Türk girişimcilerin 110 ülkede yatırımı var

Soner CAVKAYTAR

ESKİŞEHİR - Türk yatırımcıların dünya ülkelerine yaptığı yatırımın atlası çıktı. Anadolu Üniversitesi’nin TÜ- BİTAK desteğiyle hazırladığı ‘Türkiye’den Çıkan Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: Boyutları Evrimi ve Ülke Seçimi’ araştırmasına göre Türkiye’den yatırımcılar, dünyanın 110 ülkesine yatırım yaptı. Türkiye’den yurtdışına giden yatırımların yüzde 73’ünü hizmetler sektöründeki yatırımlar oluşturdu. Hizmet sektöründe sırasıyla; toptan perakende ticaret, inşaat, ulaştırma- depolama ve bilgi iletişim sektörü öne çıkıyor. Sanayi sektöründeki yatırımlarda ise imalat sanayii ve madencilik ön plana çıkıyor. 

Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yılmaz Kılıçaslan’ın gerçekleştirdiği araştırmada, 5 kıtada 110 farklı ülkeye dağılan Türkiye firmalarının sayısının 2 bini, yarattıkları istihdamın da 200 bin kişiyi bulduğu da not edilmiş. Bu firmaların yatırımlarından yüzde 32’si gelişmiş ülkelerde, yüzde 68’sinin az gelişmiş ülkelerde bulunduğu görülüyor. En çok doğrudan sermaye yatırımı stokunun bulunduğu ülkeler sırasıyla; Hollanda, Azerbaycan, ABD, Almanya ve İngiltere… Firma sayısı olarak bakıldığında Türk sermayesi en çok Rusya, Almanya, Hollanda ve ABD’de de bulunuyor. Yeni gözdeler ise Romanya, Bulgaristan gibi yeni AB üyesi olan ülkeler… 

Yüzde 85’inde Türk genel müdür var

Araştırmanın çarpıcı bir verisi de Türk yatırımcılarının Türk yöneticileri tercih etmesi. Yurtdışına yatırım yapan şirketlerin yüzde 85’inde bir Türk genel müdür ya da yönetici bulunurken, şirketlerin organizasyon şemasından, kullandığı teknolojiye kadar her şeyi Türkiye’den götürdüğü ortaya çıktı. Firmaların yüzde 68’i büyük pazarlara ulaşmak, yüzde 62’si pazarı çeşitlendirmek, yüzde 61’i ise ihraç pazarlarını korumak gibi nedenlerle yurtdışına yöneliyor. Bunların çoğu büyük ölçekli işletmeler ve yurtiçinde büyüme olanakları sınırlı. Bu şirketler tek pazarın getirdiği olası riskleri böylece telafi edebiliyor. Bu firmaların yüzde 65’i yatırım yaptığı ülkeye ihracat yapma tecrübesine sahip. Yurtdışına yapılan yatırımın maliyet temelli unsurlarına bakarsak yüzde 20’si işgücü avantajı, yüzde 15’i sağlanan teşvikler, yüzde 9’u ise enerji maliyetindeki avantajları cazip bulmuş. 

Yüzde 67’si grup şirketi 

Araştırmaya göre merkezi Türkiye’de bulunan ve yurtdışına doğrudan yatırım yapan şirketlerin yüzde 67’si holding, yani bir şirketler grubuna bağlı. Firmaların yüzde 69’u 250 kişi ve üzerinde istihdam sağlayan büyük ölçekli kuruluşlar. Yüzde 7.5’i ise 49 kişiye kadar istihdam sağlayan küçük girişim kategorisinde firmalar. Yurtdışına yapılan yatırımların yüzde 66’sı yeni yatırım, yüzde 24’ü satın alma, yüzde 10’u ise ortak girişim şeklinde gerçekleşti. 

Türkiye’ye 1 milyar dolar katkı 

Türkiye’den çıkan bu sermayenin ekonomiye etkisinin sorulduğu soruya ise Doç. Dr. Kılıçaslan, şöyle cevap veriyor: “İlk bakışta sermaye ihracı nedeniyle ülke ekonomisine etkilerinin olumsuz olduğu düşünülebilir. Bulgularımız doğrudan sermaye yatırımlarının Türkiye ekonomisinin yapısal sorunlarından olan cari açığın kapatılmasına katkı sağladığını gösteriyor. Doğrudan sermaye yatırımlarının yüzde 48’i Türkiye’den ithalat yaparken, yüzde 5’i ülkemize ihracat yapıyor. 2013 verilerine göre bu yatırımlar Türkiye’nin ihracatına 723 milyon dolarlık katkı sağlamışlar. Bu rakamın 1 milyar dolara ulaştığını tahmin ediyoruz.” 

Merkez Bankası verileri 38.9 milyar doları bulduğunu gösteriyor 

Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yılmaz Kılıçaslan araştırmasında Türkiye’ye gelen ve çıkan doğrudan sermaye yatırımlarını Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’ndan (The United Nations Conference on Trade and Development/UNCTAD) aldığı veriler ile karşılaştırmış. Araştırmada Türk fi rmalarının yurtdışında yaptıkları yatırımlar son 21 yılda 30.5 milyar olarak gösteriliyor. Yine Türkiye’nin aynı dönemde çektiği yabancı sermaye yatırımlarının ise 157 milyar doları bulduğu belirtiliyor. DÜNYA gazetesinin Merkez Bankası’nın Uluslararası Yatırım Pozisyonu Bülteni’nden ve Merkez Bankası Ödemeler Dengesi İstatistiklerinden derlediği verilere göre, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışına yaptığı yatırım tutarı 38.9 milyar dolara ulaştı. Aynı dönem itibarıyla yabancı sermayeli şirketlerin, Türkiye’deki doğrudan yatırımları ise 145.8 milyar dolar olarak hesaplandı. 2016 Mart ayı sonu itibariyle yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışında doğrudan yatırımları 212 milyon dolar oldu. Geçen yılın aynı döneminde bu rakam 855 milyon dolardı. Yabancı sermayeli şirketlerin Türkiye’deki doğrudan yatırımları ise 1 milyar 28 milyon dolar oldu. 2015 Ocak-Mart döneminde bu rakam 3.3 milyar dolar düzeyindeydi. 

Hangi sorunları getirdi? 

► Türkler rekabetten kaçmak için görece daha bakir gelişmekte olan ülke pazarlarını seçiyor. Ancak o bölgelerde; nitelikli işgücü yetersizliği, siyasi ve ekonomik istikrarsızlık, bürokrasi, hukuk sistemindeki yetersizlikler ve vergi politikalarındaki istikrarsızlıklar yatırımcıyı zorluyor. 

► Sadece belli pazarlara yatırım yapan Türk fi rmaları, buralarda yaşanan siyasi sıkıntılardan etkilendi. Ukrayna, Rusya ve Ortadoğu’nun bazı ülkelerinde yatırım yapan bazı Türk şirketler bu bölgelerden çekilmek zorunda kaldı. 

Hangi avantajları getirdi?

►  Dünyaca ünlü markaları satın alan Türk firmaları hem Türkiye’nin hem de şirketlerinin itibarlarını yükseltiyor. 

► Yurtiçinde büyüme olanakları sınırlı olan firmalar satış ve karlılığı artırmak için yurtdışına açılıyor, geniş tedarikçi ve dağıtım imkanına kavuşuyor. 

► Yurtdışı yatırımlarla ölçek büyüten fi rmalar, büyüdükçe finansman kaynaklarına ulaşmakta avantaj elde ediyor. Xİhracatta krizlere bağlı sıkıntı yaşayan firmalar yurtdışı yatırımları sayesinde ihracat pazarlarını koruyup oradaki tüketicilere yakın olabiliyor.