Irak'taki gerginlik emtia piyasasını uyandırdı

EVRİM KÜÇÜK

DIŞ HABERLER - Irak’ta giderek yükselen tansiyon uluslararası piyasalara yansıdı. Jeopolitik gerginlik yatırımcıları geleneksel olarak güvenli liman olarak görülen paralara, değerli metallere ve devlet tahvillerine yönlendirirken, OPEC’in ikinci büyük petrol tedarikçisinin sevkıyatı aksayacak endişesiyle petrol fiyatları son dokuz ayın en yüksek seviyesine çıktı. Uzmanlar, çatışma ve savaş zamanlarında genellikle emtia fiyatlarının yükseldiğini hatırlatıyor ve “Irak, emtia piyasalarını uyandırdı” yorumunu yapıyor. 

Ham petrol fiyatında geçtiğimiz haftadan beri gündemin ana başlığını Irak gerilimi oluşturuyor. Irak’taki çatışma haberleri yeni hafta da petrol yatırımcılarının odağında. IŞİD’in Musul’da kontrolü ele geçirmesinden sonra Bağdat’a doğru ilerlemesi ve Irak ordusu ile çatışma haberleri OPEC’in ikinci büyük petrol üreticisinde jeopolitik riskleri artırıyor. Bu nedenle WTI ve Brent petrolünde yukarı yönlü hareket sürüyor. Haziran başından itibaren bu bölgede artan çatışmalar, Amerikan petrolünde şubat ortasından bu yana etkin olan 105 dolar bariyerinin kırılmasına neden oldu. WTI 107.68 dolara kadar çıktı, Brent petrolü de 114 doları görerek son dokuz ayın en yüksek seviyesini gördü. Çatışmaların şiddetlenmesi halinde fiyatların ilk etapta bu yıl sonu için Wall Street analistlerinin öngördüğü 116 doları ardından da 120 doları devireceği tahmin ediliyor. 

Petrol fiyatı 200 dolara çıkabilir 

BP Capital Management kurucusu T. Boone Pickens’a göre ise Irak’ın petrol arzı sonlanırsa ham petrol fiyatları 150-200 dolara yükselebilir. CNBC’ye konuşan Pickens, “Burada fiyat ile talep öldürmeniz gerek. Bu yapabileceğiniz tek şey çünkü ortada petrol olmayacak” dedi. 

Emtia endeksleri yükselişte 

Petrol fiyatlarındaki yükseliş, uzun zamandır sakin bir seyir izleyen emtia fiyatlarını yukarı doğru destekledi. Arz endişesiyle petrolün ve et fiyatlarının yükselmesi bunun yanında yatırımcının jeopolitik risklerin arttığı ortamda güvenilir bir liman araması değerli metaller ile endüstriyel metal fiyatlarını yükseltti. 24 hammaddenin izlendiği Standard and Poor’s GSCI Spot Endeksi 664.81 puanla 29 Ağustos’tan bu yana en yüksek seviyeye çıktı. 

Endeks geçtiğimiz hafta içinde yüzde 2.1 ile 20 Aralık’tan bu yana en hızlı haftalık değer artışını yaşadı. Diğer yandan Dow Jones- UBS Emtia Endeksi de dün 0.4 artış kaydetti. 

Değerli metallere talep arttı 

Güvenli liman özelliğiyle yatırımcıyı yine kendine çeken altın 1.283 dolar/ons ile mayıs ayından bu yana en yüksek düzeyden işlem gördü. Analistler, fiyatlarda yükselişin süreceğini öngörüyor. ABD’de Vadeli Emtia İşlemleri Komisyonu verileri de altına yatırımcı ilgisinin pozitife döndüğüne işaret ediyor. Hedge fonlar ve para yöneticileri 10 Haziran’da sona eren hafta içinde vadeli ve opsiyonlu altın işlemlerinde pozisyonlarını artırdı. 

Bu arada, platin ve paladyum fiyatları da arz endişesiyle yüzde 1 değer kazandı. Platin 1.438 dolar/ ons düzeyinden satılırken, paladyum 818 dolardan satıldı. Gümüş fiyatları da dün prim yapan emtia ürünleri arasındaydı. Bakır yükseliş trendinde Irak’taki gerginliğin emtia endekslerini yükseltmesiyle bakır da yükseliş trendine girdi. Metal piyasaları, ABD’nin ve Çin’in ekonomik görünümünden uzaklaşarak Ortadoğu’daki gelişmelere yoğunlaştı. Bakır Şanghay’da 10 günlük zirvesini görürken, Londra’da yüzde 1’e yakan yükselerek 6.693 dolar/ton oldu. Nikel de yüzde 1.85 primle 18.405 dolar/tondan işlem gördü.

Irak petrolü neden önemli? 

Irak’ın 140 milyar varil kanıtlanmış petrol rezervi bulunuyor. ABD Dış İlişkiler Konseyi’ne göre keşfedilmemiş rezervlerin büyüklü ise 220 milyar varil. Küresel Enerji Çalışmaları Merkezi’ne göre bu rakam 300 milyar varil. Irak’ın Suudi Arabistan’dan bile daha büyük bir rezerve sahip olduğuna işaret eden bu tahminlerin doğru olması, Irak’ın dünyadaki petrolün dörtte birinden fazlasının üzerinde oturduğu anlamına geliyor. Irak petrol sahaları şubat ayında günlük ortalama 3.6 milyon varil ham petrol üretimine imza atarken, dört yıl öncesinin yüzde 50 üzerine çıktı. Bu rakam bir aylık için bile olmuş olsa ülkenin yıllık üretim rekoru olan 3.5 milyon varilin üzerine çekti. Ham petrol ihracatı ise günde 2.4 milyon varil civarında. Kerkük’e de giren IŞİD’in ele geçirdiği söylenen, sonra Irak yönetiminin “geri aldık” dediği ve günlük kapasitesi 30 bin varil olan Irak’ın en büyük petrol rafinerisi Baiji de stratejik öneme sahip. Rafineri, her ne kadar düşük kapasite ile çalışsa da, merkezi Irak yönetiminin Kerkük’ten çıkardığı petrolü işlemeye yarıyor. Kerkük, üretimi düşmüş de olsa Irak’ın en önemli petrol sahalarını kapsıyor. 

İslamcılar Telafer’i ele geçirdi 

Radikal Sünni militanlar, Irak ordusu ile sert çatışmaların ardından ülkenin kuzeybatısında bulunan ve çoğunluğu Türkmenlerden oluşan Telafer kentini ele geçirdi. Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) militanları geçen haftaki yıldırım taarruzların ardından Telafer’i ele geçirerek Irak’ın kuzeyindeki hakimiyetlerini pekiştiriyor. Reuters’a bilgi veren ve adının açıklanmasını istemeyen bir yerel yönetim yetkilisi, “Militanlar kenti ele geçirdi. Şiddetli çarpışmalar oldu, birçok kişi öldü. Şii aileler batıya, Sünniler ise doğuya kaçtı” dedi. Telafer geçen hafta IŞİD militanları tarafından ele geçirilen Irak’ın ikinci büyük kenti Musul’a kısa bir mesafede bulunuyor. Bu arada, ABD’nin askeri nakliye gemisi, USS Mesa Verde’nin taşıdığı 550 deniz piyadesi ile birlikte Basra Körfezi’ne girdi. ABD’nin CNN televizyonunda yer alan haberde nakliye gemisinin Irak’ın kuzeyini kontrol altına alan radikal Sünni militanlara karşı Irak hükümetine verilecek olası desteğe hazırlık amaçlı gönderildiği belirtildi.