Yeni teşvik sistemi sahada aksıyor

Canan SAKARYA

Özüm ÖRS

ANKARA - Başbakan Yardımcısı Ali Babacan 1 Ekim’de ABD’nin Chicago kentinde yaptığı açıklamada Haziran 2012 tarihinde uygulamaya konulan 6 bölgeli, sektör öncelikli yeni teşvik sisteminin, 1.5 yıllık uygulama temelinde revize edileceğini belirtmişti.

Babacan’ın bu önemli açıklamasına göre, yatırım teşviklerinde sektörler ve yatırım türlerinde yapılacak gözden geçirme ve değişiklikler, sahadaki başarı veya başarısızlık ölçütlerine bakılarak gerçekleştirilecek, bazı sektörlerde uygulanan teşviklerin kesilmesi dahi söz konusu olabilecek.

DÜNYA Mikro Politika, yatırımların seçilmiş sektörlerin yanı sıra, özellikle ekonomisi nispeten geri il ve bölgelere yönlendirilmesini, gelişmişlik farklarının azaltılmasını hedefleyen teşvik sisteminin “sahada” nasıl değerlendirildiğini, ne sonuçlar verdiğini, bölge ve il düzeylerinde beklentileri karşılayıp karşılamadığını araştırdı. “Sahanın” nabzını yansıtan yerel iş dünyası liderleri de sistemin aksaklıklarını, yararlarını ve revize edilmesini istedikleri yönleri açıkladılar.

İsmail Akçay

Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

Teşvikler mahalli aktörlerle hazırlanmalı

Geçen sene açıklanan teşvik sistemiyle  bize il dışından yeni yatırımcı gelmedi. Teşvikler bizim bölgeyi cazip hâle getirmedi. Yeni bir düzenlemeye ihtiyaç var. Düzenlemeler için gerekli mevzuat, teşvik yasasının uygulanacağı bölgelerde saha çalışması yapılak hazırlansın. Biz 5’inci bölgedeyiz. Bölge illeriyle ortak paydada buluştuğumuzu kabul ediyorum ama, bu işi hazırlayacak uzmanlar illeri gezmeli. Yatırımcılarla görüşülmeli, ilin coğrafyası, iklimi, altyapısı görülmeli, teşvikler ona göre verilmeli. Yasa mahalli aktörlerle birlikte yapılmalı. 

Bir defa teşvikten yararlanmada 10 kişi istihdam şartı bölgemiz için fazla, 5’e indirilmeli. Vergi muafiyetinde muhtasar değil gelir vergisi muafiyeti istiyoruz. SSK primlerinde yüzde 5 artı 5 indirim yeterli değil. Hâlâ bölgemizde işveren için istihdam üzerindeki yük çok yüksek. İlimde bir işyeri yılda 5 ton kömürle ısınırken, başka bir ilde 500 kilo ile ısınıyor. Aradaki fark iyi gözetilmeli. Teşvikte mutlaka gözle görülür, elle tutulur farklılık yaratacak bir düzenleme olmalı.

Hasan Hüseyin Erkoç

Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

İnovasyon ve Ar-Ge sınırları düşürülmeli

Biz son teşvik düzenlemesinden faydalandık. Son 1 yıldaki teşvik belgelerine bakınca Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde önceki yıllara göre nispeten artış var. Bu olumlu gelişme devam etmeli. Teşvikte  gelişme sağlayacak revizyon yapılırsa seviniriz. Genellikle  inovasyon ve Ar-Ge’ye dönük teşviklerde rakamlar çok yüksek  Doğu ve Güneydoğu’da bu rakamları yakalamak zor. İyileştirilmeli. Bölgelere göre yapılacak bir revizyon bizim lehimize olur. İş dünyası olarak rakiplere eşit şartlarda rekabet sağlanması gerektiğini söylüyoruz. Malatya son yıllarda öne çıkan bir il; teşvikten faydalandı, yerinde kullandı ama, gelişmişliğimizi tamamladığımızı söyleyemeyiz. Daha fazlası olabilir. Doğu ve Güneydoğu’nun bölgesel gelişmişlik farkını ortadan kaldırmaya yönelik  desteklere devam edilmeli.

Lütfü Yücelik

Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

6’ncı bölge ile eşit teşvik istiyoruz

2012’de başlayan teşvik sisteminde az gelişmiş bölgelerde kalkınmanın sağlanması ve bölgesel eşitsizliklerinin giderilmesi amaçlanmıştı. Ancak bu sürede ilimizin bulunduğu 5’inci bölgede istenilen düzeye ulaşılamadı. Ocak-Ekim döneminde 2 bin 516 teşvik belgesinden 392’si, diğer bölgelere göre en son sırada 5’inci bölgeden alındı. Toplam 63. 962 milyonTL’lik sabit yatırımın yalnız 3.772 milyon TL’si 5’inci bölgede gerçekleşti. Haziran 2012-Ekim 2013 döneminde düzenlenen yatırım teşvik belgesinde 5’inci bölge yüzde 9 ile son sırada. Erzurum’da 1.5 yılda  toplam 711 milyon TL tutarında 26 yatırım teşvik belgesi alındı, toplam 462 kişi istihdam edildi. Sektörel bazda enerjide 4, hizmetlerde 6, imalâtta 13, madencilikte 3 yatırım yapıldı.

Bölgemizin teşvik dezavantajını ifade edersek, yatırım 5’inci bölgeden 6’ncı bölgeye kaydırılırsa kamusal destekler yüzde 50’den yüzde 80’e çıkıyor. Dolayısıyla yatırım aşamasında finansal yükü hafifletilen firma, 6’ıncı bölgeyi tercih ediyor.

Bölgemizin biyoçeşitliliği nedeniyle sahip bulunduğu ilaç üretimi avantajı tüm bölgelere yaygınlaştırıldığı için bu alanda yatırım cazibesi kalmıyor. Bölgemiz açısından teşvik revizyonuna ihtiyaç duyuluyor. Yatırım aşamasında kamu desteği önemli, finansal destekler devam ettirilmeli, 6’ncı bölgede verilen yüzde 80’lik kamusal destek, 5’inci bölgeye de verilmeli. Bedelsiz arsa tahsisi, enerji desteği gibi uygulamalar devam etmeli. Ancak,  stratejik yatırımlarda tüm bölgelerin 5’inci bölge desteklerinden faydalanması bölgemiz için dezavantaj. Bu yatırımlara teşvik verilecekse, ayrıcalıklı sektörler ve bölgeler belirlenmeli.

Şah İsmail Bedirhanoğlu

Doğu ve Güneydoğu İşadamları Dernekleri Federasyonu Başkanı 

Çözüm süreci ilgiyi artırdı henüz sonuç yok

Son teşvik düzenlemesi bu bölge için önemli bir adım oldu. Genel olarak değerlendirdiğimizde diğer teşviklere göre olumlu. Beklediğimiz ölçüde yatırım gelmemesinin nedeni güvenlik ve istikrar sorunu. Bu durum yatırımcıyı  kaygılandırıyor, yatırımı engelliyor. Tam bu sırada çözüm sürecinin devreye girmesi, çatışmaların sona ermesi bölgeye olan ilgiyi artırdı, ancak altyapı sorunları ve yetersizlikler var.  Diyarbakır OSB’de arsa üretmede sorun yaşıyoruz, bu konuda ilgili kurumlar gerekli çabayı gösteriyor. Teşvikler açısından baktığımızda özellikle bu yılın sonuna kadar yatırım yapanlar 10-12 yıllık  muafiyettten yararlanabiliyor. Ama bir yatırımcı 2014’te yatırım yaparsa muafiyet 7 yıla düşüyor. 6’ncı bölgede birçok ildeki sorunlar dikkate alınarak süre 2014 yılı sonuna kadar uzatılmalı.

2013 yılına kadar yapılan yatırımlar OSB içinde  ise 12 yıl, dışında ise 10 yıl muafiyet vardı. Bu süre 2014 olarak revize edilmeli. Bölgede yatırımcıların yatırım arzusu var ama, bu işler bugünden yarına  olmuyor istediğimiz en temel değişikliklerden biri budur.

Kemal Karaküçük

K. maraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

Tekstile, makine, enerjiye güneş teşviki verilmeli

2012-2013 yıllarında Kahramanmaraş’ta tekstil, kağıt, gıda, kimya, çimento ve gereçleri, madeni eşya, demir dışı metaller, makine imalâtı, orman ürünleri, deri, cam, demir ve çelik sektörleri ön plana çıktı. 164 teşvik belgesiyle 2.3 milyar TL yatırım, 5 bin 128 kişilik istihdam öngörüldü.  3305 Sayılı Karar, önemli eksiklikleri de beraberinde getirdi. Bölgesel ve sektörel teşviklerin uygulandığı bu sistemde tekstilin sadece modernizasyon bazında teşviki, sektörü çıkmaza itti. Sektörde şirketler eski makineleri elden çıkarmak şartı ile yatırım teşviki alabiliyor. Ancak, birçok şirket eski makinelere yeni aparat takarak fantezi iplikleri üretebiliyor, makineleri uzun yıllar çalıştırabiliyor. Eskisini değerlendirirken yeni yatırımla özellikle düşük enerji tüketen makine almak istediklerinde ise eski makine elden çıkarılmadığı için teşvikten yararlandırılmıyorlar. Tekstil sektöründe yatırım teşviki tüm yatırımlara uygulanmalı, özellikle yenilikçi ürün odaklı bir politika izlenmeli. Bölgesel desteklerden yararlanacak sektörler listesine enerji, özellikle güneş, rüzgâr gibi yenilenebilir kaynaklar eklenmelidir. 

Müjdat Keçeci

Denizli Sanayi Odası Başkanı

Tekstil teşvikleri sorunlu

Mevcut sisteme 3 temel noktada itiraz ediyoruz. Yeni sistemin bu sakıncaları ortadan kaldıracak biçimde düzenlenmesini istiyoruz. Öncelikle TÜİK verileri temel alınarak yapılan ve illerin sosyo-ekonomik düzeylerini dikkate alan sınıflandırmayı, gerçekçi ve doğru bulmuyoruz. Bu sınıflandırma illerin kendi içlerindeki gelişmişlik farklılıklarını göz ardı etmekte. Bu yüzden iller arası gelişmişlik farklılıklarını gidermeyi hedefleyen teşvik sistemi, istenen sonuçları vermiyor.  Uygulamada teknik sıkıntılar var. Denizli tekstil ve hazır giyim sektörü, havlu-bornoz ve ev tekstili üretimine yönelik. Ancak ilimiz en önemli ihracat kalemlerinden biri olan bornoz üretimi, ev tekstili ve havlunun aksine, teşvik uygulamalarında “18- Giyim Eşyası İmalatı; Kürkün İşlenmesi ve Boyanması” kodunda olduğu için bölgesel destekten faydalanamıyor. Bölgesel teşvikler, teşvik kapsamına alınmayan bölgelerde ciddi kayıplara neden oluyor. Bölgesel teşviklerin yarattığı eşitsizlik giderilmeli. Teşvik kapsamındaki yatırımlar için asgari tutar Denizli’nin bulunduğu 2’nci bölge ile 1’inci bölgede 1 milyon TL, diğerlerinde 500 yüz bin TL. 1 milyon TL asgari tutar birçok küçük işletmemize yüksek geliyor. Bu mikro ve küçük işletmeler için makul seviyede olmalı. Faiz desteği Denizli’nin bulunduğu 2’nci bölgede uygulanmıyor. Yatırım finansmanı faiz yükünü hafifletecek bu desteğin tüm bölgelere yayılmalı. Tekstil sektöründe dokuma ve iplik konusunda sadece modernizasyona yönelik yatırımlar destekleniyor, yeni ve kapasite artışına yönelik yatırımlar dokumada en az 5 milyon, iplikte 15 milyon TL yatırım hâlinde yararlanabiliyor. Bu şartlar aşağı çekilmeli.

Suat Hacısalihoğlu

Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

Trabzon 4’üncü bölgeye alınmalı

Son teşvik düzenlemesinde Trabzon yatırım teşvikinde 3’üncü bölgeye alındı. Daha önceki uygulamada avantajlı konumda idik. Avantaj kaybedildi ve yeni düzenlemeden en zararlı çıkan il Trabzon oldu.  Girişimciler ilimizin 4’üncü bölgeye alınacağı düşüncesiyle yatırımlarını bekletiyor. Kademeli teşvik sistemi, Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı’nı kapsayan iller arasında dengesizlik yarattı.  Son teşvik yasasında ise DOKA içindeki Gümüşhane, Ordu, Giresun 5’inci, Artvin, Rize 4’üncü, Trabzon ise 3’üncü bölgeye alındı. Bölgenin merkezi ve lokomotifi Trabzon’un istihdam teşviki dışında tutulması DOKA bölgesi içerisindeki diğer illerin gelişmesini de olumsuz etkileyecek. Teşvik sistemin bölgemiz için revizyona ihtiyacı var. Trabzon 4’üncü bölgeye alınmalı. 4’üncü bölgede sektörel teşviklerde herhangi bir sektörün değil, karma sektörlern ön plâna çıkarılması daha fazla yatırım alanı açacak.Biyoteknoloji ve inovasyon merkezi gibi yatırımlar teşvik kapsamına alınmalı. Bu anlamda,  ülkemizde de yatırım adaları kuruluş hazırlıklarının tamamlanması, endüstri bölgesi uygulamalarına geçilmesi teşvik edilmeli. İstihdam teşvikinin yanı sıra yatırım teşviklerinin ülkemize ve bölgelerimize  yenilikçi, Ar-Ge’ye dayalı, uluslararası rekabette avantaj sağlayan, ihracat potansiyeli bulunan yatırımlara öncelik veren teşvikler sunulmalı.

Savaş M. Özaydemir

Eskişehir Sanayi Odası Başkanı

Asgari yatırım tutarlarına KOBİ indirimi sağlanmalı