Bütçede sekiz aylık açık 8.5 milyar TL

Ocak-ağustos döneminde toplam bütçe gelirleri geçen yıla göre yüzde 10.8 artışla 220.4 milyar, harcamalar ise yüzde 16.3 artışla 229 milyar lira oldu. Geçen yıl ilk sekiz ayda 2.1 milyar lira fazla veren bütçe bu yıl 8.5 milyar lira açık verdi.

Personel ve sosyal güvenlik pirimi ödemeleri geçen yılın aynı dönemine göre 10.5 milyar, SGK’ya yapılan transferler 8.9 milyar lira arttı. Vergi gelirlerindeki artış enflasyonun altında kaldı, devlet yatırımı da tüketim harcamasını da kıstı.

Naki BAKIR

ANKARA - Vergi tahsilatında başlayan düşüşle gelirlerde yaşanan aşınmaya karşılık, ertelenmiş memur maaş zamlarının birikmiş farklarının defaten ödendiği haziranda 6.3 milyar lira ile rekor bir açık ortaya çıkan bütçe, temmuz ve ağustosta da daha küçük olsa açık vermeye devam etti. Bütçede sekiz aylık dönem itibariyle açık 8.5 milyar liraya ulaştı.

Maliye Bakanlığı, mali tatil nedeniyle açıklanmayan temmuz ayı bütçe gerçekleşmelerini, ağustos ayı ile birlikte açıkladı. Buna göre temmuz ayında bütçe gelirleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 35.4 artışla 28 milyar 56 milyon, giderleri ise yüzde 16.8 artışla 28 milyar 302 milyon lira oldu. Temmuz ayında 245.9 milyon lira tutarında bir bütçe açığı verildi. Ağustos ayında ise daha kötü bir performans gözlendi; bütçe gelirleri yüzde 6.2 azalarak 30 milyar 249.6 milyon liraya gerilerken, giderler yüzde 7.9 artışla 31 milyar 821.5 milyon liraya ulaştı; aylık bazda 1 milyar 571.9 milyon liralık bütçe açığı verildi. Bütçe gelirlerinde ağustosta yaşanan düşüşte, vergi gelirlerinin yüzde 9.4 azalması etkili oldu.

Bu yıl haziran ayından itibaren düşüşe geçen vergi tahsilatının etkisiyle bütçe dengelerinde bozulma başlamıştı. Haziranda toplam bütçe geliri yüzde 7.1 düşüşle 24 milyar 803.5 milyon lira olurken, memur maaş zam farkının da eklenmesiyle toplam giderler yüzde 31.7 artışla 31 milyar 73.5 milyon liraya çıkmış, aylık bazda 6 milyar 270.3 milyon liralık bütçe açığı verilmişti. Böylece bütçede ilk beş ay itibariyle 432 milyon lira olan kümülatif açık, ilk yarı itibariyle 6 milyar 702.5 milyon liraya ulaşmıştı.

Bütçe sekiz ayda 8.5 milyar açık verdi

Ocak-ağustos döneminde toplam bütçe geliri yüzde 10.8 artışla 220 milyar 484.3 milyon lira olurken, bütçe harcamaları yüzde 16.3 artışla 229 milyar 4.6 milyon liraya ulaştı. Geçen yıl ilk sekiz ayda 2 milyar 104.7 milyon lira fazla veren bütçede bu yıl aynı dönemde 8 milyar 520.3 milyon liralık açık oluştu.

Sekiz ayda faiz dışı bütçe harcamaları yüzde 16.7 artışla 192 milyar 740.7 milyon, faiz ödemeleri ise yüzde 14.2 artışla 36 milyar 263.9 milyon lira oldu. Faiz dışı bütçe fazlası yüzde 18 azalarak 27 milyar 743.6 milyon liraya geriledi.

Personel yükü 10.5 milyar TL büyüdü

Faiz dışı harcamalar kapsamında personel ödemeleri ocak-ağustos döneminde yüzde 18.8 artışla 58 milyar 359 milyon, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi ödemeleri de yüzde 15.5 artışla 9 milyar 698 milyon lira oldu. Geçen yıl ilk sekiz ayda personel ödemeleri 49 milyar 122 milyon, sosyal güvenlik primi ödemeleri de 8 milyar 393 milyon lira olmuştu. Bu iki kalemdeki harcamalar geçen yıla göre 10.5 milyar lira artış gösterdi.

Sosyal güvenlik transferlerinde hızlı artış

Sosyal güvenlik transferlerinde hızlı artış

Ocak-ağustos döneminde toplam cari transferler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21.9 oranında artarak 86 milyar 795 milyon TL’ye ulaştı. Bu kapsamda sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri için geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24.6 artışla 44 milyar 877 milyon TL transfer yapıldı. Başka deyişle SGK’ya yapılan ödemeler geçen yılın aynı dönemine göre 8.9 milyar TL artış gösterdi. Aynı dönemde sosyal güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi amacıyla yapılan transfer tutarı
ise 3 milyar 540 milyon TL oldu.

Cari transferler kapsamında sekiz aydaki tarımsal destekleme ödemeleri 6 milyar 640 milyon, mahalli idare payları da 17 milyar 682 milyon TL olarak gerçekleşti.

Yatırımlar kısıldı

Sekiz ayda 12 milyar 596 milyon TL sermaye gideri, 2 milyar 197 milyon TL sermaye transferi yapıldı. Buna göre toplam yatırım harcaması 14 milyar 793.4 milyon lira ile geçen yılkinin yüzde 2.1 altında kaldı. Devlet, tüketim harcamalarını da kıstı. İlk sekiz ayda mal ve hizmet alım giderleri yüzde 4.1 düşüşle 17 milyar 851 milyon liraya geriledi. Borç verme giderleri ise sekiz aylık dönemde 5 milyar 244 milyon TL olarak gerçekleşti.

Vergi gelirindeki artış sadece yüzde 7.5 oldu

Bütçe gelirlerinin en önemli bölümünü oluşturan vergi gelirlerinde ocak-ağustos dönemindeki tahsilat 182 milyar 177.3 milyon lira oldu. Vergi gelirinde geçen yılın aynı dönemine göre artış yüzde 7.5’le oldukça düşük kaldı. Aynı dönemde tüketici fiyat endeksinin yüzde 8,9 oranında arttığı göz önünde bulundurulunca vergi tahsilatındaki artışın enflasyonun altında kaldığı, başka deyişle vergi gelirinin “reel” olarak gerilediği belirlendi. Geçen yılın aynı dönemine göre; banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 33.1, gelir vergisi yüzde 15.3, damga vergisi yüzde 12.1, harçlar yüzde 9.8, özel tüketim vergisi yüzde 6.4, kurumlar vergisi yüzde 6.3, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 2,6 ve diğer vergiler tahsilatı yüzde 11,8 oranında artarken ithalde alınan katma değer vergisi tahsilatında önemli bir değişim olmadı. Öte yandan kamu alacaklarının yeniden yapılandırılmasına ilişkin 6111 sayılı yasa kapsamında tahsil edilen genel bütçe vergi gelirleri, teşebbüs mülkiyet gelirleri ile faiz, pay ve ceza gelirleri toplam tutarı 31 Ağustos itibarıyla 18 milyar 262 milyon TL’ye ulaştı.