Zorunlu karşılıklara faiz TL mevduatları coşturdu

Birol BOZKURT

Merkez Bankası’nın TL zorunlu karşılıklara faiz ödemeye başlaması bankaların iştahını kabarttı. Bankalar için önemli bir gelir kalemine dönüşen uygulama mevduat faizlerini de yukarı taşıyor.

Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz bankacılık kaynakları geçen hafta cuma günü bazı bankaların Merkez Bankası’nın belirlediği TL mevduat hedeflerini tutturmak için yüksek hacimli mevduat hesaplarına yüzde 65 faiz oranıyla TL mevduat verdiğini söylüyor.

Bankalar her ayın son cuma günü hesap kapama yaptıklarını gelir hedefini tutturmak isteyen bankaların Merkez Bankası’nın TL zorunlu karşılıklara ödeyeceği faizi alabilmek için geçici olarak yüksek faizle TL mevduat topladığına dikkat çekiyor.

Merkez Bankası'nın, attığı adımlar sonrasında mevduat faizleri tekrar yükseliş eğilimine girdi. Bu kapsamda son olarak şubat ayının başında Merkez Bankası’nın TL mevduat payının artırılması ve KKM’den TL mevduata geçişi özendirmek amacıyla uygulamaya aldığı TL zorunlu karşılıklara nema ödenmesi uygulaması meyvelerini vermeye başladı.

1-3 ay vadeli TL mevduat faizlerinde ortalama oran 16 Şubat haftasında bir önceki haftaya göre 1,10 puanlık artışla yüzde 52,03'e yükselerek 21 yılın zirvesine yaklaştı. TL mevduat faizleri son olarak 22 Aralık 2023 haftasında yüzde 52,60 faiz oranıyla 21 yılın zirvesine çıkmıştı. Yeni yılla birlikte mevduat faizlerinde düşüş kaydedilmiş ve ortalama yüzde 49,61’e kadar gerilemişti.

Mevduat faizlerinde en yüksek faiz oranı döviz dönüşümlü KKM’den standart TL mevduata geçişlerde veriliyor. Bu kapsamda her ayın son Cuma günü defter kapaması yapan bankalar gelir hedefini tutturmak için Merkez Bankası’nın TL zorunlu karşılıklara ödediği faizden yararlanmak için TL mevduat faizlerinde kesenin ağzını açıyor.

Geçtiğimiz hafta cuma günü birçok bankanın 10 milyon TL ve üzerindeki büyüklükteki hesaplara yüzde 65’e kadar yüksek faizli TL mevduat verdiğini söyleyen bankacılık kaynakları, bankaların bu uygulamadan ciddi bir gelir elde ettiğini söylüyor. Mevduatların krediye dönüşünde sorunlar yaşansa da elde edilen bu gelir bankalara cazip geldiği için bu durum TL mevduat faizlerinin daha da yukarı taşınmasına yol açıyor.

Döviz dönüşümlü KKM’lerde faiz oranları yüksek olsa da bankaların düşük hacimli TL mevduatlara verdiği faiz oranları yüzde 23-50 bandında seyrediyor. Bankalarca TL mevduatlara fiilen uygulanan azami faiz oranı ise Aralık 2023 itibarıyla yüzde 70 seviyesinde bulunuyor.

TL mevduatı arttı, döviz mevduatı düştü

16 Şubat haftasında bankacılık sektörünün toplam mevduatı (bankalar arası dahil) 209 milyar 266 milyon 706 bin lira artışla 15 trilyon 487 milyar 63 milyon 696 bin liraya yükseldi. Geçen yıl aynı dönemde toplam mevduat 9 milyar 638 milyon TL düzeyindeydi.

Aynı dönemde bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 2,43 yükselişle 8 trilyon 846 milyar 704 milyon 980 bin lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0,03 artışla 6 trilyon 17 milyar 998 milyon 482 bin lira oldu. Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 206 milyar 657 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, bu tutarın 174 milyar 630 milyon doları yurt içinde yerleşik kişilerin hesaplarında toplandı.

Yurt içi yerleşiklerin toplam YP mevduatında, parite etkisinden arındırılmış veriler göz önünde bulundurulduğunda 16 Şubat itibarıyla 615 milyon dolarlık azalış görüldü. Mevduat hesaplarının yüzde 75’ten fazlasını 1 milyon TL ve üzeri büyüklükteki hesaplar oluşturuyor. 250 bin-1 milyon TL arasındaki tutarlar toplam mevduatın yüzde 13’ünden fazlasını oluştururken 250 bin TL’ye kadar olan mevduatlar yüzde 10’dan fazla pay alıyor.

Bankalar döviz dönüşümlü KKM’ye ek faiz veriyor

Merkez Bankası 2023 sonunda aldığı kararla TL dönüşümlü yeni KKM hesabı açılamayacağını duyurmuştu. Mevcut TL dönüşümlü KKM hesapları ise vade sonunda yenilenmiyor. Ancak döviz dönüşümlü KKM'de ise yeni hesap açılışları ve vade sonunda yenileme devam ederken bankaların buralarda verdiği faiz oranları da yüzde 36 civarında seyrediyor. Ancak vadeye ve tutara göre değişmekle birlikte bankalar döviz dönüşümlü KKM’de yüzde 1-5 arasında ek getiri sunuyor. Bankacılık kaynakları bu uygulamanın KKM’de hesaplarında düşüş hızını yavaşlattığı görüşünde.

Zorunlu karşılık oranı nedir?

Zorunlu karşılık oranı, mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası'nda bulundurmak zorunda oldukları mevduatların oranıdır ve bu oran Merkez Bankası tarafından kararlaştırılır. Zorunlu karşılık oranının artırılması daralmacı para politikasına, oranın azaltılması ise genişlemeci para politikasına işaret eder. Son olarak Zorunlu Karşılıklar Tebliği’nde yapılan değişiklikle Merkez Bankası, kur korumalı hesaplara ilişkin yenileme ve TL’ye geçiş oranı çerçevesinde TL zorunlu karşılıklara nema ödeyecek. Katılım bankaları için ise TL zorunlu karşılıklarda belirlenen kısım için indirim uygulanacak.

KKM 6 ayda 1 trilyon TL geriledi

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun verilerine göre, Kur korumalı mevduatta (KKM) geçen hafta 24,5 milyar lira düşüş oldu. Düşüş 6 ayda ise 1 trilyon liraya yaklaştı. Toplam mevduat hacminin 2,3 trilyon liraya indiği KKM, düşüşlerin başladığı eylül ayında 3,4 trilyon lira seviyesindeydi. Böylece 26 haftada 1 trilyon 039 milyar TL KKM hesaplarından çıkış yapmış oldu.