Fındıkta ihracatın yarısı yabancılara geçti

ALİ EKBER YILDIRIM

İZMİR - Türkiye, üretimde ve ihracatta en güçlü olduğu tarım ürünü fındıkta piyasayı yabancılara bırakıyor. Dünyanın en büyük 4 çikolata üreticisinden biri olan İtalyan Ferrero’nun dünyanın en büyük fındık ihracatçısı ve 12 yıldır ihracat şampiyonu olan Oltan Gıda’yı satın alması fındık piyasasında dengeleri değiştirdi. Bu satışla Türkiye’nin yıllık 1.7 milyar dolarlık fındık ihracatının yaklaşık yarısı yabancı sermeyeli şirketlerin kontrolüne geçti. Önümüzdeki dönemde yabancı sermayenin fındık sektörüne ilgisinin artması ve yeni satın almaların veya ortaklıkların yaşanması sürpriz olmayacak.

Yıllarca “fındık Türkiye’de üretiliyor borsası Hamburg’da” sözü bir anlamda gerçek oldu. Dünya fındığının yüzde 75’ini üreten Türkiye, fiyatı belirleme ve piyasayı düzenleme gücünü büyük ölçüde yitiriyor. Böylece Türkiye’de üretilen fındığın fiyatında, ihracatında yabancı sermeyeli şirketlerin etkisi artacak.

DÜNYA’nın Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği ile İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin 2013 yılı verilerinden derlediği bilgilere göre fındık ihracatının yarısı yabancı şirketlerin kontrolünde olacak. Oltan Gıda’nın satışı ile en fazla ihracat yapan ilk iki firma yabancı sermeyeli oldu. İtalyan Ferrero tarafından satın alınan Oltan Gıda 2013'te 67 bin 892 ton fındık ihraç ederken 496 milyon 159 bin dolar gelir sağladı. Oltan Gıda, 12 yıldan beri Türkiye’nin aynı zamanda dünyanın en büyük fındık ihracatçısı konumunda. 1984'den bu yana faaliyet gösteren Oltan Gıda bundan sonra İtalyan Ferrero sahipliğinde faaliyetlerini sürdürecek.

Progıda Singapurlulara satılmıştı 
Türkiye’nin en çok ihracat yapan ikinci firması Progıda ise Türk Alman ortaklığı ile 1988 yılında kuruldu. Uzun yıllar İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanlığı yapan Ufuk Özongun ile Alman Pisani Rickertsen ortaklığıyla kurulan Progıda, 2011 yılında Singapur merkezli Olam Grubu’na satıldı. Progıda’nın Türkiye’de fındık ihracatı yapan iki şirketi var.

Progıda Tarım 2013'te 16 bin 937 ton fındık ihracatı yaparak 117 milyon 384 bin dolar gelir elde etti. Progıda Pazarlama şirketi ise aynı dönemde 13 bin 369 ton fındık ihracatı ile 78 milyon dolar gelir sağladı. Singapur sermayeli Progıda’nın toplam ihracatı 30 bin 276 ton fındık ihracatı karşılığı 185 milyon dolar.

Stelliferi ilk 10’da 
Bir başka yabancı sermayeli İtalyan Stelliferi Fındık Gıda Sanayi AŞ ise 2013'te 11 bin 141 ton fındık ve 68 milyon 464 bin dolar değerinde ihracat yaptı. İtalyan Ferrero tarafından daha önce satın alındığı ifade edilen Stelliferi’de en çok fındık ihraç eden ilk 10 firma arasında. Yabancı sermayeli Noor Fındık ise yabancı sermayeli firmalar arasında en az ihracat yapan firma. Sosyal sorumluluk projeleri, sözleşmeli üretim ve kaliteli fındık projeleri ile piyasada yer almaya çalışan Noor Fındık’ın 2013 fındık ihracatı 1264 ton ve 7 milyon 200 bin dolar değerinde.

Yerli sermayenin en büyüğü Balsu 
Fındık ihracatında yerli sermayeli en büyük fındık ihracatçısı ise bir dönem Başbakan Erdoğan’ın özel danışmanı olan Cüneyd Zapsu’nun da ortağı olduğu Balsu Gıda Sanayi ve Ticaret AŞ oldu.

İhracatçılar gelişmeleri izliyor 
DÜNYA’nın Oltan Gıda’nın satışı ile ilgili gündem yaratan haberinin bugün yapılması beklenen İstanbul ve Karadeniz Fındık İhracatçıları Birliği’nin rekolte tahminine ilişkin toplantısında da gündeme gemesi bekleniyor.

İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Haydar Gören, Ferrero’nun çok uzun yıllardan beri Türkiye’den fındık alan, Türkiye’ye yatırım yapan bir grup olduğunu belirterek DÜNYA’ya şu bilgileri verdi: “Artık ürettiğimiz fındık bize yetmemeye başladı. İç fındık ihracatımız 300 bin tona ulaştı. Türkiye’de üretilecek 750 bin ton kabuklu fındık artık sorunsuz olarak pazarlanabilir. Yıllardır Türkiye’de olan Ferrero’nun sektöre girmesi ülkemize olan güveni, sektörün gücünü gösteriyor. Türkiye fındığının yüzde 40’ını alan Ferrero’nun daha güçlü bir biçimde yer alması sektörün yararınadır. Kartelleşme, hareketi olacağını düşünmüyoruz. “

‘Satışın fındık fiyatıyla ilgisi yok’ 
İlk kez DÜNYA’nın duyurduğu haber ile ilgili firma yetkililerinden dolaylı yollardan açıklama geldi. Satışı doğrulayan Oltan Gıda yetkilileri bu yıl don felaketi ile yaşanan fındık fiyatındaki yükselmeden olumsuz etkilenmediklerini ve taahhütlerini yerine getirmeme gibi bir durumun söz konusu olmadığını, satışın da bundan kaynaklanmadığını açıkladı. Yetkililer, şirketin kurulduğu günden beri zarar etmediğini ve her dönem taahhütlerini yerine getirdiğini bildirdi.