Tüketim 4 endekste de alarm veriyor

İBRAHİM EKİNCİ

Tüketicinin harcama ve beklentilerini yansıtan bütün önemli endeksler, alarm veriyor. Farklı sonuçlar vermekle birlikte 5 önemli endeksin ortak sonucu; tüketim harcamaları azalıyor, tüketici güveninde, beklenti iyimserliğinde düşüş var. 

Öncü göstergeler, 2014'ün son 3 aylık döneminde ekonomide ortaya çıkan yavaşlamanın 2015'in ilk 3 ayında da devam ettiğini gösteriyor. Dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları imalatı ve ithalatı ocakta geriledi. Üretim yavaşlıyor. Bunun en önemli nedeni talepteki yavaşlama. Talep ise başta dolardaki yükseliş, kur oynaklığı olmak üzere, işsizlikteki artış ve yaklaşan seçimlerin oluşturduğu belirsizlik ortamından etkileniyor. 

Beklentiler kötüleşiyor 

TÜİK'in güven endeksi son 4 aydır düşüş gösteriyor. Yatırım ve kamu harcamalarında küçük artışlar var ancak bunlar büyüme için yeterli bir talep oluşturmuyor. Verilere göre bu yılın ilk 3 ayında özel tüketimde durgunluk devam ediyor. Daha da önemlisi beklentilerdeki kötüleşme. Hane halkı tüketim rakamları ile güven endeksleri örtüşüyor. TÜİK ve TCMB’nin ortak anketi, Ipsos, Nielsen ve CNBC-e verileri, BETAM araştırması trend olarak aynı sonucu yansıtıyor: Tüketim harcamalarında düşüş var, tüketici güveni geriliyor, beklentiler kötüleşiyor! Tüketim harcamalarındaki genel düşüşün tek istisnası olarak otomotiv gözüküyor. Geçen yıla göre ocakta % 1, şubatta da % 3 oranında küçük artışlar kaydeden beyaz eşya satışları ise durgun gözüküyor. 

Yurtiçi nakliye önemli bir gösterge. Rakamsal veri yok. Sektör yetkilileri, toptan satış nakliyesinde, alıcının artık ‘stoktan kaçındığını’ ve peşin çalışmaya dönüldüğünü, iş hacminde yüzde 20 - 30 azalmalar olduğunu belirtiyor. Türkiye Nakliyeciler Derneği Başkanı Erol Özçelik, “Bir ton alacağına 500 kilo mal alınıyor” diyor. 

Öncü göstergeler dikkat çekiyor 

BETAM, iktisatçılarından Zümrüt İmamoğlu ve Barış Soybilgen’in, öncü göstergeler üzerinden yaptığı değerlendirmeye göre 2014’ün son 3 ayında ekonomide ortaya çıkan yavaşlama 2015'in ilk 3 ayında da devam ediyor. Araştırmada, “Özel tüketim zayıf bir görünüm sergiliyor. Kasım ayında bir önceki aya göre tüketim malı ithalatı ve dayanıklı tüketim malı imalatı sırasıyla yüzde 1.6 ve yüzde 2.0 azalırken, dayanıksız tüketim malı imalatı ise aynı dönemde yüzde 1.6 arttı. Tüketici güven endeksi üç aydır azalıyor. En son aralık ayında yüzde 2.3 daha azaldı. Böylece son çeyrekte tüketici güveni yüzde 5.2 oranında düşmüş oldu.”

Endekslerde rakamlar farklı ama trend aynı

TÜİK ve TCMB

TÜİK ve TCMB Tüketicinin nabzı bakımından en önemli gösterge olarak kabul edilen TÜİK - Merkez Bankası tüketici eğilim anketinin sonuçları erozyonu ortaya koyuyor. Buna göre tüketici güven endeksi, mart ayında bir önceki aya göre %5.4 azaldı; Şubat ayında 68.06 olan endeks mart ayında 64.39 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1.6 azaldı. Şubatta 86.75 olan endeks değeri martta 85.37 oldu. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının azalmasından kaynaklandı. Şubatta 90.87 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %5 azalarak, martta 86.30 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını gösteriyor. 

Ipsos

Hanelerin harcamalarını sistemli olarak izleyen Ipsos’un hazırladığı Hane Tüketim Endeksi’ne (HTE) göre, alışverişten kısma eğilimi, son 4 aydır sürüyor. Ekonomi ve siyasetteki tedirginlik ocak ayı harcamalarına yansıdı. Haneler ev içi harcamalarını azalttı. Ocakta hane tüketimi bir önceki aya göre sabit fiyatlarla sabit kalırken, cari fiyatlarla yüzde 1 azaldı. Enfl asyondan arındırıldığında, geçen yılın aynı dönemine göre harcama düzeyinde yüzde 5 artış gerçekleşti. Genel gıda harcamaları önceki aya göre yüzde 4 geriledi, Ocak 2014’e göre de yüzde 6 arttı. Önceki aya göre “kişisel bakım” harcamaları sabit fiyatlarla yüzde 2, “temizlik” harcamaları yüzde 6 ve “diğer” (ampul, pil v.b) harcamalar da yüzde 9 düşüş kaydetti. Haneler, yılbaşı nedeniyle et ve ürünleri ile alkollü içeceklerde tüketimlerini artırken diğer bütün gıda ürünlerini ise daha az harcadı. 

Nielsen

Nielsen’in bu yılın ilk çeyrek verileri tüketici güven endeksindeki gerilemenin 2014 son çeyreğinde başladığını ortaya koyuyor. Nielsen’in tespitleri şöyle: “Türkiye’de tüketici güveni, bir önceki çeyrekteki olumlu artışın ardından, bu döneme göre beş puanlık düşüş kaydederek 2014’ü 82 endeks puanı ile kapattı. Türkiye’de 4. Çeyrek Tüketici Güven Endeksi’ndeki bu 5 puanlık gerileme, iş imkanları ile ilgili olumlu yaklaşımda (yüzde 36’dan yüzde 28’e) kişisel mali durumda (yüzde 46’dan yüzde 43’e) ve harcama niyetinde (yüzde 39’dan yüzde 37’ye) görülen gerilemeden kaynaklandı. Türkiye’nin bir durgunluk döneminde olduğuna inanan katılımcıların yüzdesi 2014’ün dördüncü çeyreğinde yüzde 65’ten yüzde 70’e yükseldi. 2014’ün dördüncü çeyreğine daha fazla katılımcı yeni giysiler için daha az harcama yapmakta olduğunu belirtti.” CNBC-E Aralıkta yükselen CNBC-e Tüketici Güven Endeksi, ocaktan sonra şubat ayında da düşüşünü sürdürdü. 

CNBC-e 

Tüketici Güven Endeksi şubatta bir önceki aya göre yüzde 11.33 azalarak 71.28 değerini aldı. Tüketici Güven Endeksi geçen yıl ekim ayından bu yana en düşük değere geriledi. İçinde bulunduğumuz dönemin dayanıklı tüketim malları ile otomobil ve konut alımı için uygunluğunu ölçen CNBC-e Tüketim Eğilimi Endeksi yüzde 13.48 gibi sert oranda gerileme gösterdi ve 51.56 değerini aldı. Tüketicinin hem mevcut durum algısında hem de geleceğe ilişkin beklentilerinde kötüleşme oldu. Tüketici Beklenti Endeksi yüzde 6.96 gerileyerek 71.76 değerini aldı. Beklentilerdeki bozulma tüketim eğilimini bastırmış görünüyor. Endekste ilave sorulan sorulardan enfl asyon beklentilerinde son aylardaki düşüşün aksine hafif yukarı bir eğilim gözlenirken, işsizlik beklentisinde düşüşler gözleniyor.