Teşvikli yatırımlar 2016'da da 100 milyar lira barajını aşamadı
2016’da yabancı yatırımcı açık ara teknoloji yoğun, yerli yatırımcı ise yüksek farkla istihdam yoğun yatırım öngördü.
Hüseyin GÖKÇE
ANKARA - Türkiye’de 2016 yılında teşvik belgesi düzenlenen yatırım tutarı, bir önceki yıla göre yüzde 1.3 azalarak 99 milyar 74 milyon liradan, 97 milyar 780 milyon liraya geriledi. Bu tutarın 66.9 milyar lirası yerli sermayeli, 30.8 milyar lirası ise yabancı sermayeli firmalar tarafından taahhüt edildi. Yatırımlar kapsamında 141 bin 356 kişilik istihdam öngörülürken, bir kişiyi istihdam için gerekli yatırım tutarı 691 bin 728 lira oldu. Bu dönemde yerli yatırımcılar 127 bin 101, yabancı yatırımcılar ise 14 bin 255 kişilik istihdam taahhüt etti.
Bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını azaltmak ve ihracata dayalı, teknoloji ağırlıklı üretimi artırmak üzere 2012'nin ikinci yarısından itibaren geçilen bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında 400 milyar liralık yatırım öngören teşvik belgesi düzenlendi.
DÜNYA’nın Ekonomi Bakanlığı verilerinden yaptığı hesaplamalara göre, 2016'da teşvik belgeli 5 bin 161 yatırım başvurusu yapıldı. Teşvik belgeli yatırım kapsamında toplam 97 milyar 780 milyon liralık yatırım ve 141 bin 356 kişilik istihdam öngörüldü.
Ortalama yatırım tutarı 18 milyon 945 bin lira
Teşvik belgesi başına ortalama yatırım tutarı 18 milyon 945 bin lira olarak hesaplandı. Bu rakam, yerli sermayeli yatırım için 13 milyon 577 bin lira olarak kayda geçti. Yabancı yatırımcıların her belge için ortalama yatırım tutarı ise Türk girişimcilerin yaklaşık 10 katına ulaşarak 134 milyon 554 bin lira oldu. Bu dönemde yerli girişimciler 4 bin 932 proje karşılığında 66 milyar 966 milyon liralık teşvik ve 127 bin 101 kişilik istihdam taahhüdünde bulundu.
Yabancı girişimciler ise 229 proje için 30 milyar 813 milyon liralık yatırım ve 14 bin 255 kişilik istihdam taahhüdü verdi. Bu verilere göre, toplam 141 bin 356 kişilik istihdam öngörülen 2016'da her bir kişilik iş için gerekli yatırım tutarı 691 bin 728 lira olarak hesaplandı. Türk girişimciler 526 bin 872 liralık yatırım karşılığında 1 kişi istihdam ederken, yabancı sermayeli yatırımcılar 2 milyon 161 bin liralık yatırım karşılığında 1 kişilik istihdam oluşturmayı taahhüt etmiş oldu.
Geçen yıl 97 milyar 780 milyon liralık yatırım başvrusunun yüzde 45.1’ine karşılık gelen 44 milyar 103 milyon liralık kısmı hizmetler sektörü için yapıldı. Ardından 25 milyar 548 milyon lira ve yüzde 26.1 pay ile enerji, 23 milyar 595 milyon lira ve yüzde 24.1 pay ile imalat takip etti. Bu dönemde madencilikte 3 milyar 850 milyon liralık teşvik belgesi düzenlenirken sektörün payı yüzde 3.8 oldu. 2016’da en az yatırım 785 milyon lira ile tarım sektörü için öngörülürken, sektörün payı yüzde 0.9 oldu. Sermaye türüne göre yapılan değerlendirmede de yerli ve yabancı yatırımlarda hizmetler sektörü öne çıktı. Yabancı sermayeli firmalar 30 milyar 813 milyon liralık yatırım başvrusunun yüzde 67’sine karşılık gelen 20 milyar 792 milyon lirasını hizmetler sektörü için yaptı.
Buna karşılık yerli sermaye ise 66 milyar 966 milyon liralık yatırımın yüzde 34.81’ine karşılık gelen 23 milyar 311 milyon lirayı hizmetler sektörüne ayırdı.
Ulaştırma yatırımlarında yüzde 608 artış!
Alt dallar itibarıyla bakıldığında 2016 yılında özellikle havacılık şirketlerinin yatırım başvurularıyla birlikte ulaştırma sektöründe ciddi artış yaşandı. 2015'te 3 milyar 255 milyon lira olan ulaştırma yatırımı miktarı, 2016’da yüzde 608.6 artarak 23 milyar 62 milyon liraya yükseldi. 27 alt dal içinde ulaştırma, demir dışı metaller, çimento, dokuma ve giyim, pişmiş kil, taşıt araçları, hayvancılık ve seramik olmak üzere 8 alanda yatırım tutarı artarken, kalan 19'unda geriledi. Dokuma ve giyim sektöründeki yatırımlar yüzde 63.5 artarak 3 milyar 804 milyon liraya, taşıt araçları sektörüne yatırımlar yüzde 34.2 artarak 3 milyar 747 milyon liraya çıktı. Toplam içinde önemli paya sahip turizm sektöründeki yatırımlar yüzde 14.3 azalarak 4 milyar 743 milyon liraya geriledi. Makine imalat sektöründeki yatırımlar yüzde 24.3 azalarak 2 milyar 692 milyon liraya, gıda içki sektöründeki yatırımlar yüzde 28.8 azalarak 2 milyar 29 milyon liraya, sağlık sektöründeki yatırımlar da yüzde 45.1 azalarak 2 milyar 810 milyon liraya indi. En dramatik düşüş önemli yatırım kalemlerinden biri olan ticaret ve depolamada yaşandı. Bu sektördeki yatırım başvurusu yüzde 56.2 azalarak 12 milyar 510 milyon liradan, 5 milyar 475 milyon liraya geriledi.
