Yabancılar 25 yılda sıcak paradan 42.8 milyar dolar kar transferi yaptı

Naki BAKIR

ANKARA - Yabancıların son 25 yılda Borsa ve kamu borçlanma senetlerine yatırım için toplam 102.8 milyar dolar sıcak para getirip, bu araçlardan elde ettikleri 42.8 milyar liralık karı ülkelerine transfer ettikleri ve halen 90 milyar dolarlık bir hisse senedi ve DİBS portföyüne sahip oldukları belirlendi.

1983'ten itibaren başlatılan dış ticaret, ödemeler dengesi ve kur rejiminin liberalize edildiği, finans ve sermaye piyasasının ayakları oluşturulduğu "serbest piyasa ekonomisi" sürecinde Türkiye, sıcak paracılar için karlı bir alan haline geldi. 1986'da 146 milyon dolarlık DİBS yatırım ile başlayan, 1989'dan itibaren İMKB ile de tanışan sıcak parada yıllık girişler sürekli büyüyerek 2011'de 20 milyar dolara yaklaştı.

DÜNYA'nın belirlemelerine göre 1986 başından bu yılın nisan sonuna kadar olan dönemde 24 milyar 738 milyon doları İMKB'de hisse senedi alımlarına, 78 milyar 43 milyon doları da borçlanma kağıtlarına yatırım için olmak üzere toplam 102 milyar 781 milyon dolarlık sıcak para girişi yaşandı. Aynı dönemde Borsa ve borçlanma senetlerinden elde edilen toplam 42 milyar 830 milyon dolarlık karı ülkelerine transfer ettiler.

Sıcak parada son 9.5 yılda rekor artış

Borsa ve DİBS'e yatırım amaçlı sıcak para girişleri özellikle son 9.5 yılda rekor kırdı. 1986-2002 dönemini kapsayan 17 yılda toplam 16 milyar 732 milyon dolar olan girişler, 2003 başından bu yılın nisan sonuna kadar olan yaklaşık 9.5 yıllık dönemde ise 86 milyar 49 milyon dolara ulaştı.
2002'de 1.5 milyar dolar dolayında gerçekleşen sıcak para girişi 2003'de 4 milyar dolara yaklaştı, 2004'te 9 milyar doları aştı.

Özellikle AB ile müzakere sürecinin başladığı 2005 yılında 15 milyar dolara yaklaşan, 2006'da da 11.4 milyar dolar olan girişler, 2007'de 2.8 milyar dolarla hız kesti. Küresel kriz süreci ile birlikte 2008'de 3.8 milyar dolarlık bir çıkış yaşanırken, krizin derinleştiği 2009'da da 2.9 milyar dolarla düşük kaldı. Son iki yılda ise girişler yeniden hızlandı; Borsa ve DİBS yatırımları için 2010'da toplam 19.6 milyar, 2011'de de 19.3 milyar dolarlık sıcak para girişi yaşandı. Bu yılın ilk dört ayında ise sıcak para girişleri 5 milyar 852 milyon dolarla, geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 59 altında kaldı.

Transferin 31 milyarı 2003-2012 arasında

2003 başından bu yana yaşanan yoğun sıcak para girişleri paralelinde, İMKB ve DİBS'ten elde edilerek yurt dışına aktarılan karlarda hızla büyüdü. Ancak yapılan kar transferinin girişlere oranı önceki döneme göre azaldı. Önceki 17 yılda 12 milyar 189 milyon dolarla neredeyse bu dönemdeki girişler kadar bir kar transferi yaşanırken, sonraki dönemde 86 milyar doları aşan girişe karşılık, kar transferi 30 milyar 641 milyon dolar oldu.

Bu dönemde sıcak paracılar İMKB ve DİBS yatırımlarından yılda 3-3.5 milyar dolar arasında kar transferi gerçekleştirdi. Bu yılın ilk dört ayında transfer edilen tutar ise 1 milyar 548 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Yabancı için sıcak para yatırımı karlı

2003- Nisan 2012 döneminde "parayla para kazanmak için" getirdikleri sıcak para ile Borsa ve kamu kağıtlarına yatırım yapanların, anılan dönemde, Türkiye'de katma değer yaratan, istihdamı artıran ve cari açığı küçülten "doğrudan yatırımlar"ı gerçekleştiren yabancı yatırımcılardan çok daha fazla kazanıp ülkesine aktardığı dikkati çekti. Söz konusu dönemde toplam 115 milyar dolar dolayında bir doğrudan yatırım girişi olurken, bu alandaki kar transferi 19 milyar dolar dolayında gerçekleşti.  Bu da yabancılar açısından Türkiye'de portföy yatırımı yapmanın, doğrudan yatırıma göre daha karlı olduğunu gösterdi.

Yabancı portföyü mayısta eridi

Yabancıların, 1 Haziran itibariyle Türkiye'de 50 milyar 849 milyon dolarlık hisse senedi ve 38 milyar 520 milyon dolar da borçlanma senedi olmak üzere toplam 90 milyar dolar dolayında bir portföyü bulunuyor. Aynı tarihte 17 milyar 66 milyon dolarlık banka mevduatları da dahil edildiğinde toplam portföy büyüklüğü 106 milyar 836 milyon dolara ulaşıyor.

Küresel ekonomide yaşanan olumsuzlukların da etkisiyle yabancı portföyünde nisan sonundan bu yana, büyük bölümü Borsa kaynaklı 10 milyar dolara yakın bir erime yaşandığı belirlendi. Yurt dışı yerleşiklerin Türkiye'deki portföyü bu yıl nisan sonu itibariyle 116 milyar doları aşmıştı. Son bir aylık dönemde yaşanan küçülmenin 8.6 milyar dolarla büyük bölümü yabancıların Borsa'daki hisse senedi portföyünden kaynaklandı. DİBS portföyü de 1.5 milyar dolar küçülürken, yabancıların Türkiye'deki mevduatı son bir ayda 700 milyon dolara yakın artış gösterdi.