Tahıl Koridoru Anlaşması zengin ülkelere yaradı
Prof. Dr. İlkay Dellal, 22 Temmuz 2022’de imzalanan Tahıl Koridoru Anlaşması’nın, Rusya-Ukrayna savaşını müteakip dünyada sarsılan gıda arz-talep dengelerine etkisini değerlendirdi.
Buna göre tahıl koridorundan sevk edilen ürünlerin ulaştığı limanlardaki ülkelerin gelir gruplarına göre dağılımda en büyük payı yüksek gelirli ülkeler aldı. Tahıl Koridoru Anlaşması’nın imzalama sürecinin duyurulmasıyla birlikte düşüş eğilimine giren buğday fiyatları, Kasım 2022’de aynı seviyesini koruyor.
Anlaşmanın imzalanmasından sonra ilk geminin hareket ettiği 1 Ağustos’tan 27 Kasım 2022’ye kadar yaklaşık dört ay süresince Ukrayna limanlarından yaklaşık 12 milyon ton ürün sevk edildi. Sevk edilen ürünler içerisinde en büyük payı yüzde 42 ile mısır, yüzde 29 ile buğday, yüzde 7 ile kanola, yüzde 6 ile ayçiçeği yağı aldı. Tahıl koridorundan sevk edilen ürünlerin ulaştığı limanlardaki ülkelerin gelir gruplarına göre dağılımda ise en büyük payı yüksek gelirli ülkeler aldı. Toplam sevkiyatın yüzde 45’i İspanya, İtalya, Hollanda, Almanya, İsrail gibi ülkelerin limanlarına yapıldı. İkinci en büyük payı yüzde 29 ile üst-orta gelirli ülkeler aldı. Bu grup içinde yer alan Türkiye 1,5 milyon tonu aşan sevkiyatı ile üst-orta gelirli grubun içinde yüzde 50’ye yakın oranla en büyük payı aldı. En düşük gelirli ülkelerin aldığı pay ise sadece yüzde 4 oldu. Alt-orta gelir grubunda bulunan ülkelerin ise yüzde 22 pay almasıyla, sevk edilen toplam ürünlerin yüzde 26’sı düşük gelirli ülkelere ulaştı.
Bugüne kadar 12 milyon ton sevkiyatı yapılan ürünlerden sadece 435 bin tonu Afganistan, Etiyopya, Somali, Sudan ve Yemen’den oluşan en düşük gelirli ülkelerin limanlarına ulaştı. Diğer yandan Ukrayna’nın 2022 yılı Ocak-Ağustos dönemi buğday ihracatı 4,1 milyon ton olarak gerçekleşti. Bu değer, bir önceki yılın aynı aylarında (8,7 milyon ton) yapılan ihracatın yarısı kadarına denk geliyor.
Üst-orta ve yüksek gelirli ülkelerin ise Ukrayna’dan geçmiş yıllarda yaptıkları ithalat miktarına çoğu üründe ulaşılmamış gözüküyor. Örneğin en çok sevkiyatın yapıldığı İspanya geçen senelerde 2-4 milyon ton arasında Ukrayna’dan mısır ithalatı yapmıştı. Tahıl koridoruyla 1 milyon ton mısır İspanya limanlarına taşındı. Dolayısıyla üst-orta ve yüksek gelirli ülkeler henüz geçmiş yıllardaki ithalat miktarlarına erişemedi.
AA