Yerli ve milli 'Gübre Takip Sistemi' verimliliği artıracak

Tarımda geniş ölçüde tüketimi olan nitratlı gübrelerin, terör örgütlerinin patlayıcı madde yapımında hammadde olarak kullanımının önüne geçilmesi amacıyla mevzuat altyapısı geçen yıl hazırlanan Gübre Takip Sistemi, nitratlı gübrelerle sınırlı olmak üzere 1 Ocak 2018'den itibaren yürürlüğe girdi. GTS 1 Temmuz 2018'den itibaren diğer gübrelerde de kullanılacak.

Piyasaya Arz Edilen Gübrelerin İzlenmesine Yönelik Tebliğ, 6 Nisan 2017'de Resmi Gazete'de yayınlandı. Piyasaya arz edilen gübrelere ve ambalajlara DNA barkodu eklenmesi esasına dayanan Gübre Takip Sistemi ile tamamen Türkiye'de yerli ve milli kaynaklarla üretilen nanoteknolojik bir yöntem kullanılarak gübrenin bir tanesinin bile nerede üretildiğini tespit edilmesine imkan sağlanıyor.

Uzmanlar, GTS'nin DNA yazılımları ve barkod sistemi tamamen yerli mühendisler tarafından geliştirilmesinin önemine işaret ederek, bunun Türkiye'nin bir çok kritik verisinin yabancıların eline geçmesini de önlediğini kaydediyorlar.

İlk çalışma artan terör olaylarından sonra başlamıştı

Türkiye'de son dönemlerde amonyum nitratın hammadde olarak kullanımıyla elde edilen patlayıcıların terör olaylarında kullanımının artmasıyla birlikte bu ürünlerin sıkı denetim altına alınmasına yönelik çalışma ilk olarak 2015 yılında başlatılmıştı. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Eşref Fakıbaba, sistemi tanıtırken yaptığı açıklamada, piyasaya arz edilen gübrelerin üreticiden veya ithalatçıdan, son kullanıcıya kadar fiziki olarak takip edilebileceğini kaydederken, halen dünyada bir çok ürünün işaretlenmesinde kullanılan DNA barkodunun 1 Ocak 2018'den itibaren gübrede de kullanılacağını kaydetmişti.

GÜBRE TÜKETİMİ 6 MİLYON TONUN ÜZERİNE ÇIKTI

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de son 10 yıllık zaman diliminde azot, fosfor ve potaslı (fiziki toplam) gübre tüketimi önemli ölçüde yükselerek, 2017 itibarıyla, 2008'e göre yüzde 50'nin üzerinde artış gösterdi.

Aynı dönemde gübre üretimi de artmakla birlikte, artış hızı üretimin altında kaldı. 2008 yılında 4 milyon 129 bin ton olan gübre tüketimi, bu tarihten itibaren iniş çıkışlı seyir izlese de öne 5 milyon tonun, son iki yıldır da 6 milyon tonun üzerine çıktı. 2009'da 5 milyon 275 bin ton olan tüketim, 2010'da 4 milyon 968 bin ton, 2011'de 4 milyon 766 bin ton oldu. 2012 yılında 5 milyon 339 bin tona yükselen gübre tüketimi, 2013'te 500 bin tonluk artışla 5 milyon 813 bin tona çıktı. Gübre tüketimi, 2014'te 5 milyon 471 bin ton, 2015'te 5 milyon 507 bin ton oldu. Geride bıraktığımız 2 yıllık zaman diliminde ise gübre tüketimi 6 milyon ton bandının üstüne oturdu. Tüketim, 2016'da 6 milyon 744 bin ton, 2017'de ise 6 milyon 332 bin ton oldu.

Türkiye'nin gübre üretimi ise 10 yıl öncesine göre 800 bin ton civarında artış gösterdi. 2008 yılında 2 milyon 960 bin ton olan üretim, 2009'de 2 milyon 878 bin ton, 2010'da ise 3 milyon 446 bin ton oldu. Üretim 2011'de 3 milyon 749 bin ton olurken, 2012'de 3 milyon 661 bin ton, 2013'te 3 milyon 576 bin ton, 2014'te 3 milyon 674 bin ton, 2016'da ise 3 milyon 358 bin ton oldu. Geride bıraktığımız 2017 yılında ise gübre üretimi 3 milyon 841 bin ton düzeyinde gerçekleşti.

YASAL ALTYAPISI KURULDU
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın Gübre Tedarik Sistemi için oluşturduğu web sayfasında GTS şöyle tanımlanıyor: Üretilerek veya ithal edilerek piyasaya arz edilen gübrelerin son kullanıcıya kadar takibinin sağlanmasına yönelik olarak, gübrelerin terör örgütlerince el yapımı patlayıcı yapımında kullanımına engel olmak, taklit, tağşiş edilmesini önlemek suretiyle üreticinin ve tüketicinin korunmasını sağlamak, gübre üretim ve tüketimini güvenilir şekilde kayıt altına almak suretiyle çok daha sağlıklı gübre politikaları geliştirebilmek amacıyla kurulan sistem.

GTS nasıl çalışıyor?
Gübre Takip Sistemi, gübrelerin paketleme aşamasında ürünün içerisine biyoteknolojik olarak uygulanan DNABarkod™ ile karekod/ barkod etiketlerle eşleştirilmesi yapılarak, her bir ürünün kimliklendirilmesi ve bu şekilde piyasaya arz edilmesi çalışmalarını kapsıyor. Sistemin temel kuruluş amacı gübreden, tedarik zincirindeki üretici/ ithalatçı-dağıtıcı ve kullanıcı bilgisine ulaşmak. GTS ile çuval, şişe, torba veya karton paketlerde piyasaya arz edilen ürünlerin üretici/ithalatçıdan, dağıtıcıya ve nihai kullanıcı olan çiftçiye kadar güvenle ulaştırılması hedefl eniyor. Bu süreçte geriye dönük olarak ürünlerin kullanım ve zincirleme tedarik aşamalarının tüm halkalarına ulaşılmasına olanak sağlanarak sahte, kaçak, tağşiş ürünlerin tespiti kolaylıkla yapılıyor.

GTS'NİN GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR
- Gübrelere, içerisine homojen dağılım yapılarak, çuval, şişe veya paketlere girmeden önce DNA Barkod uygulaması yapılıyor.
- Paketin içindeki ürün biyoteknolojik bir DNA koduna sahip oluyor; dışındaki etikete de ürün bilgileri ekleniyor ve iki kod eşleştirilerek GTS Portala kaydediliyor.
- Üretici/İthalatçı paketleme tesislerinden karekodları okutularak çıkan ürünler, dağıtıcıya karekodları okutularak alınıyor ve dağıtıcılar ürünleri kaçak, sahte, tağşiş riski olmadan rahatlıkla çiftçilere sunuyor.
- Ürününü dağıtıcıdan karekod okutularak alan çiftçi, kendisine gelen SMS bilgilendirme ile teyit alarak gübreyi tarlasında güvenle kullanıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan: Gübre Takip Sistemi devrim niteliğinde uygulama

Gübre Takip Sistemi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da büyük önem vererek desteklediği bir proje. AK Parti Aydın İl Kongresi'nde yaptığı konuşmada, “Bir müjde paylaşmak istiyorum” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, tarım sektöründe son dönemde sıkça tartışılan azot ve nitrat içeren gübre konusunda devrim niteliğinde bir uygulama başlattıklarını kaydetti.

Gübre Takip Sistemi'nin tamamen yerli ve milli imkanlarla geliştirildiğine vurgu yapan Erdoğan, “Geliştirdiğimiz bu teknoloji sayesinde azot ve nitrat içeren gübrelerin üretiminden kullanımına kadar tüm aşamalarını güvenli hale getirdik” diye konuştu. Gübrenin verimliliği artırmak için kullanıldığını vurgulayan Erdoğan, “Artık hiç kimse çiftçilerimize topraklarının bereketini artırsın diye verdiğimiz gübreyi alıp da bomba yapımında kullanamayacak” dedi. Burada yaptığı konuşmada Aydın'daki tarımsal desteklemeler ve önemli projelerden bahseden Cumhurbaşkanı Erdoğan, İkizdere Barajı'nın 2050 yılına kadar şehir merkezi ve çevresindeki yerleşim yerlerinin, içme, kullanma ve sanayi suyu ihtiyacını karşılayacağını kaydetti.

Avrupa'da DNA Barkod üretebilen tek tesis
Avrupa'da endüstriyel DNA üreten 5 tesis bulunuyor. Türkiye'deki tesis de bunların arasında yer alıyor. Ankara Gölbaşı'ndaki bu tesisi diğerlerinden ayıran en önemli özellik, Avrupa'da DNA Barkod üretebilen tek tesis olması. Tesisin Haziran ayı içerinde açılması planlanırken, halen DNA ve RNA Ankara'da Teknokentlerde üretiliyor. DNABarkod ile Gübre Takip Sistemi çiftçilere gübre reçetesi ile gübre satışı sağlayacak. Bu sayede çiftçiler yerinde ve yeterli gübre kullanımı yapacaklar. Doğru gübreleme ile verim artışı sağlanacak, tarımsal GSMH artacak. Doğru ve yeterli gübreleme ile yüzde 8 – 10'a yakın gereksiz gübre kullanımı engellenerek ortalama 800 milyon lira ile 1 milyar lira arasında tasarruf sağlanarak, bu paranın çiftçinin cebinde kalması öngörülüyor. Türkiye'de yıllık gübre tüketimi 9.5-10 milyar lira arasında hesaplanıyor.

GÜBRELEME İLE YÜKSEK VERİM, KALİTELİ ÜRÜN

Gübrelemenin amacı, toprakta eksikliği tespit edilen bitki besin maddelerini toprağa ilave ederek, mümkün olduğu kadar yüksek bir bitkisel üretim ve kaliteli ürün elde etmek olarak belirtiliyor. Bu noktada yüksek verim ve kaliteli üretim için hangi bitki besin elementinin kullanılacağının net şekilde hesaplanması gerekiyor. Bunun için öncelikle üretimi yapılacak bitkiye verilecek gübre usulüne uygun şekilde alınan toprak örneğinin analiz edilmesi öneriliyor.

Alınan toprak örnekleri laboratuvarda analiz edildikten sonra, ürünün yetiştirileceği tarlaya verilecek gübre miktarı belirleniyor. Aynı şekilde analiz sonuçlarına göre, toprağın hangi maddeye ihtiyacı varsa, içinde bunun bulunduğu gübre tespit edilerek öneriliyor.

ORGANİK GÜBRE DESTEĞİ GTS ÜZERİNDEN VERİLEBİLECEK

Tarımsal desteklemeler kapsamında, gübre desteklerine ek olarak organik ve organamineral gübrelere destek veriliyor. Organik Gübrelerelere verilecek destekler ve genel gübre destekleri, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından, GTS üzerinden takip edilebilecek.

Bakanlığın yaptığı DNA Barkod testleri başarıyla sonuçlandı.

Nitratlı gübrelerde 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren hayata geçen GTS sistemi, diğer gübrelerde ise kademeli olarak kullanılmaya başlanacak.

Bugün itibariyle 10.5 milyon torba DNA Barkod/karekod ile işaretlenirken, bunların 8.5 milyon torbası çiftçilere satıldı.

Gübre fabrikalarına ait 105 ayrı paketleme noktasına sistem kuruldu, yıl sonuna kadar 250 noktaya daha sistem kurulacak.

GTS’yi halen 12 bin 20 gübre dağıtıcısı (bayi) ve 2 bin 200 Bakanlık personeli aktif olarak kullanıyor.

2 bin adet DNA Barkod denetimi ve PGD denetimi ile taklit ve tağşiş engellenecek.

Yılda 4 bin adet standart denetimi ve DNA Barkod denetimi yapılacak.

12 bin adet el terminali bayilere bedelsiz olarak dağıtılacak.