Endonezya’nın kısıtlamaları maden fiyatlarını ısıtıyor

Hilal SARI

DIŞ HABERLER - Endonezya yönetimi uzun vadede madenlerini kendisi işletip ekonomisine olan getirisini artırmayı hedefliyor. Kısa vadede ise ülke ekonomisinin ihracat yasaklarıyla zor bir dönemden geçebileceği öne sürülüyor. Güneydoğu Asya'nın en büyük ulusu dünyanın en büyük nikel cevheri, rafine kalayı ve kömür ihracatçısı Endonezya ayrıca dünyadaki en büyük altın ve bakır madenlerine de ev sahipliği yapıyor. Reuters’da yer alan habere göre nikel ve boksit madenlerinin ihracını yasaklayan düzenlemeye göre bakır, demir cevheri, çinko, kurşun, manganez konsantreleri düzenlemeye dahil olmayacak. Emtia piyasaları ise yasaktan sonra nikel fiyatlarına kitlendi. Madenin Çin’deki devrimsel üretim teknikleriyle maliyetinin beş yıl öncesine göre kademeli olarak düşmesine rağmen, yasakla birlikte tekrar zirve yapması bekleniyor. Nikelin bir tonu Londra Metal Borsası’nda haftayı 13 bin 675 dolardan kapatmıştı.

Endonezya yeni düzenlemesi ile nikel ve boksit konsantresi ihracatlarını yasakladı. Devlet Başkanı Susilo Bambang Yudhoyono'nun daha önce yürütmeye koyduğu bazı kanunların bile durumu değiştirmeyeceği belirtilen habere göre, yeni maden ihracatı düzenlemesi dün yürürlüğe girdi. Endonezya Devlet Başkanı Susilo, cumartesi günü geç saatlerde bir son dakika düzenlemesi ile bakır, kurşuni demir cevheri ve manganez konsantresi ihracatlarını yeni düzenlemeye rağmen serbest bıraktı. Dünyanın en büyük nikel, rafine kalay ve kömür ihracatçısı olan Endonezya, başta bakır ve nikel olmak üzere yılda 10 milyar dolar değerinde maden cevheri ihraç ediyordu

Bakanlık kömür ve minerallerden sorumlu genel direktör Sukhyar, ihraç edilemeden önce rafine edilmesi gereken madenlerin boksit, nikel, kalay, krom, altın ve gümüş olduğunu belirtti. Sukhyar "Bu madenler rafine edilmeli çünkü ara mamülleri bulunmuyor" diye konuştu. 

Amerikan finans kuruluşu Citigroup geçtiğimiz ay yayınladığı raporunda ihracat kontrollerinin 2014 yılında Endonezya’nın cari dengesini kötüleştireceğini ve ekonomik büyümesini 0.3 oranında yavaşlatacağını belirtmişti. Japon finans kuruluşu Nomura ise yasağın ihraç gelirlerini düşürerek en az 5 milyar dolara mal olacağını belirtiyor. Endonezya Ticaret ve Sanayi Odası 16 Aralık’ta yaptığı açıklamada sevkiyatlardaki yasağın 80 bin kadar çalışanın işsiz kalacağını öngörüyordu. 

Aralarında nikel madeni sahibi Mobi Jaya Persada'nın da bulunduğu yüzlerce küçük Endonezya maden şirketi hükümetin bu ihtilaflı ihracat yasağının ardından kendilerini en kötüye hazırlıyor ve kepenk kapatmayı ihtimaller arasında değerlendiriyorlar. Endonezya'nın dünyanın en büyük nikel ihracatçısı olmasına katkıda bulunan nikel üreticilerinden Mobi Jaya Presada düzenleme yürürlüğe girmeden önce bile 100 çalışanını işten çıkarttı. Mobi Jaya Persada İş Geliştirme Müdürü Roj Kojongan, "Şimdiden iş gücümüzü azaltmaya başladık ve düzenleme cevher ihracatını durdurursa işçi çıkartmaya devam edeceğiz" diyor ve şirketin sadece 44 çalışanı kaldığını ekliyor. 

İhraç yasakları 2014  seçimlerine konu olacak

Uzun süreden beri beklenen ihracat sınırlandırması sebebiyle Endonezya Maden Girişimcileri Derneği verilerine göre neredeyse 30 bin çalışanın işine son verildi. İşten çıkartmalar  Jakarta'da protestolara neden olmuştu . ihracat yasakları ülkenin milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine gireceği 2014 yılında önemli politik konulardan biri olacak gibi görünüyor. Maden birliklerinin düzenlemeye karşı yasal girişimde bulunacağı belirtiliyor.  

Ulusal Maden İşçileri Birliği dün yapmış olduğu basın açıklamasında ülkedeki tüm maden işçilerini sokaklara dökülmeye ve hükümet yasağı uygulamaya devam ettiği takdirde başkanlık sarayına akın etmeye çağırdı. Pazar günü yürürlüğe giren düzenleme tüm minerallerin ülke içinde işlenmesini gerektiriyor. Güneydoğu Asya’nın en büyük ekonomisini sadece ham madde ihracatçısı yapan bir ülke konumundan çıkartıp bitmiş mamuller üreten bir ekonomiye dönüştürme girişimi olarak değerlendiriliyor. 

“Neden ABD’li devler yasaktan hariç tutuluyor?”

Endonezya’nın zaten yavaşlayan ekonomisine çok olumsuz bir etki yapacağından endişe eden Başkan Susilo Bambang Yudhoyono bir son dakika düzenlemesi ile kanunun ülkedeki en büyük maden şirketlerinin Freeport ve Newmont gibi ABD maden devlerinin ihracatına devam etmesine izin verdi. Fakat bu düzenleme, yasağın getireceği yükü, yüzlerce milyon doları harcayarak maden ocağı inşa etmeye gücü yetmeyen yüzlerce yerel maden üreticisinin sırtına yüklüyor. PT Harita Prima Abadi Mineral ve Sinapurlu Ibris Nickel Pte Ltd gibi yüzlerce küçük maden işletmesi, maden ihracatı yasağının belirsizlikleri sebebiyle ya faaliyetlerini önemli ölçüde azalttılar ya da tamamen durdurdular. Aluminyum yapımında kullanılan boksit madenciliği yapan PT Harita Prima Abadi Mineral genel müdürü Erry Sofyan “Neden Freeport ve Newmont yasaktan etkilenmiyor fakat yerel şirketler bu sınırlandırmaya mazur bırakılıyor?” diye soruyor. Geçen aralık ayı sonu itibariyle madencilik faaliyetlerine son verdiklerini belirten Sofyan “Eğer boksit ihraç edemezsek 4700 çalışanımızı işten çıkartmak zorunda kalacağız” diye konuştu.