Yunanistan levrek ve çipurada liderliği Türkiye’ye kaptırdı

Evrim KÜÇÜK

Ekonomik krizde üretim ve tüketim dengelerinin değiştiği balıkçılıkta Türkiye, komşumuz Yunanistan’ın bir adım önüne geçti. Ekonomik krizden çıkmaya çalışan Yunanistan’da finansal sıkışıklık balıkçılık sektörünü de vuruyor. Yıllardır ekonomik sıkıntılarla boğuşan ülkede finansman bulmanın güçleşmesi ve Avrupa’da balığın en önemli alıcılarından Akdenizli tüketicilerin talebinin azalması nedeniyle levrek ve çipura endüstrisi darbe aldı. Yunanistan, bu alanda dünyanın en büyük üreticiliği koltuğunu Türkiye’ye bıraktı.Yunanistan geçtiğimiz yıl Avrupa’da 5.1 milyar dolarlık endüstrinin lideriydi. Ancak BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre ülkenin levrek ve çipura üretimi bu yıl yüzde 7 azalarak94 bin tona gerileyecek. Türkiye’nin üretiminin ise yüzde 12 artarak 108 bin tona yükselmesi bekleniyor.

Arz arttı, levreğin kilosu 1 euroya geriledi

Balık, özellikle de çiftlik levreği ve çipura, Yunanistan’ın, meyve ile fındıktan sonra ikinci büyük tarımsal ihracat kalemi. Ülkenin balık ihracatı zeytin ve peynirden fazla. Yem fiyatlarının arttığı bir dönemde levrek ve çipura arzında yaşanan ciddi artış, fiyatlar üzerinde baskı oluşturuyor. Yunan ve Türk balıkçıların arzının artması ve talep belirsizliği levrek fiyatlarını bu ay yurtdışı piyasalarda aşağı çekti. Geçen yıla oranla levreğin kilosu 1 euroya inerken, çipura geçen yıl ile yaklaşık aynı fiyattan satılıyor.

Yunanlı balıkçı yüksek faiz kıskacında zorlanıyor

Fiyatların baskı altında kalması da, yüksek faizlerle borçlanan Yunan balıkçıları zor durumda bırakıyor. Sıkı kredi koşulları ve yem fiyatlarındaki artıştan olumsuz etkilenen birçok balık çiftliği kâr edemez hale geldi. İngiliz Financial Times gazetesinin haberine göre, Mersin Üniversitesi’nde Balık Ürünleri Profesörü Ferit Rad, nakite sıkışan birçok çiftliğin küçük balık satmak zorunda kaldığını ifade etti. Bu da ton bazında toplam satışların düşmesine yol açıyor.

Yunanistan’ın önde gelen levrek üreticilerinden Nireus, küçük balık fiyatlarının düşük olmasından dolayı geçtiğimiz yıl zarar etmeye başlarken, bir diğer üretici Dias geçtiğimiz yıl iflasını açıkladı. Yunanlı şirketler, Avrupa’daki geleneksel olarak büyük pazarlarda talebin azalmasından da şikâyetçi. Avrupa’nın en büyük levrek ve çipura tüketicisi İtalya’da alım gücünün azalması satışları düşürürken, hem ülkeye yapılan ihracatın değerinde hem de hacimde yılın ilk yarısında ciddi gerileme meydana geldi. Fransa gibi diğer büyük pazarlarda da Kuzey Avrupa’dan cazip fiyatlarla gelen balığa talebin artması levrek ve çipurada rekabeti kızıştırıyor. Türkiye’de ise sektör büyüyen ekonomi ve hükümet teşviklerinden destek görüyor. Deniz ürünlerini yeni pazarlara satmaya yönelik çabalar Türk şirketlerinin ihracat adreslerini kuzey Avrupa’dan Rusya ve Ortadoğu’ya kadar çeşitlendirmelerini sağladı.

Yunanistan bizden 3 kat fazla balık tüketiyor

Yunanistan’ın balık tüketimi bizden fazla. Levrek ve çipura üretiminde Türkiye’nin gerisinde kalan Yunanistan’da genel olarak tüketimin bizden fazla olduğu görülüyor. Bizde yıllık balık tüketimi, kişi başı 6.93 kilogram civarındayken Yunanistan ise yılda bizim üç katı oranımızda yani 21.09 kilogram civarında balık tüketiyor. Türkiye, tüketim açısından dünyadaki birçok ülkeye göre gerilerde kalıyor. 400 bin nüfuslu İzlanda kişi başı 87.5 kilogram balık tüketiyor. Deniz ürünlerini seven Japonya’da ise kişi başı tüketim 60 kilogramı yakın.Avrupa’nın en büyük balık pazarlarından Fransa’da ise kişi başı yılık tüketim 34.8 kilogram civarında.

2018’de kültür balıkçılığı arzı, avlanmayı geçecek

Arz ve talebin balıkçılık sektöründe üretim, tüketim ve pazarların gelişimine dair trendlerde de değişim gözleniyor. FAO’ya göre 2018 yılında kültür balıkçılığından elde edilen arz, balık avcılığından elde edilen arzı aşacak. Şu an dünyanın en büyük balık ihracatçısı ve dördüncü büyük ithalatçısı olan Çin, sektördeki hızlı büyümesini sürdürecek. Ülkenin yıllık kişi başına tüketimi 31 kiloya ulaşmış durumda ve giderek artıyor. Çin’de deniz ürünleri ticaretinin büyüklüğünün bu yıl 130 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyor. Dünyanın bir numaralı balık pazarı olan AB-28 ülkelerinde de büyüme sürecek. Şu an bu bölgede kişi başı ortalama yıllık tüketim 28 kg. Diğer yandan AB’nin ithalata bağımlılığı artacak. ABD, Japonya’yı geçerek dünyanın en büyük balık ithalatçısı haline gelecek. Kırmızı etin balığın yerini almasıyla Japonya’nın ithalatında uzun vadede önemli bir gerileme yaşanacağı tahmin ediliyor. Şu an ülkede kişi başına yıllık tüketim 57 kg dolayında. Diğer yandan gelişmekte olan ülkelerin balık ticaretinden elde ettiği net gelirin 24 milyar doları bulması bekleniyor.Bu rakam, yılda 11 milyar dolar net gelir getiren kahve ve 7 milyar dolar gelir getiren kauçuk gibi tarımsal emtia ihracatından açık ara önde.