Kamu ihalelerinde yerli sanayi malları üretenlere fiyat avantajı

Canan SAKARYA

ANKARA - Kamu ihale sistemi, yerli sanayi ürünleri üreticilerine sağlanan avantajın kapsamını genişletecek şekilde değiştiriliyor. Kamu İhale Kanunu’na göre, ihale makamı tarafından, ihaleye katılan yerli firmalar ya da yerli üretim ürünler söz konusu ise yüzde 15 oranında fazlaya kadar teklif edilse dahi ihaleyi kazanabiliyordu ancak bu uygulama zorunlu değil, ihale makamının uygun görmesi halinde gerçekleşiyordu. İş dünyası, ihale makamlarının çekingen tavrı nedeniyle bu avantajın kullanılmadığından dolayı, zorunlu hale getirilmesini talep ediyor.

İş dünyasının bu talebine kısmi yanıt geldi. Kamu İhale Kanunu’nda da değişiklik yapan ve TBMM’de bulunan torba yasa tasarısında, bazı sanayi ürünlerinin ihalelerinde zorunlu olarak fiyat avantajı kuralı uygulanması düzenlendi. “Orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünleri” isimli yeni bir tanım oluşturuldu ve bu kapsama giren ürünlerin ihalelerinde, yüzde 15’e kadar daha pahalı ürün önerilse dahi, ihale makamı zorunlu olarak bu isteklinin teklifini kabul edecek. “Orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünlerinin” yerli olarak üretilenleri her yıl Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilan edilecek. Bakanlığın yayınlayacağı usul ve esaslar doğrultusunda üreticiler, yerli olarak ürettikleri bu ürünlere ilişkin belge alacaklar.

Geçen haziran ayında Meclis’e sunulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Teşkilat Kanunu ile kazı kanunlarda değişiklik öngören 103 maddelik torba tasarı, yarın Plan Bütçe Komisyonu’nda ele alınacak. Alt komisyona gönderilmesi beklenen torba tasarıda, Kamu İhale Kanunu’nun ‘yerli isteklilerle ilgili düzenlemeleri’ içeren  63. maddesi yerli sanayi ürünlerine kamu alımlarında fiyat avantajı sağlayacak şekilde yeniden düzenleniyor.

Tasarıyla, ihalelere sadece yerli isteklilerin katılması ile yerli istekliler ve yerli malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı tanınmasına ilişkin esaslar belirleniyor.

Buna göre,  yaklaşık maliyeti eşik değerin altında kalan ihalelerde sadece yerli isteklilerin katılabileceğine ilişkin düzenleme yapılabilecek. Hizmet alımı ve yapımı işi ihalelerinde yerli istekliler lehine yüzde 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanabilecek. Mal alımı ihalelerinde yerli malı teklif eden istekliler lehine yüzde 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanabilecek.

Ancak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünleri arasından belirlenen ve her yıl Ocak ayında Kurum tarafından ilan edilen listede yer alan malların ihalelerinde yerli malı teklif eden istekliler lehine yüzde 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanması zorunlu olacak. Yerli malı belirlenmesine  ilişkin usul ve esaslar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak belirlenecek. İsteklilere teklif edilen  malınyerli malı olduğu düzenlenen yerli malı belgesi ile belgelendirilecek. Tasarıya göre, ortak girişimlerin yerli istekli sayılabilmesi için bütün ortaklarının yerli istekli olması gerekiyor.İmalat sanayiinde uzun zamandır yerli ürünlere ve yerli isteklilere yönelik fiyat avantajının zorunlu olarak uygulanması talep ediliyordu. Hükümet, bu taleplere kısmi de olsa (orta ve yüksek teknolojili mallar) yanıt vermiş oldu.

Off-set uygulamaları kanun kapsımı dışına çıkarılıyor

Tasarıyla yapılan diğer bir değişikliğe göre,  Kamu İhale Kanunun 3. maddesinin (g) bendindeki ‘yaklaşık maliyet ve sözleşme bedeli 2 trilyon 300 milyar lirasını aşmayan mal veya hizmet alımları’ ibaresi kaldırılarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile  ilgili kamu iktisadi teşebbüslerinin ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde  gerçekleştirecekleri yapım işleri ile yenilik, yerlileşme ve teknoloji transferini sağlamaya yönelik sanayi katılımı off-set uygulamalarını  içeren mal ve hizmet alımları istisna kapsamına alınıyor.

Akaryakıttan kaynaklanan fiyat farkı dikkate alınacak

Tasarıdaki diğer bir  maddeyle, 22 Eylül 2012 tarihi itibariyle sözleşmesi devam eden ve ihale dokümanında fiyat farkı verilmesine ilişkin hüküm  bulunan sözleşmelerde, yüklenicinin kullandığı akaryakıta ilişkin fiyat farkı hesaplanmasına esas alınan endekste değişiklik yapılabilmesine ve özel tüketim vergisinde gerçekleşen değişikliğin fiyat farkı olarak hesaplanabilmesine  ilişkin olarak Bakanlar Kuruluna yetki veriliyor.  Ancak bu maddenin yürütülmesi için ihalenin yaklaşık maliyet tutarının yarıdan fazlasının akaryakıttan olması şartı getiriliyor. 

Tasarıda otoyol ve köprülerin halka arz yöntemiyle özelleştirilmesi için anonim şirket kurulmasına ilişkin düzenleme de bulunuyor.

Nurettin Özdebir: Yapılan değişiklik yetersiz

Sayın Başbakan tarafından bu konuda daha önce üç defa genelge yayınlandı ancak sonuç alınamadı. Bu çeşitli nedenlerle uygulanamıyor, ithal malı almak istiyorlar. ‘Yüzde 15’ekadar fiyat avantajı sağlanması zorunludur’ diye yazanlar mutlaka yerli malı alın demek istiyorlar ama açık olarak yazılmadığı için Başbakanlık genelgesinde olduğu gibi sonuç alınamayacağını daha farklı bir sonuç doğurmayacağını düşünüyorum. ‘Aranan niteliklere uygun ise fiyatı yüzde 15 fazla bile olsa yerli malını alacaksın’ demek lazım. Yüzde 15 fiyat farkı avantajı uygulanır derken  illa ki fiyatı  ithal maldan yüzde 15 fazla mı olacak, ucuz da olabilir. Buradaki amacın net olarak ifade edilmesi gerekir bence. Ya da AB müktesebatı nedeniyle bu kadar açık bir şekilde yazılamıyorsa o zamanda iç genelgelerle düzenleme yapılabilir. Bu anlamda bence yetersiz. Bizim kendi iç pazarımızda yerli malımızı tercih etmemiz lazım ‘bu  kalitesiz malı alalım’ demek değil, doğrusunu kalitelisini alalım eğer bir kabahati varsa geri bildirimle düzelttirelim bu aynı zamanda kendi sanayimizin gelişmesi açısından da önemli.

4743 Sayılı Kanun’un 63. maddesi yeniden düzenleniyor

İhalelere sadece yerli isteklilerin katılması ile yerli istekliler ve yerli malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı tanınmasına ilişkin olarak aşağıdaki düzenlemeler esas alınır:

a) Yaklaşık maliyeti eşik değerin altında kalan ihalelerde sadece yerli isteklilerin katılabileceğine ilişkin düzenleme yapılabilir.    

b) Hizmet alım ve yapım işi ihalelerinde yerli istekliler lehine %15’e  kadar fiyat avantajı sağlanabilir.

c) Mal alımı ihalelerinde yerli malı teklif eden istekliler lehine yüzde 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanabilir. Ancak Sanayi Bakanlığı tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak orta ve yüksek teknolojili sanayi ürünleri arasından belirlenen ve her yıl ocak ayında kurum tarafından ilan edilen listede yer alan malların ihalelerinde yerli malı teklif eden istekliler lehine % 15 oranına kadar fiyat avantajı sağlanması zorunludur.

d) Yerli malı belirlenmesine  ilişkin usul ve esaslar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak belirlenir. İsteklilere teklif edilen malın yerli malı olduğu, bu usul ve esaslara uygun olarak düzenlenen yerli malı belgesi ile belgelendirilir.

e) Ortak girişimlerin yerli istekli sayılabilmesi için bütün ortaklarının yerli istekli olması gereklidir.