Tekstil yarışına Afrika’dan yeni bir oyuncu katılıyor

EVRİM KÜÇÜK 

Afrika’nın en yoksul ülkelerinden biri tekstil merkezleri arasına katılmak için kolları sıvadı. Ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayanan Etiyopya tekstil ve hazırgiyim sektöründe atağa kalktı. İlk hazırgiyim fabrikasını 1939 yılında kurarak tekstil yolculuğuna başlayan ülke son 5 yılda tekstilde önemli yol katetti. Tekstilde yabancı yatırımcı çekmek amacıyla birçok teşviki devreye sokan Etiyopya, 2030 yılında tekstil ihracatını 30 milyar dolara çıkarma hedefi koydu.

2017'de 1.2 milyar dolar yabancı yatırım çekti

100 milyonu aşan nüfusuyla Doğu Afrika ülkeleri içinde önemli bir yere sahip Etiyopya tarım ve hayvancılıktan sonra tekstilde önemli fırsatlar sunmaya başladı. Türk tekstil şirketlerinin yanı sıra Çin, Hindistan, Belçika, İspanya, Fransa ve Endonezyalı şirketlerin de yatırım için yöneldiği Etiyopya’nın tekstil sektöründeki yabancı yatırım 2016/2017 mali yılının ilk yarısında 1.2 milyar dolara ulaştı. Etiyopya Yatırım Komisyonu’nun verdiği bilgiye göre sektöre söz konusu dönemde, 71’i Çinli olmak üzere 124 yabancı şirket yatırım için temasa geçti. 30 yatırım talebinin geldiği Hindistan’ın gelecekte önemli bir oyuncu olacağına dikkat çekildi. Bangladeşli firmaların bile Etiyopya’da üretim planları olduğu belirtiliyor. Örneğin ülkenin önde gelen tekstil ve hazırgiyim firmalarından DBL Etiyopya’da büyük bir yatırım planı açıkladı.

Önemli bir pamuk üreticisi olması, hammadeye yakın olmak isteyen ülkeler için Etiyopya’nın cazibesini artırıyor. Ancak pamuk ekimi için elverişli alanların halen küçük bir bölümünün kullanılıyor olması Etiyopya pamuğunun fiyatını artırıyor. Yabancı yatırımcılar pamuk üretimine düzenleme getirilmesini istiyor.

Ülke ayrıca Afrika ülkelerine ve Avrupa’ya açılan bir kapı olarak görülüyor. ‘Afrika Boynuzu’ olarak bilinen bölgedeki komşu Cibuti’ye uzanacak demiryolu hattının açılması da ülkenin endüstriyel bölgelerinden yapılan nakliyatın hızlanması açısından önemli bir gelişme.

Etiyopya’da bir tekstil ürününün fabrikadan çıkarak Avrupa’daki müşteriye ulaşması Asyalı rakiplerine göre daha uzun zaman alıyor. Etiyopya Tekstil Kalkınma Enstitüsü’nün hazırladığı bir rapora göre, ülkedeki fabrikadan çıkan ürün Avrupa’daki müşteriye 44 günde varırken, Bangladeş ortalama 28 gün, Çin ise 21 günde malını teslim ediyor. Bu da maliyetleri artırıyor. Ancak Addis Adaba’yı Kızıl Deniz’e bağlayacak 4 milyar dolarlık demiryolunun Cibuti Limanı’na ulaşım süresini 2-3 günden 8 saate indirmesi bekleniyor.

Bu arada Etiyopya hükümeti sektöre ivme kazandırmak amacıyla çeşitli şehirlere endüsriyel parklar inşa ediyor. Temmuz ayında 2 endüstriyel parkın açılışı yapılırken, bu yıl 2 tanesinin daha tamamlanacağı belirtiliyor. Hükümet, 2020 yılına kadar endüstriyel parkların inşası için 1 milyar dolarlık harcama yapacak. Bu arada sektördeki şirketlere vergi kolaylıkları sağlanıyor. Devlet Bankası, üretiminin yüzde 70’ini denizaşırı pazarlara satan işletmelerin fabrikalarını büyütme maliyetlerinin yüzde 60’ına kadarını karşılarken, 10 yıllık vergi maufiyeti ve düşük faizli kredi olanağı tanıyor.

Düşük verimlilik dezavantaj oluşturuyor

Geçmiş tecrübeler tekstilin endüstriyel kalkınmada önemli bir rol oynadığını gösteriyor. Ancak Etiyopya’nın henüz yolun çok başında olduğuna da dikkat çekiliyor. Dünya Bankası verilerine göre Vietnam 2015 yılında 27 milyar dolar, Bangladeş 28 milyar dolar, Çin 273 milyar dolarlık tekstil ihracatı gerçekleştirirken Etiyopya’nın ihracatı sadece 115 milyon dolar oldu. Ayrıca ülkenin sunduğu fırsatların yanında bazı dezavantajlar da bulunduruyor. Verimliliğin düşük olması, kalite farkındalığının düşük olması, tasarım ve ürün geliştirme kapasitesine sahip olmaması, yetersiz idari yapı, vasıflı elemana erişim sıkıntısı ve sistemin etkin bir şekilde yürümemesi ülkede sektörün noksanlıkları olarak gösteriliyor.

Çinli dev, Türkiye'de yeni yatırımlara hazırlanıyor

GAP ve H&M üretime geldi, Decathlon ürün tedarik edecek

Hükümetin hedefl eri arasında dünyanın önde gelen şirketlerini çekmek de var. Reuters’da yer alan bir analize göre Gap, H&M gibi bazı devler çoktan geldi bile. Calvin Klein ve Tommy Hilfiger markalarını üreten Amerikan PVH bu yıl kendi fabrikasını kuracak. Levi’s, Zara için üretim yapan Dubai merkezli Velocity Apparelz Companies ve müşterileri arasında Armani ile Hugo Boss bulunan Çinli Jiangsu Sunshine Group da fabrika kuracaklar arasında. Fransız perakende satış grubu Decathlon ve Çin ile Hindistan’dan 150 şirketin daha Etiyopya’dan ürün tedarik etmeyi planladığı da belirtiliyor.

Türk Ayka Tekstil ülkenin en büyüklerinden
Etiyopya’nın en büyük tekstil fabrikaları arasında Türk şirketi Ayka Tekstil de bulunuyor. Yaklaşık 7 bin kişiyi istihdam eden şirket, ülkenin en büyük ihracat yapan firmalarından biri konumunda.

Etiyopya’nın avantajları neler

■ Sektör güçlü bir büyüme sergilemeye başladı. Son 6 yılda teksitl ve hazırgiyim sektörü ortalama yüzde 51 büyüme gösterdi.
■ Siyasi ortam istikrarlı.
■ Serbest piyasa ekonomisi uygulanıyor.
■ Yatırımcı dostu makroekonomik politikalar ve istikrarlı döviz rejimi.
■ Dinamik bir demografik yapı. 100 milyonun üzerinde nüfusu var.
■ Doğu ve Güney Afrika Tercihli Ortak Alanı vasıtasıyla 23 Afrika ülkesine; ‘Lome Convention’ anlaşması vasıtasıyla AB ülkelerine; Afrika Büyüme ve Fırsat Anlaşması (AGOA) yoluyla ABD pazarına gümrüksüz erişim fırsatı.
■ Ucuz işgücü (Bir fabrika işçisinin aylık ücreti 50 ila 60 dolar. Tekstil üreticisi diğer ülkelerden Kenya’da aylık ödeme 140-160 dolar, Bangladeş’te 70- 90 dolar, Vietnam’da 150-170 dolar ve Çin’de 400-500 dolar.
■ Ortadoğu, Avrupa ve Asya’daki kârlı pazarlara yakın olması nedeniyle stratejik bir konumda bulunması.
■ Elverişli iklim ve toprakların yanında ucuz hidro enerji (tekstil fabrikaları 0.002 dolar/KW ile 0.78 dolar/KW arasında edeme yapıyorlar) pamuk üretimi ve tekstilde rekabet gücünün artırılması için önemli bir potansiyel sağlıyor.

Ülke künyesi

• Başkent: Addis Ababa
• Nüfus: 102.4 milyon
• Yüzölçümü: 1.127.127 km2
• GSYİH: 72.37 milyar $
• Kişi başına GSYH: 706 $
• Parası: Etiyopya Birr (1 dolar=27.26 ETB)
• İşsizlik oranı: %16.7 (tahmini