Terör vurdu kapasiteler yüzde 25’e düştü!

Handan Sema Ceylan / Mahir Solmaz

Türkiye’nin kalbi Doğu'dan gelen acı haberlere kilitlenmişken, bölgede sanayinin çarkları da durma noktasına geldi. Bölgedeki bazı organize sanayi bölgelerinde (OSB) kapasite kullanım oranları yüzde 25’lere kadar geriledi. Çekleri yazılan sanayici, çağrılan kredilerini de ödeyemedi. DÜNYA’ya konuşan bölgedeki OSB başkanları bu yüzden sicili bozulmayan sanayici kalmadığı iddiasında. Pek çok sanayici de yeni kredi alamadıkları için şikayetçi. Her şeye rağmen üretimini sürdürmeye çalışan sanayicinin stokları da doldu. Çatışma bölgelerindeki pek çok bayi, üreticiden ürün talebini durdurdu. Çoğu sanayici yetişmiş elemanını kaybetmemek için var olan izinleri kullandırttı. Ancak sanayi bölgelerinde iş gücü de önemli boyutta etkilendi. Ayrıca bazı bölgelerde sanayiciler fabrikalarını satışa çıkarırken, bazı sanayicilerin fabrika içindeki makine parkı için alıcı aradığı söyleniyor. Sadece Diyarbakır’da OSB yönetimine 10 firma başvurarak kapatma kararı aldığını bildirdi. Sanayi bölgelerinde fabrikaların kapılarına bir bir kilit vurmasından endişe ediliyor. Tesislerini kapatan ancak resmi müracaat yapmayan firmaların sayısının da çok olduğu düşünülüyor. Bölgede artacak işsizliğin sosyal problemleri daha da artırılmasından korkuluyor. Van, Mardin ve Batman’daki OSB’lerde tedirgin bir bekleyiş hakim. Çözüm süreciyle birlikte yatırımcıların başvurduğu ve inşaata başladığı bazı OSB’lerde de faaliyetler durdu. Gözler hükümetin açıklayacağı eylem planına çevrildi.

Abdulkadir Karavil: Diyarbakır OSB’de kapasite yüzde 25’e kadar düştü 

Diyarbakır OSB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Abdulkadir Karavil; “OSB’mizde kapasite yüzde 25’lere kadar düştü” diyerek, “En büyük problem krediler. Kredi alamıyoruz. Bu şekilde devam ederse kalan sanayimizde çökecek. Bölgemizde yatırımların yüzde 70’i banka kredisiyle yapılıyor. Bankalar gelinen noktada firmalara mevcut kredilerini kapatması konusunda baskı uyguluyor” şeklinde konuştu. Karavil, tüm bunların yanında Habur Sınır Kapısı’nda da ciddi problemler olduğunu kaydederek, şunları söyledi: “Nakliye maliyetlerimiz yüzde 90 arttı. Üretim kapasitelerimizdeki düşüş doğal olarak istihdamımıza yansıyor. Şu anda 10’a yakın firmanın bize resmi müracaatı var. İşletmesini satmak veya kapatmak isteyenler. Bunun yanında birde daha bize başvurmayıp kapısına kilit vurmak üzere olanlar da var. Bir an evvel huzur ortamının geri gelmesi gerek. Huzur ortamı olmazsa gün geçtikçe kayıp yaşayacağız. Ayağa kaldırmak da çok zor olacak. Savaşın durması huzur ve güvenin yeniden gelmesi gerek.” 

Şemsetttin Bozkurt: Borcundan dolayı sicili bozulmayan sanayici kalmadı 

Van OSB Yönetim Kurulu Başkanı Şemsettin Bozkurt, “Bizim buralarda üretim sadece siyasette bir sıkıntı olduğunda, bir söylenti çıktığında bile etkilenir. Düşünün şu anda çatışma ortamı var. İşler tamamen durdu” diye konuştu. Yaşanan sıkıntıları bakanlara hazırladıkları raporlarla anlattıklarını kaydeden Bozkurt, “6 aydır burada ticari hayat durdu. 10 milyarlarca lira karşılıksız çek ve ödemeyen kredi var. Sicili bozulmayan sanayici kalmadı. Bu yüzden tıpkı Van Depremi’nde olduğu gibi KOSGEB kredilerinden faydalanmak istiyoruz. Siciline bakılmadan küçük esnaf için 30 bin lira, orta boyuttaki işletmeler için 100 bin lira, sanayiciler için de 500 bin lira kredi talep ediyoruz” açıklamalarını yaptı. “Habur Sınır Kapısı’nın kapanması da işleri çok etkiledi” diyen Bozkurt, “Artık hiç nakit akışı yok. Kentte az miktarda hareket, memurların maaşları nedeniyle oluyor. OSB’mizde de istihdam piyasası yüzde 100 etkilendi. 5-6 aydır hiç üretim yapamayan, yaptığı üretimi satamayan işadamları ellerinden geldiğince istihdamı korumaya çalıştılar. Ama bu çok zor bir durum. Biz 3 yıllık çatışmasızlık döneminde inanılmaz yatırım çekmiştik. Çok güzel bir kalkınma hamlesi başlamıştı. Ancak gelinen noktada iş dünyası için bir tedbir alınmazsa, intiharlar, çekişmeler ve çatışmalardan korkuyoruz” şeklinde konuştu. 

Nasır Duyan: Habur’un kapatılması işletmeleri iflas noktasına getirdi 

Mardin OSB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Nasır Duyan, “Bizi en çok zora sokan ve işletmelerimizi ifl asın eşiğine getiren Habur Sınır Kapısı’nın kapalı olması oldu” dedi. Duyan, şöyle konuştu: “Bölgemiz üretiminin yüzde 95’ini ihracata yolluyor. Bunun tamamına yakını da Irak’a. Eğer Habur daha uzun kapalı kalsaydı, kötü olacaktı. Tarıma dayalı bir OSB’yiz. Şu anda mahsulümüz iyi, Habur da açık olursa sanayimizde sıkıntı olmaz. Bölgede huzur yok, yarın ne olacağı belli değil, yaşam güvencemiz yok. Tedirgin bir bekleyiş var. Huzur ortamın olması temennimizdir. İnsanlar evinden toprağından göç ettirilip yeni bir yaşam kurmaya zorlanıyor. Diyarbakır’da, Cizre’de olay varken elbette ben rahat uyuyamıyorum, uyuyamam.” 

Hıfzullah Özoğul: Stoktan mal koyacak yerimiz kalmadı 

Batman OSB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Hıfzullah Özoğul, “Bölgemiz ağırlıklı olarak ürünlerini sınır komşularımıza satıyordu. Gelinen süreçte Suriye’nin, Irak’ın durumu ortada. Habur’da bekleyen tırlarımız var. Mal göndereceğiz, gönderemiyoruz. Kendimden örnek vereyim, plastik boru üretiyorum, yüzde 50 komşu ülkelerle ihracat yapıyorum. Ama şimdi mal gönderemiyorum. OSB genelinde üretim kapasiteler düştü. Bunun istihdama da yansımaları henüz olmadıysa da süreç böyle devam ederse, olacak. Çünkü artık stoklardan mal koyacak yerimiz kalmadı. Mesala Diyarbakır’da bayilerimiz var mal gönderemiyoruz” şeklinde konuştu.

Diyarbakır 81 il içinde mevduatı en çok düşen kent oldu

BDDK verileri incelendiğinde TL tasarruf mevduatının miktarsal bazda en çok düştüğü şehir Diyarbakır oldu. Diyarbakır’da 2015 yılının 9 aylık döneminde 2 milyar 316 milyon TL olan TL tasarruf mevduatı 12 aylık dönemin sonunda 2 milyar 246 milyon TL’ye indi. 3 ayda TL mevduatını 70 milyon TL azaltan Diyarbakır’ı 58.1 milyon TL ile Denizli izliyor. Diyarbakırlı küçük tasarruf sahibinin döviz mevduatına bakıldığında ise TL mevduatının aksine, ‘biriktir’meye başladığı dikkat çekiyor. 

Diyarbakırlı’nın döviz mevduatı, aynı dönemde, 45 milyon artışla 707.4 milyon TL’ye çıktı. Döviz mevduat artışında ikinci sırada ise 35 milyon TL’lik artışla DTH’ını 157 milyon TL’ye yükselten Kars var.

303 madde sadeleştirildi 3 aşamalı plan yarın açıklanacak

‘Terörle Mücadele ve Rehabilitasyon Eylem Planı’nın yarın Mardin’de Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanması bekleniyor. Ancak Başbakan Davutoğlu’nun İngiltere’ye yapacağı seyahat nedeniyle toplantıya katılamayabileceği ya da toplantının ertelenme durumu olacağı da kulislerde konuşuluyor. 303 maddeden oluşan Eylem Planı da sadeleştiriliyor. Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, önceki gün katıldığı TV programında yaptığı açıklamada maddelerin sadeleştirileceğini söyledi. Kurtulmuş, “Bir perspektifi olan, bu perspektif içinde bir bütünlük olan ama asla katı kurallar içerisinde kalmayan, sürekli kendini yenileyebilen bir eylem planıyla vatandaşlarımızın karşısına çıkacağız. Ana iskeleti bellidir, geçen hafta Bakanlar Kurulunda tartışmıştık. Bu maddeler 303 maddeydi, bunlar daraltılacak. Burada çok acil, orta vadede ve uzun vadede yapılması gerekenler var” diye konuştu

Görüşmeye katılan iş dünyası temsilcileri ne dedi?

►Diyarbakır TSO Başkanı Ahmet Sayar: Başbakan’a, ismi değişebilir, yöntem değişebilir ama ne olursa olsun 7 Haziran öncesine dönmemiz gerektiğini ilettik. Başbakan borçların daha uzun süre ertelenmesi, göç edenlere kira yardımı yapılması gibi ekonomik ve sosyal politikalardan bahsetti. 

►Diyarbakır Ticaret Borsası Başkanı Engin Yeşil: Yaptığımız görüşmelerden umutlu dönmüyoruz. Barışın olmadığı yerde günü birlik çözümlerle sorunlar çözülemeyecektir. Bir an evvel sürecin yeniden çok hızlı bir şekilde başlatılması gerek. 

►DESOB Başkanı Alican Ebedinoğlu: İstişare toplantısından önce de Başbakan ile yaptığımız görüşmede kendisine ifade ettik. Önceliğimiz kesinlikle ekonomi değil. Huzur ve güven ortamının sağlanması ve müzakere sürecinin devam etmesi, silahların susmasıdır. Sosyal patlama riski ile karşı karşıyayız. Binlerce insan işsiz, evsiz kaldı.

Gaziantep ve Şanlıurfa'yı Habur etkiledi ancak yatırıklar tam gaz

Güneş Doğdu Soylu - GAZİANTEP 

Güneydoğu bölgesinin iki büyük kentindeki OSB’lerde ise tablo umutlu. Habur Sınır Kapısı’nın kapatılmasından etkilenen Gaziantep ve Şanlıurfa’daki OSB’lerde kapının yeniden açılmasıyla sıkıntı gideriliyor. Her iki OSB’de de yatırımlar tam gaz devam ediyor. Geride bıraktığımız Aralık ve Ocak ayında ihracat düşse de sanayici umutlu. Her iki kentten OSB başkanlarının görüşleri şöyle : 

►Gaziantep OSB başkanı Cahit Nakıboğlu: İhracattaki düşüş önümüzdeki aylarda telafi edilir

Bizim 4 OSB’miz 24 milyon metrekare alan üzerinde. 5. Bölgeye 19 milyon metrekarelik alan ilave ederek OSB’mizi 43 milyon 200 bin metrekare çıkardık. Şu anda Türkiye’nin en büyük OSB’siyiz. 5. Bölgemizde hızla fabrika inşaatları devam ediyor. Gaziantep OSB’de aylık 400 milyon kilovat saat elektrik tüketimimiz, 35 milyon metreküp doğalgaz tüketimimiz var. Sadece Gaziantep OSB olarak elektrik tüketimimiz 43 ilin toplamına eşdeğer. Teröre biran önce çözüm bulunmasını bekliyoruz. Gaziantep’teki yatırımları bu terör olayları çok etkilemedi desek yerinde olur. Gaziantep, İstanbul’dan bile güvenli bir kent. Habur Sınır Kapısı’ndaki olumsuzluklar giderildi. Aralık ve Ocak ayında ihracatımızda bir miktar düşüş yaşandı ama bu durumun önümüzdeki aylarda telafi edileceğini düşünüyoruz. Biz moralimizi yüksek tutuyoruz ve işlerimize bakıyoruz. 

► Şanlıurfa OSB Başkan Vekili İbrahim İletmiş: Terörün son bulmasıyla yatırımlar daha da hızlanacaktır

Şanlıurfa OSB olarak 2 bölgemiz var. OSB alanımız bin 710 hektar üzerinde. Bu alan ile Türkiye’de ilk 10 OSB arasındayız. Faaliyet gösteren firma sayımız 250 adet. 68 firmanın inşaatı devam ediyor. Proje aşamasında olan firma sayımız 40. 2014 yılında bölgede 10 bin kişiye istihdam sağlanırken 2015 yılında 13 bine çıktı. Yakın vadede istihdam rakamımızı 50 bine çıkarmayı hedefl iyoruz. Yıllık elektrik tüketimimiz 451 milyon 678 bin 500 kilovat. Bu rakam giderek artıyor. Son yıllarda bölgemiz önemli yatırımcıların ilgi odağında. Pınar, Hakan Plastik, Rubenis, LCW bölgemizde üretim yapıyor. Başka önemli yatırımcılar da bölgemizi inceliyor. Güneydoğu’daki diğer illere göre iyi durumdayız, yatırımlar devam ediyor. Ancak komşu kentlerdeki terör olayları bizlerin de moralini bozuyor. Bazı yatırımcıları da doğrusu ürkütüyor, biz Şanlıurfa’da durumun daha farklı olduğunu anlatıyoruz ama bazen yeterli gelmiyor. Terör olaylarının son bulmasıyla Şanlıurfa’da yatırımlar daha da hızlanacaktır. Bunun dışında geçen yıl ihracatımız yüzde 4,5 arttı. Habur Sınır Kapısı'ndaki olumsuz olaylardan etkilendik ama çok fazla olumsuz bir yansıma olmadı.

7 Haziran'dan sonra zirve yapan tüketim hızla çakıldı

OSB Bilgi Sitesi'ndeki verilere göre Türkiye’de 284 OSB var. Bunların yüzde 7.75’i Doğu Anadolu, yüzde 5.63’ü de Güneydoğu Anadolu'da. 

Sitede, üretimin en önemli göstergesi elektrik tüketimi ile ilgili verilerde yer alıyor. Buna göre 2014'te çözüm sürecinin etkisiyle devreye giren yatırımların özellikle Doğu Anadolu'da elektrik kullanımını gözle görülür oranda arttırdığı ve 2014 elektrik tüketim ortalamasının neredeyse 50 milyon kWh’a ulaştığı görülüyor. Bu ortalama 2015'te de 450 milyon kWh. Ancak bölgede özellikle kasım ayından sonra elektrik tüketimi sert bir şekilde düştü. 2015 Kasım’ında 350 milyon KWh’ya düşen elektrik tüketimi aralıkta neredeyse 200 milyon kWh’a kadar geriledi. 

Güneydoğu’daki veriler de çarpıcı. Mevsimsel etki olsa da 7 Haziran seçimlerinden sonra bölge üretimde zirve yaptı. Ortalamada 300 ile 400 milyon kWH arasında tüketim yapan OSB’ler tarihi zirve yaparak ağustosta 800 milyon kWh’a yaklaştı.Ancak yaşanan terör olayları ile üretim sert düşüş gösterdi.