Tarım Bakanlığı 'süt ineği kesmeyin' talimatı verdi

Ali Ekber Yıldırım

İZMİR - Çiğ süt fiyatının düşmesi ve kırmızı et fiyatının göreceli olarak yüksek olması nedeniyle bir süreden beri süt inekleri kesiliyor. Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bir yandan çiğ süt fiyatının düşmesini önlemeye çalışırken bir yandan da 81 İl Valiliği İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne talimat göndererek inek kesiminin yasaklanmasını istedi. 

Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, göreve geldiği günden beri kırmızı et ve çiğ sütte yaşanan sorunlara çözüm bulmak için sektör temsilcileriyle sık sık bir araya geliyor. Toplantılarda alınan ortak kararlara uyulmaması nedeniyle tavrını sertleştiren Çelik, kırmızı ette tavan fiyat uygulamasına uymayan kasapları ve marketleri “yanı başınıza market açarız” diyerek tehdit etti.

Çelik, çiğ sütte 20 aydan beri litre başına 1 lira 15 kuruş olan referans fiyatın 1 liranın altına düşürülmesi nedeniyle süt sanayicilerine de tepki göstererek, üretici olmazsa, süt olmazsa tesislerin atıl kalacağı uyarısında bulundu. 

Kırmızı ette yüksek fiyat, çiğ sütte düşük fiyat tartışması sürerken, zarar eden süt üreticileri inek kesimini hızlandırdı. İthalat yerine hayvan varlığını artırmayı hedefl eyen Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, inek kesimini önlemek için 81 il valiliği, İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne “süt ineği kesilmesin” talimatı verdi. 

Komisyon kararıyla kesim yasağı 

Talimatta İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyon Kararı ile inek kesiminin yasaklanması, özel veterinerler tarafından inek kesimi için verilen raporların kontrol edilmesi isteniyor. Bakan adına Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı Dr. Nusret Yazıcı’nın imzasıyla 81 il valiliğine 19 Şubat 2016’da gönderilen “Damızlık Hayvan Kesimleri” başlıklı yazıda şöyle deniliyor: “Ülkemizin et ve süt ihtiyacının karşılanmasında temel unsur olan gebe veya damızlık değeri taşıyan dişi hayvanların kesimlerinin yaptırılmaması yönünde İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyon kararı alınması, serbest veteriner hekimler tarafından düzenlenen raporla kesime gelen hayvanların damızlık değerini yitirip yitirmediğinin kesimhanede görevli resmi ya da yetkilendirilmiş veteriner hekimler tarafından kontrol edilmesi ve uygun görülmesi halinde hayvanların kesimine izin verilmesi hususunda ilgi (a) ve ilgi (b) yazılarımızla (2012 ve 2014’te yine inek kesimi ile ilgili gönderilen yazılar) İl Müdürlüklerimiz talimatlandırılmıştır. 

Hayvan varlığımızın korunması ve sürdürülebilir hayvancılığın tesis edilebilmesi amacıyla gebe veya damızlık değeri taşıyan dişi hayvanların ilinizde bulunan kesimhanelerde kesimlerinin önlenmesi, yukarıda yer alan Bakanlığımız talimatlarına titizlikle uyulması ve uymayanlar hakkında gerekli yasal işlemlerin yapılması hususunda gereğini rica ederim.”

İnekler neden kesiliyor? 

Hayvancılıkta toplam girdilerin yaklaşık yüzde 70’ini oluşturan hayvan materyali ve yemde Türkiye’nin ithalata bağımlı olması nedeniyle girdi fiyatları kontrol edilemiyor. Yüksek girdi maliyeti ile çiğ süt üreten çiftçiler, süt fiyatının maliyetin altına düşmesi nedeniyle zarar ettiği için süt ineklerini kesime götürüyor. İnek kesiminin hızlanmasında kırmızı et fiyatının göreceli olarak yükselmesi de önemli rol oynuyor. Çiğ süt fiyatının düşük, kırmızı et fiyatının yüksek olması, zarar eden üretici için inek kesimini cazip hale getiriyor. 

Çiğ süt fiyatı 20 aydır artmıyor 

Türkiye’de çiğ süt fiyatı Ulusal Süt Konseyi’nin belirlediği “referans fiyat” a göre oluşuyor. Üretici genel olarak çiğ sütünü belirlenen referans fiyatın altında satmak zorunda kalıyor. Bir tarafta verilen destek ve kredilerle kurulan yeni çiftliklerle süt üretiminin artması, diğer tarafta Rusya ve Ortadoğu pazarındaki sıkıntılar nedeniyle süt ürünleri ihracatının azalması, sütte arz talep dengesinin bozulmasına neden oldu. Mevsimsel olarak süt üretiminin arttığı bu aylarda, sanayicilerin süt alımını azaltmaları çiğ sütte krizin büyümesine yol açtı. Piyasada arz fazlası olarak adlandırılan sütün piyasadan çekilerek süt tozuna dönüştürülmesi gerekiyor. Sütü alıp süt tozuna dönüştürmek için devletin verdiği ton başına 3 bin liralık desteğin artırılmasını isteyen süt sanayicilerinin bu talebi Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından kabul edildi. Süt tozu desteği önce 4 bin liraya, daha sonra da 4 bin 500 liraya çıkarıldı. Bakan Faruk Çelik, bu desteğin sanayicilere verilmesi için süt tozu üretimi için sütün 1 lira 15 kuruşluk referans fiyattan alınmasını istedi. Sanayiciler de bunu kabul etti. Ancak bir hafta geçmeden sanayiciler çiğ süt fiyatını 1 liranın altına düşürünce, inek kesimi tekrar hızlandı.

Üretici ne istiyor? 

DÜNYA’nın görüştüğü süt hayvancılığı yapan üreticiler, ineklerin kesilmesini istemediklerini ancak çaresiz kaldıklarını belirterek şu bilgileri verdiler: “Bizim için inek kesmek en son çaredir. Dayanacak gücü kalmayan üretici inek keser. Çünkü, süt ineğini kesince o inekten alacağınız buzağılardan da vazgeçiyorsunuz. Üretimi bırakıyorsunuz. Hayvancılıkta özellikle süt inekçiliğinde en az süt kadar değerli olan buzağıdır. İneğimizi kesmek istemiyoruz. Fakat maliyetin altında süt satmak zorunda kalıyoruz. Zararına hiç kimse bu işi yürütemez. Sattığımız sütle yem alamazsak üretimi nasıl sürdürebiliriz.”

2007-2008’de 1 milyon inek kesildi 

Dünyada ve Türkiye’de 2007 yılında yaşanan kuraklık nedeniyle yem hammadde fiyatları yüzde 100’den fazla artmış ve aynı dönemde çiğ süt fiyatı düştüğü için üretici yine ineklerini kesmek zorunda kalmıştı. Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre, 2007-2008 döneminde 1 milyonun üzerinde inek kesildi. Türkiye’nin hayvan varlığı azaldığı için, sütte yaşanan bu kriz 2009’da kırmızı ete yansıdı. Et fiyatı hızla yükseldi. Türkiye, 2010 yılından itibaren bir yandan sıfır faizli kredi ile hayvancılık işletmelerinin kurulmasını teşvik ederken, bir yandan damızlık, besilik, kasaplık hayvan ithalatının yanı sıra karkas et ithal etmek zorunda kaldı. Bu ithalat halen devam ediyor. Çiğ sütle başlayan ve 2007-2008’de 1 milyon süt ineğinin kesilmesinin ülkeye faturası milyarlarca dolara ulaştı. Yeniden inek kesimi 7-8 yıldan bu yana sütte ve ette yaşanan krizi daha da büyütecek endişesi yaşanıyor. Bakanlık bu nedenle inek kesimini önlemeye çalışıyor.