çikolata boyutları küçülebilir

Batı Afrika'daki iklim faktörlerinin çikolata üreticilerini kakao temin etme noktasında zor duruma sokmasıyla kakao fiyatları tarihi zirveyi görürken, New York Ticaret Borsasında işlem gören mayıs vadeli kakaonun ton başına fiyatı, 9 bin 600 doların üzerine çıkarak tüm zamanların en yüksek fiyatına ulaştı.

Veri analitiği ve danışmanlık firması GlobalData'ya göre, 2023-2024 sezonunda önceki 12 aya kıyasla kakao arzında yaklaşık yüzde 8'lik düşüş öngörülürken, kayıpların başlıca nedeni; en büyük iki tedarikçi olan Fildişi Sahili ve Gana'daki sorunlar gösterildi.

Fildişi Sahili ve Gana'daki büyük kakao fabrikalarının tohum maliyetlerini karşılayamadığı için üretimi kısma veya durdurma kararı almasıyla kakao fiyatları rekor kırmaya devam etti. En önemli üretici ülke olan Fildişi Sahili'nde önemli ölçüde daha düşük bir kakao hasadı bekleniyor.

Fildişi Sahili dünya kakao arzının yaklaşık yüzde 45'ini gerçekleştiriyor. Ancak Nijerya ve Gana gibi diğer kakao üreticisi ülkelerdeki hasat da beklentilerin oldukça altında kalıyor.

Kakao çekirdeklerinin gelişimini etkileyen sıcaklık ve kuraklık nedeniyle nisan ayında başlayacak ara hasadın da geçen yıla göre düşük olacağı tahmin ediliyor.

Mart 2023'den itibaren fiyatlar yüzde 255 arttı 

Sınırlı arz, hızla artan fiyatlarla kakao piyasasında belirsizliklere sebep olurken New York ve Londra kakao vadeli işlem piyasalarında kakao çekirdeği fiyatları dün tüm zamanların en yüksek seviyelerini gördü. Son 3 ayda New York'da yüzde 150'den fazla arttı. Mart 2023'den beri ise fiyatlar yüzde 255 artış gösterdi.

Geçen yıl yüzde 61'den fazla artarak uranyumdan sonra en çok yükselen hammadde haline gelen kakaonun bu yıl da ton başına fiyatının 9 bin dolar seviyesinde olan bakırı geride bırakması dikkati çekti.

Kuraklık ve şiddetli yağmur nedeniyle hasat azaldı

Kakao arzında sorunlarının ana nedeni uzun süreli kuraklık ve şiddetli yağmur gibi kötü hava koşulları gösterilirken, bitki hastalıkları da mahsulü etkiliyor. Özellikle de kakao ağaçlarının ölmesine neden olan CSSVD virüsü kakao üretimini olumsuz etkileyen önde gelen faktörler arasında yer aldı.

Virüsten etkilenen ağaçların kesilmesi gerekirken, yeni dikilen ağaçların meyve vermesi 3 ila 5 yıl alıyor. Bu nedenle gelecek 2-3 yıldaki arzın son 15-20 yılın ortalamasından daha düşük olabileceği ve bunun da kakao çekirdekleri için ortalamanın üzerinde fiyatlara yol açabileceği öngörülüyor.

Arz endişesi nedeniyle, birçok şirket kendisini daha fazla fiyat artışından korumak için vadeli işlem sözleşmelerine giriyor. Bu da kakao rallisini daha da hızlandırıyor. Şu anda New York Ticaret Borsasında martta teslim edilmek üzere işlem gören vadeli kakao kontratları mayıs vadeli kontratların üzerinde işlem görüyor.

Bu durum "backwardation" olarak (spot fiyatların vadeli işlemlerden daha yüksek seviyelerde işlem görmesi) adlandırılıyor ve arz sıkıntısına işaret ediyor. Normalde, daha uzun vadeli işlemler daha kısa vadeli işlemlerin üzerinde kote ediliyor.

Çikolata hayranları için üzücü haber

Dünyadaki kakao üretiminin yüzde 60'ını karşılayan iki ülkeden gelen haberlerin ardından, tüm dünyada çikolata fiyatlarının da keskin bir şekilde artması bekleniyor.

Yükselen kakao fiyatlarının ralli yapması tüketiciler için sıkıntılı bir sürece işaret ediyor. Çikolata üreticileri, yüksek kakao fiyatlarını ya fiyat artışları şeklinde ya da ambalaj boyutlarını azaltarak tüketicilere yansıtıyor.

İklim koşulları nedeniyle kakao hasadının azalması çikolata üreticilerini fiyat artırımı yapmaya itmişti. Üretim kesintisinin devam etmesiyle çikolata fiyatlarının daha da sert artabileceği tahmin ediliyor.

Çocuk işçiliği devam ediyor

Gana ve Fildişi Sahili'ndeki yoksul kakao çiftçilerinin henüz rekor fiyatlardan faydalanamaması da dikkati çekiyor. Her iki ülkedeki kamu satış şirketleri, ekimde başlayan hasadın yarısından fazlasını 2023 baharında, bugünkü fiyatların yarısına, satış yaptı.

Bunun yanında küresel kakaonun neredeyse 3'te ikisini sağlayan Gana ve Fildişi Sahili'nde, 5-17 yaş arasındaki çocukların yüzde 43'ü kakaodaki çocuk işçiliğinden etkileniyor. Bu da yaklaşık 1,5 milyon çocuk anlamına geliyor.

"Uzun süren yağışlar kakao ağaçlarının böceklenmesine yol açtı"

Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, kakao fiyatlarının özellikle son bir yılda çok hızlı yükseldiğini belirterek, bunun en büyük nedenlerinden birinin özellikle Batı Afrika'da yaşanan hava koşullarındaki değişiklikler olduğunu söyledi.

Geçen yıl bütün dünyada El Nino hava akımı yaşandığını anımsatan Ergezen, sözlerini şöyle sürdürdü:

"El Nino dediğimiz olay aslında sıcaklıkların olduğundan daha sıcak, yağışların da olduğundan daha yağışlı olmasına yol açan bir hava koşuluydu. Batı Afrika dediğimiz bölge ise dünya kakao üretiminin yüzde 60'tan fazlasını gerçekleştiren bir bölge. Burada başlıca Gana, Fildişi Sahili ve Nijerya gibi ülkelerde üretilen kakao dünya çikolata sektörünün en büyük temel kaynağı. Bu bölgede hava sıcaklıkları beklenirken yağışların yaşanması ve yağışların uzun sürmesi bu bölgedeki kakao ağaçlarının böceklenmesine yol açtı."

Kakaoda rekolte de düştü

Zafer Ergezen, kakao ağaçlarının böceklenmesinin kakao rekoltesinin düşmesine yol açtığını belirterek, şimdi bu bölgelerdeki yağışların ve hava sıcaklıklarının kakao sektöründe ciddi bir arz sıkıntısına neden olduğunu, stokların hızlı bir şekilde azaldığını anlattı.

Buradaki sıkıntının sadece fiziki talep olmadığını, aynı zamanda bunu gören yatırımcıların fiziki olmayan pozisyonlarını da artırdığını dile getiren Ergezen, bu nedenle kakao fiyatlarında çok ciddi bir yükseliş görüldüğünü söyledi.

Ergezen, "2024 yılına geldiğimizde ise artık bu hava koşullarındaki değişimin etkisinin azalmasını beklerken halen devam ettiğini gördük. Böyle olunca da bu yıl fiyat artışları bir anda hızlanmaya başladı." diye konuştu.

Özellikle kakaodaki üretim açığının önceki döneme göre yaklaşık 4 kat arttığını kaydeden Ergezen, "Üretim açığı bu kadar yüksek olunca fiyatların da yukarıya doğru gitmesi kaçınılmaz oldu. Bu durumda çikolatada fiyat artışlarından ziyade boyutları küçülebilir. Zaten bu, Avrupa'da bazı çikolata üreticilerinde görülmeye başlandı." ifadelerini kullandı.

Ergezen, sürecin ne kadar devam edeceğini söylemenin zor olduğunu, Batı Afrika'dan gelen üretim tahmin raporlarını yakından takip etmeyi sürdüreceklerini belirterek, "Bu bölgedeki erişimin çok rahat olmaması ve bu konu hakkında yapılan raporların nispeten kısıtlı olması da tahmin edilebilirliği engelleyen unsurlardan." diye konuştu.